Karina Wolniakowska
Streszczenie: W niniejszym rozdziale przedstawiono stan energetyki odnawialnej w Pol- sce oraz jej stan na tle energetyki europejskiej. Scharakteryzowano politykę energetyczną państwa oraz Unii Europejskiej dotyczącą odnawialnych źródeł energii. Oprócz tego po-ruszono zagadnienie finansowania energetyki odnawialnej w Polsce.
Słowa kluczowe: energetyka odnawialna w Polsce oraz w Unii Europejskiej, prognoza rozwoju OZE, polityka energetyczna Polski oraz Unii Europejskiej, źródła finansowania energetyki odnawialnej
Wprowadzenie
Odnawialne źródła energii1 (stosowany skrót OZE lub nazwa „zielona” energia) stają się w ostatnim czasie bardzo często poruszanym tematem. Jest to związane z wieloma czynnikami, w tym między innymi z przyjętymi przez Unię Europejską celami polityki energetycznej w zakresie rozwoju energetyki odnawialnej oraz spójnymi z nimi celami krajowej polityki energetycznej. Wśród celów związanych z OZE wyróżnia się między innymi wzrost udziału OZE w strukturze wytwarzania energii elektrycznej, co dokładnie zostało opisane w dalszej części rozdziału.
W polskiej energetyce wśród odnawialnych źródeł energii występują: energia wody, wiatru, biogaz oraz biomasa, a także energia słoneczna i energia z zasobów geotermalnych. OZE mają zarówno słabe, jak i mocne strony. Jednakże stanowią one pewną alternatywę dla źródeł konwencjonalnych. Oprócz wysokich nakładów, jakie trzeba ponieść na zbudowanie mocy wytwórczych, oraz konieczności ich za-mrożenia na okres kilkunastu lat, co jest na pewno czynnikiem hamującym ich
1 Odnawialne źródła energii określamy jako źródła energii, które wykorzystują w procesie przetwa-rzania energię promieniowania słonecznego, energię wiatru, geotermalną, fal, prądów i pływów mor-skich, spadku rzek, a także z biomasy, z biogazu wysypiskowego oraz biogazu powstałego w proce-sach odprowadzania lub oczyszczania ścieków bądź rozkładu składowanych szczątków roślinnych i zwierzęcych. Ustawa - Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r., DzU z 2006, Nr 89, poz.
625, Nr 104, poz. 708, Nr 158, poz. 1123 i Nr 170, poz. 1217 oraz DzU z 2007, Nr 21, poz. 124, Nr 52, poz. 343, i Nr 115, poz. 790, art. 3.
rozwój, występują liczne zalety, w tym przyjazność środowisku naturalnemu i in-ne.
W krajowej energetyce oraz w krajach Unii Europejskiej można zauważyć wzrost udziału bądź utrzymanie wysokiego udziału OZE w strukturze wytwarzania energii elektrycznej. Pozostaje jednak pytanie, skąd czerpać środki na finansowa-nie energetyki odnawialnej oraz czy polityka energetyczna naszego kraju sprzyja rozwojowi tego rodzaju źródeł.
W niniejszym rozdziale zostaną przedstawione najważniejsze informacje na te-mat energetyki odnawialnej w Polsce. Szczególną uwagę zwrócono w nim na udział energii odnawialnej w wytwarzaniu energii elektrycznej. Zasadniczą kwe-stią, jaka została poruszona, jest analiza polityki energetycznej w kontekście roz-woju energetyki odnawialnej oraz przedstawienie źródeł finansowania inwestycji w OZE, w tym możliwość uzyskania wsparcia finansowego zarówno dla przedsię-biorstw sektora elektroenergetycznego, jak i innych jednostek w Polsce.
4.1. Stan energetyki odnawialnej w Polsce
Od kilku lat można zauważyć, że w Polsce wzrasta zainteresowanie energetyką odnawialną. Jest to związane z różnymi czynnikami, w tym między innymi z roz-wojem cywilizacji, a co za tym idzie ze wzrostem zużycia energii, wzrostem zanie-czyszczenia powietrza. Wpływ na rozwój OZE ma również przyjęta przez Polskę oraz Unię Europejska polityka energetyczna. W niniejszej części przedstawione zostanie kształtowanie się rozwoju tego typu energetyki w Polsce, przy czym ana-liza będzie ograniczona do wykorzystania odnawialnych źródeł energii w struktu-rze wytwarzania energii elektrycznej.
Analiza rozwoju energetyki odnawialnej w produkcji energii elektrycznej roz-poczęta zostanie od przedstawienia mocy osiągalnych elektrowni wykorzystują-cych odnawialne źródła energii w latach 2001-2009 (tab. 4.1).
Tabela 4.1. Moce osiągalne elektrowni wykorzystujących odnawialne źródła energii w latach 2001-2009 (MW)
Wyszczególnienie LATA
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Ogółem 899 887 943 964 1091 1155 1301 1550 1752
Woda 868 841 867 876 915 925 922 929 932
Wiatr 19 32 35 40 121 172 306 526 709
Biomasa stała - - 24 24 25 25 33 42 43
Biogaz 12 14 17 24 30 33 40 53 68
Źródło: Energia ze źródeł odnawialnych w 2009 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010, s. 10, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_se_energia_zrodla_odnawialne_2009.pdf, odczyt z 15.04.2011 r.
Na podstawie danych zawartych w tabeli 4.1 można zauważyć stały wzrost mo-cy osiągalnych elektrowni wykorzystująmo-cych odnawialne źródła energii. Wzrost ten od 2001 do 2009 roku wyniósł 95%. Największy przyrost mocy w latach 2001- -2009 nastąpił w elektrowniach wiatrowych, z wielkości 19 MW do 709 MW (przyrost o ponad 3600%), oraz w elektrowniach wykorzystujących biogaz z wiel-kości 12 MW do 68 MW, natomiast w 2003 roku pojawiły się elektrownie wyko-rzystujące biomasę stałą i tu również nastąpił wzrost mocy (stan na 2009 rok - 43 MW). Jeżeli chodzi o elektrownie wodne, to w analizowanych latach również można było zaobserwować rozwój mocy, który wyniósł 7,4%. Wśród badanych elektrowni najwięcej mocy mają elektrownie wodne, następnie elektrownie wia-trowe, na biogaz oraz biomasę stałą.
Kolejnym elementem poddanym analizie jest wielkość energii elektrycznej wy-tworzonej z odnawialnych źródeł energii w latach 2006-2009 w Polsce (rys. 4.1).
0,0%
1,0%
2,0%
3,0%
4,0%
5,0%
6,0%
7,0%
2006 2007 2008 2009
Rys. 4.1. Energia elektryczna wytworzona z OZE w latach 2006-2009 w Polsce (%)
Źródło: Energia ze źródeł odnawialnych w 2009 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010, s. 10, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_se_energia_zrodla_odnawialne_2009.pdf, odczyt z 15.04.2011 r., s. 52
Na podstawie analizy danych przedstawionych na rysunku 4.1 można stwier-dzić, że w Polsce w latach 2006-2009 nastąpił wyraźny wzrost wytwarzania energii elektrycznej z OZE. W 2006 roku wielkość wytworzonej energii elektrycznej z OZE wynosiła 2,8%, a w 2009 - 5,8% (wielkość ta stanowi ponad 100% wzrost w stosunku do 2006 roku). Podsumowując, zaprezentowane dane wskazują na rozwój energetyki odnawialnej w Polsce.
Biorąc pod uwagę strukturę wytwarzania energii elektrycznej z OZE w Polsce, to w latach 2004-2009 można zauważyć znaczne różnice, co przedstawiono na ry-sunku 4.2.
Rys. 4.2. Struktura produkcji energii elektrycznej z OZE w latach 2004-2009 w Polsce (%)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Energia ze źródeł odnawialnych w 2009 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010, s. 10, http://www.stat.gov.plcps/rde/xbcr/gus/
PUBL_se_energia_zrodla_odnawialne_2009.pdf, odczyt z 15.04.2011 r., s. 52, Energia ze źródeł odnawialnych w 2007 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2008, s. 22
Analizując rysunek 4.2, można stwierdzić, że największy udział w produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w 2009 roku ma energia ze spalania biomasy stałej, kolejna jest energia wody, następna energia wiatru i niewielki udział energia z biogazu. Energia z biomasy charakteryzuje się największym wzro-stem, mianowicie z wielkości 25% w 2004 roku do 56,5% w 2009 roku (wzrost o 126%). Można wskazać również, że energia z biomasy w latach 2008- -2009 roku miała największy udział w strukturze wytwarzania. W latach 2004- -2009 wzrósł również udział energii wiatru oraz energii z biogazu. Zużycie energii wiatru w strukturze wytwarzania energii elektrycznej wzrosło o około 170%, z wartości 4,6% w 2004 roku do 12,4% w 2009 roku, natomiast zużycie energii z biogazu wzrosło o 37%, z wielkości 2,7% w 2004 roku do 3,7% w 2009 roku.
W analizowanym okresie zmniejszał się udział energii wody w produkcji energii elektrycznej z OZE z 67,7% do poziomu 27,4% (spadek o 59,5%).
Konstatując, udział energetyki odnawialnej w strukturze wytwarzania energii elektrycznej w latach 2004-2009 w kraju miał tendencję rosnącą. Dokonując anali-zy struktury udziału OZE w elektroenergetyce, można zauważyć spadek udziału energii wody na korzyść energii z biomasy, wiatru oraz z biogazu. Szczególnego znaczenia w ostatnich latach nabrała energia z biomasy, ponieważ jej udział w 2009 roku przekroczył 50% w strukturze wytwarzania energii elektrycznej.
Energia z biomasy pochodzi ze specjalnych upraw energetycznych oraz odpadów z różnych gałęzi przemysłu. Natomiast, jeżeli chodzi o wielkość mocy osiągalnych elektrowni wykorzystujących odnawialne źródła energii, to w latach 2001-2009
na-0 10 20 30 40 50 60 70 80
2004 2005 2006 2007 2008 2009
en ergia wod y
en ergia ze spalania b iomasy stałej
en ergia wiatru
en ergia z biogazu
stąpił ich wzrost o 95%. Aby uzupełnić informacje na temat krajowej energetyki odnawialnej, warto przedstawić jej prognozę oraz jej stan na tle energetyki odna-wialnej w Unii Europejskiej, czego dokonano w dalszej części rozdziału.
4.2. Prognoza rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce
W niniejszej części zaprezentowana zostanie prognoza rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce do 2030 roku. W dokumentach strategicznych2 odnośnie do energetyki odnawialnej przedstawiono prognozowany procentowy udział paliw w produkcji energii elektrycznej netto (tab. 4.2, rys. 4.3).
Tabela 4.2. Procentowy udział paliw w produkcji energii elektrycznej netto na tle stanu wyjściowego w 2006 r. - prognoza
Wyszczególnienie
Lata
2006 2010 2015 2020 2025 2030
węgiel kamienny 58,31 52,95 44,90 40,17 32,37 35,58
węgiel brunatny 33,79 34,70 36,47 25,62 26,83 20,96
gaz ziemny 3,12 3,42 3,57 5,38 6,32 6,64
produkty naftowe 1,08 1,48 1,78 1,79 1,61 1,49
paliwo jądrowe 0,00 0,00 0,00 6,73 11,70 15,66
energia odnawialna 2,64 6,21 12,13 19,28 20,23 18,83
wodne pompowe 0,66 0,78 0,71 0,64 0,55 0,50
odpady 0,41 0,47 0,43 0,38 0,39 0,35
Źródło: K. Badyga, J. Lewandowski, Perspektywa eksploatacji zasobów polskiej energetyki w uwa-runkowaniach emisyjnych wynikających z regulacji unijnych, „Energetyka” 2010, nr 12
Z danych przedstawionych w tabeli 4.2 oraz na rysunku 4.3 można zauważyć, że w latach 2006-2030, wg prognoz, powinna zmienić się struktura udziału paliw w produkcji energii elektrycznej. Zmiana struktury polegać ma na zwiększeniu udziału odnawialnych źródeł energii, paliwa jądrowego oraz gazu ziemnego, a spadku udziału węgla kamiennego oraz brunatnego. Prognozowany udział energii odnawialnej w produkcji energii elektrycznej wyniesie w 2015 roku 12,1%, w 2020 roku - 19,3%, a w 2025 roku - 20,2%, nieznacznie zaś spadnie w 2030 roku do poziomu 18,8%.
2 Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 10 listopada 2010 r., Załącznik 2 Prognoza zapotrzebowania na paliwa i energię do 2030 roku, www.mg.gov.pl/
files/upload/8134/Prognoza%20zapotrzebowania%20na%20paliwa%20i%20energie-ost.pdf, odczyt z 20.04.2011 r.
Rys. 4.3. Procentowy udział paliw w produkcji energii elektrycznej netto na tle stanu wyjściowego w 2006 r. - prognoza
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: K. Badyga, J. Lewandowski, Perspektywa eksploatacji zasobów polskiej energetyki w uwarunkowaniach emisyjnych wynikających z regulacji unij-nych, „Energetyka” 2010, nr 12
Przedstawione prognozy wskazują na dalszy rozwój energetyki odnawialnej w kraju. Jednakże na rozwój energetyki odnawialnej ma wpływ wiele czynników, w tym między innymi polityka energetyczna. Można zatem stwierdzić, że aby dalej rozwijać energetykę odnawialną, konieczna jest pomoc publiczna, czyli wsparcie państwa.
4.3. Krajowa energetyka odnawialna na tle wybranych krajów Unii Europejskiej
Krajowa energetyka odnawialna, jak już wyżej przedstawiono, rozwija się coraz szybciej. W Unii Europejskiej również nastąpił wzrost wykorzystania OZE w pro-dukcji energii elektrycznej. Aby przedstawić rozwój energetyki odnawialnej w Pol-sce na tle Unii Europejskiej, dokonano analizy kształtowania się udziału energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych nośników energii w zużyciu energii elektrycznej ogółem w wybranych krajach UE. Do analiz wybrano kraje sąsiadują-ce z Polską bądź o zbliżonych warunkach klimatycznych. Informacjami uzupełnia-jącymi w niniejszej analizie jest opis struktury odnawialnych nośników energii użytych do produkcji energii elektrycznej w UE.
Udział energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych nośników energii w zużyciu energii elektrycznej ogółem w wybranych krajach UE, w tym w Polsce, przedstawiono w tabeli 4.3 oraz na rysunku 4.4.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
2006 2010 2015 2020 2025 2030
odpady wodne pompowe energia odnawialna paliwo jądrowe produkty naftowe gaz ziemny węgiel brunatny węgiel kamienny
Tabela 4.3. Udział energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych nośników energii w zużyciu energii elektrycznej ogółem w wybranych krajach UE w latach 2004-2008 (%)
Kraje Lata
2004 2005 2006 2007 2008
Austria 58,7 57,4 56,6 60,5 62,0
Szwecja 46,1 54,3 48,1 52,0 55,5
Łotwa 47,1 48,4 37,7 36,4 41,2
Finlandia 28,3 26,9 24,0 26,0 31,0
Słowacja 14,4 16,7 16,6 16,6 15,5
Niemcy 9,5 10,5 12,0 14,8 15,4
Czechy 4,0 4,5 4,9 4,7 5,2
Polska 2,9 3,6 3,9 3,5 4,2
Litwa 3,5 3,9 3,6 4,6 4,6
Estonia 0,7 1,1 1,4 1,5 2,0
UE-25 13,7 13,6 14,3 15,4 16,6
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Energia ze źródeł odnawialnych w 2009 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010, s. 10, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/
PUBL_se_energia_zrodla_odnawialne_2009.pdf, odczyt z 15.04.2011 r., s. 24
Rys. 4.4. Udział energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych nośników energii w zużyciu energii elektrycznej ogółem w wybranych krajach UE w latach 2004-2008 (%)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Energia ze źródeł odnawialnych w 2009 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010, s. 10,
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_se_energia_zrodla_odnawialne_2009.pdf, odczyt z 15.04.2011 r., s. 24
0 20 40 60 80 100 120
Łotwa Austria Finlandia Szwecja Litwa Niemcy Estonia Słowacja Czechy Polska UE-25
2008 2007 2006 2005 2004
Na podstawie danych przedstawionych w tabeli 4.3 oraz ich prezentacji na ry-sunku 4.4 można stwierdzić, że w latach 2004-2008 nastąpił wzrost udziału energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii w zużyciu energii elek-trycznej ogółem w UE-25 z wielkości 13,7% w 2004 roku do 16,6% w 2008 roku, czyli udział ten miał tendencję rosnącą. Średni jej udział w UE-25 w latach 2004--2008 utrzymywał się na poziomie 15%. Dokonując dalszej analizy, można zauwa-żyć duże zróżnicowanie udziału energii elektrycznej wytworzonej ze źródeł odnawialnych w wybranych krajach Unii Europejskiej, np. w 2008 roku w Austrii wartość tego udziału wynosiła 62%, w Niemczech oraz w Słowacji około 15%, na-tomiast w Estonii 2%. Dla Polski udział ten wynosił 2,9% w 2004 roku, a 4,2%
w 2008 roku, średnio 3,6% w latach 2004-2008.
Za ważną informację oprócz kształtowania się wielkości udziału energii trycznej wytworzonej z odnawialnych nośników energii w zużyciu energii elek-trycznej w UE uznać należy strukturę odnawialnych nośników energii użytych do produkcji energii elektrycznej. Według danych przedstawionych w opracowaniu Energia ze źródeł odnawialnych w 2009 r., w krajach UE dominujący udział w produkcji energii elektrycznej z odnawialnych nośników energii ma energia wo-dy (w latach 2004-2008 średni udział to 62,1%), dalej energia wiatru, jej udział oscylował na poziomie 13,5% w 2004 r., 16,1% w 2005 r., 17,6% w 2006 r., 20,7%
w 2007 r. oraz 21,8% w 2008 r. Kolejne miejsce, uwzględniając wykorzystanie OZE w produkcji energii elektrycznej, zajmuje biomasa stała. Jej udział w UE wzrósł w latach 2004-2008 z 8,6% do 10,2%.3 Należy również dodać, że w po-szczególnych krajach Unii Europejskiej można odnotować różny udział wyszcze-gólnionych wyżej rodzajów energii, co jest wynikiem uwarunkowań danego kraju oraz możliwości wykorzystania odnawialnych zasobów. W Polsce, jak już wyżej przedstawiono, największy udział w 2008 oraz w 2009 r. w produkcji energii elek-trycznej miała energia ze spalania biomasy stałej, dalej jest energia wody, następna energia wiatru i niewielki udział energia z biogazu.
4.4. Polityka energetyczna Polski oraz Unii Europejskiej w zakresie odnawialnych źródeł energii
Jak już wyżej wskazano, w Polsce oraz w Unii Europejskiej dużą uwagę zwraca się na rozwój energetyki odnawialnej. Powstało wiele dokumentów oraz uchwalo-no akty prawne regulujące wykorzystanie tego rodzaju źródeł. Poniżej przedsta-wiono najważniejsze z nich.
Dokumentami oraz aktami prawnymi regulującymi OZE w Unii Europejskiej są:
– Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych
3 Energia ze źródeł odnawialnych w 2009 r. …, op. cit., s. 24-26.
zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE4 oraz 2003/30/WE5,
– Zielona Księga - Ku europejskiej strategii bezpieczeństwa energetycznego (2001),
– Biała Księga - Energia dla przyszłości: Odnawialne źródła energii (1997), za-wiera ona plan działania oraz strategię w obszarze energii odnawialnej.
W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE w sprawie pro-mowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych ustalono następujące zadania dla państw członkowskich:
– wspólne ramy dla promowania energii z OZE,
– obowiązkowe krajowe cele ogólne w odniesieniu do całkowitego udziału ener-gii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu enerener-gii brutto, a także w transporcie,
– kryteria zrównoważonego rozwoju dla biopaliw i biopłynów, – zasady dotyczące:
o dostępu energii ze źródeł odnawialnych do sieci elektroenergetycznej, o wspólnych projektów między państwami członkowskimi i państwami
trze-cimi,
o statystycznych przekazów określonej ilości energii z OZE między pań-stwami członkowskimi,
o gwarancji pochodzenia, o informacji i szkoleń,
o procedur administracyjnych.6
W Unii Europejskiej przyjęto następujące cele w zakresie energetyki odnawial-nej: osiągnięcie do 2020 roku zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii do 20% całkowitego zużycia energii w UE, a także zwiększenie udziału biopaliw w paliwach transportowych do 10% do 2020 r.7 W wymienionej wyżej dyrektywie z 2009 roku8 dla każdego z krajów członkowskich UE określone zostały cele odno-śnie do udziału OZE w końcowym zużyciu energii w 2020 roku. Zużycie energii wytworzonej z OZE zostało dla Polski ustalone na poziomie 15% (z 7,2%
w 2005 r.). Aby Polska mogła spełnić wymogi unijne, konieczne było przyjęcie pewnych ustaleń w stosunku do rozwoju OZE w naszym kraju.
Dokumentami, w których określono założenia w stosunku do odnawialnych źródeł energii w Polsce, są:
– Strategia rozwoju energetyki odnawialnej (przyjęta przez Radę Ministrów 23 sierpnia 2001r.),
4 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/77/WE z dnia 27 września 2001 roku w spra-wie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym produkcji energii elektrycznej wytwarzanej ze źró-deł odnawialnych.
5 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2003/30/WE z dnia 8 maja 2003 roku w sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych.
6 Energia ze źródeł odnawialnych w 2009 r. …, op. cit., s. 8.
7 Rada Unii Europejskiej, Bruksela 9 marca 2007 r., 7224/07.
8 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych.
– Program dla elektroenergetyki (przyjęty przez Radę Ministrów 28 marca 2006 r.),
– Polityka energetyczna Polski do 2030 (przyjęta przez Radę Ministrów 10 listo-pada 2009 r.).
Natomiast do aktów prawnych regulujących OZE należą m.in.:
– Ustawa - Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (DzU z 2006 r., Nr 89, poz. 625 z późniejszymi zmianami),
– Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (DzU Nr 104, poz. 971), – Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie
szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elek-trycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obo-wiązku potwierdzenia danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytwo-rzonej w odnawialnym źródle energii (DzU Nr 156, poz. 969).
Polska, chcąc osiągnąć cel - 7,5% udział energii elektrycznej wytworzonej z OZE w 2010 roku, a w kolejnych latach jeszcze zwiększyć ten udział, musiała wprowadzić odpowiednie zmiany. I tak, zmiany te nastąpiły w ustawie Prawo energetyczne, wprowadzając system wparcia wspomagający rozwój źródeł odna-wialnych. Według tego systemu, na przedsiębiorstwa zajmujące się sprzedażą energii elektrycznej nałożono obowiązek przedstawiania do umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej z OZE, czyli tzw. zielonych certyfikatów. Zgod-nie z wprowadzonym obowiązkiem, udział energii elektrycznej wytworzonej z OZE w ilości energii sprzedanej powinien wynosić 10,4% w latach 2010-2012, aż do osiągnięcia 12,9% w 2017 roku.9 W związku z koniecznością zakupu energii elektrycznej zwiększa się zainteresowanie inwestowaniem w OZE przez przedsię-biorstwa elektroenergetyczne oraz inne podmioty. Jednakże zasadniczą kwestią pozostaje sposób finansowania tego typu inwestycji oraz możliwość uzyskania wsparcia publicznego.
Ostatnim dokumentem regulującym politykę energetyczną naszego kraju jest dokument Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, który został przyjęty przez Radę Ministrów 10 listopada 2009 roku. Zważając na zagadnienie podjęte w niniejszym opracowaniu, przedstawione zostaną najbardziej istotne kwestie do-tyczące energetyki odnawialnej, zawarte w tym dokumencie.
W krajowej polityce energetycznej przyjęto kilka kierunków, w tym między in-nymi poprawę efektywności energetycznej, bezpieczeństwo energetyczne, a także rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw. Ostatni z wymienionych kierunków: rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii ma istotne znaczenie, biorąc również pod uwagę cele Unii Europejskiej odnośnie do energetyki odnawialnej oraz ich realizację. Jednakże nie tylko z tego względu jest istotny, ale również dlatego, iż zwiększenie ilości wytworzonej energii z OZE
9 Energia ze źródeł odnawialnych w 2009 r. …, op. cit., s. 10.
spowoduje większy stopień uniezależnienia się od dostaw energii z importu, zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw i wiele innych. W cytowanym dokumencie zwraca się uwagę zarówno na lokalny charakter odnawialnych źródeł energii, jak również na to, że są to niewielkie jednostki wytwórcze. Lokalny cha-rakter sprawia, że jednostki te ulokowane są blisko odbiorcy, co powoduje wzrost lokalnego bezpieczeństwa energetycznego oraz jeżeli chodzi o przesył energii - zmniejszenie strat. Należy również zauważyć, że, rozwijając energetykę odnawial-ną, można aktywizować słabiej rozwinięte regiony, które są bogate w zasoby ener-gii odnawialnej. Warta podkreślenia jest niska bądź zerowa emisyjność przy pro-dukcji energii elektrycznej pochodzącej z OZE.10
W zakresie rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii ustalono nastę-pujące główne cele polityki energetycznej, mianowicie:
– wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz jego dalszy wzrost w kolejnych latach,
– osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw na rynku paliw transportowych, a także wzrost wykorzystania biopaliw II generacji,
– wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących państwowych urządzeń piętrzących,
– ochronę lasów przed nadmierną eksploatacją w celu pozyskania biomasy, a także zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw,
– wzrost stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych wa-runków dla rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach.11
W dokumencie Polityka energetyczna ... określono również wiele działań, które mają służyć realizacji ustalonych celów; są to między innymi:
– utrzymanie mechanizmów wsparcia dla producentów energii elektrycznej wykorzystujących źródła odnawialne (np. system świadectw pochodzenia), – bezpośrednie wsparcie tworzenia nowych jednostek OZE oraz sieci
elektro-energetycznych, umożliwiających ich przyłączenie z wykorzystaniem funduszy europejskich, a także środków funduszy ochrony środowiska, w tym środków finansowych pochodzących z kar oraz opłaty zastępczej,
– stworzenie warunków, które mają ułatwić podejmowanie decyzji inwestycyj-nych dotyczących budowy farm wiatrowych na morzu,
– wsparcie rozwoju technologii oraz budowy instalacji służącej do pozyskiwania energii odnawialnej z odpadów, które zawierają materiały ulegające biodegra-dacji,
– utrzymanie zasady dotyczącej zwolnienia z akcyzy energii pochodzącej z od-nawialnych źródeł energii,
10 Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 10 listopada 2010 r., s. 18, www.mg.gov.pl/files/upload/8134/Polityka%20energetyczna%20ost.pdf, odczyt z 20.04.2011 r.
11 Ibidem, s. 19.
– stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu produkującego urządzenia dla energetyki odnawialnej z wykorzystaniem funduszy europejskich.12
Warto zauważyć, że w polityce energetycznej ustalono wiele narzędzi służących do jej realizacji. Jednym z narzędzi jest wsparcie ze środków publicznych, w tym funduszy europejskich, realizacji ważnych dla Polski projektów inwestycyjnych oraz ustawowe działania jednostek samorządu terytorialnego, które uwzględ- niają priorytety polityki energetycznej, z wykorzystaniem idei partnerstwa publiczno-prywatnego na szczeblu regionalnym oraz lokalnym. W tym miejscu na-leży podkreślić znaczenie partnerstwa publiczno-prywatnego, ponieważ powinno to również wpłynąć na rozwój odnawialnych źródeł energii.13
Warto zauważyć, że w polityce energetycznej ustalono wiele narzędzi służących do jej realizacji. Jednym z narzędzi jest wsparcie ze środków publicznych, w tym funduszy europejskich, realizacji ważnych dla Polski projektów inwestycyjnych oraz ustawowe działania jednostek samorządu terytorialnego, które uwzględ- niają priorytety polityki energetycznej, z wykorzystaniem idei partnerstwa publiczno-prywatnego na szczeblu regionalnym oraz lokalnym. W tym miejscu na-leży podkreślić znaczenie partnerstwa publiczno-prywatnego, ponieważ powinno to również wpłynąć na rozwój odnawialnych źródeł energii.13