2.4 Bu k-Boost
2.4.3 T ryb pra y przerywanej
Rys.2.28. Zale»no±¢ pr¡dów
I Ogr(AV)
orazI Lgr(AV)
odwspóª zynnika wypeªnieniaγ
2.4.3 Tryb pra y przerywanej
W trybie pra y przerywanej pr¡d pªyn¡ y przez dªawik wynosi zero w zasie
∆t = ∆ 1 T
, jakpokazano narys. 2.29. Przekªadnia napi iowa przetworni y opisanajest zale»no± i¡:
U O(AV)
E = γ
∆ 1
(2.115)
Natomiastprzekªadnia pr¡dowa (przy zaªo»eniu bezstratnej pra y ukªadu
P d = P O
):I Op(AV)
I Kp(AV) = ∆ 1
γ
(2.116)Warto±¢ ±redni¡pr¡du
i L
mo»na wyli zy¢ z równania:I Lp(AV) = 1
gdziewarto±¢ maksymalna pr¡du
i L
wtrybie pra y impulsowej okre±lona jest zale»no± i¡:I Lp(max) = E
L · t ON .
(2.118)Podstawiaj¡ (2.118) do(2.117),otrzymuje si±redni pr¡d induk yjno± i
L
:I Lp(AV) = E
2L · t ON · (γ + ∆ 1 ) = E · T
2L · γ · (γ + ∆ 1 ).
(2.119)0
u L
- U O E P1
P2
i L
0 I Lp(max)
I Lp
0
0
i K
i D
I Lp(max)
I Lp(max)
T 2T
t
t
t ON t OFF T
t
t
i L
t 1 t 2
t
Rys.2.29. Przebiegi napi ianadªawiku, pr¡dupªyn¡ ego przez dªawik,pr¡du pªyn¡ egoprzez
ª¡ znik
K
oraz pr¡du diodyD
wtrybie pra y przerywanejWarto±¢ ±redniapr¡du ob i¡»eniajest ró»ni ¡ pr¡du
i L
orazi K
:I Op(AV) = I Lp(AV) − I Kp(AV) = I Lp(AV) − I Op(AV) · γ
∆ 1
(2.120)
Porz¡dkuj¡ (2.120) otrzymuje si wzór na warto±¢ ±redni¡ pr¡du ob i¡»enia (diody) w trybie
pra y zimpulsowympr¡deminduk yjno± i:
I Op(AV) = I Lp(AV) · ∆ 1
γ + ∆ 1
= E · T · γ · ∆ 1
2L
(2.121)W eluutrzymaniastaªejwarto± inapi ia
U O
przy zmiennymE
,nale»y odpowiedniokorygowa¢warto±¢ wspóª zynnika wypeªnienia
γ
. W trybie pra y z i¡gªym pr¡dem induk yjno± i, war-to±¢ napi iaU O
zale»y wyª¡ znie odγ
. W trybie pra y z impulsowym pr¡demi L
na warto±¢napi ia wyj± iowego
U O
wpªywa zarówno warto±¢γ
, jak równie» warto±¢ pr¡du ob i¡»eniaI O
.Do kontroli pra y ukªadu przydatna jest znajomo±¢ harakterystyki wspóª zynnika wypeªnienia
γ
w funk ji warto± i ±redniej pr¡du ob i¡»enia odniesionej do warto± iI Ogr(AV)(max)
dlaró»ny hwarto± istosunku
U O /E
.Wykorzystuj¡ równania (2.121), (2.114) oraz (2.115), mo»na okre±li¢ harakterystyk
sterowa-niaprzetworni yobni»aj¡ o-podwy»szaj¡ ej napi iedlaró»ny hprzekªadni napi iowy h
U O /E
(rys.2.30).
γ = U O(AV)
E ·
s I Op(AV)
I Ogr(AV)(max)
(2.122)
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
γ
)(max) AV ( Ogr
) AV ( O
I I U O /E = 0,25 cigły
U O = const
U O /E = 0,50 U O /E = 1,00 U O /E = 2,00 U O /E = 4,00
przerywany
Rys. 2.30. Charakterystyki sterownia przeksztaªtnika bu k-boost dla
U O = const
2.4.4 Zadania
Zadanie2.4
Wykre±l harakterystyk zale»no± irezystan ji ob i¡»eniaR
O
,dlaktórejukªadobni»aj¡ ynapi- iebdzie pra owaªna grani y przewodzenia i¡gªegoi przerywanego przy
E = const
w funk jiwspóª zynnika wypeªnienia
γ
.Rezystan ja ob i¡»enia
R Ogr
, dla której ukªad pra uje na grani y przewodzenia i¡gªego i prze-rywanego,dana jest zale»no± i¡:R Ogr = U O(AV)
I O(AV)gr
,
(2.123)gdzie
I O(AV)gr
jest ±redni¡warto± i¡pr¡du ob i¡»enianagrani yprzewodzenia i¡gªegoi przery-wanego:I Ogr(AV) = T · U O(AV)
2L (1 − γ) 2
(2.124)A zatem,podstawiaj¡ (2.124) do(2.123):
R Ogr = 2L
T (1 − γ) 2
(2.125)Zale»no±¢ (2.125) wskazuje, i» warto±¢ rezystan ji ob i¡»enia,przy której ukªad bdzie pra owaª
w trybie pra y na grani y przewodzenia i¡gªego i przerywanego zale»na jest od okresu pra y
przeksztaªtnika
T
, wspóª zynnika wypeªnieniaγ
oraz induk yjno± iL
, nie zale»y natomiast odwarto± inapi iazasilaj¡ ego
E
oraz pojemno± iC
.Na rys.2.31 przedstawiono harakterystykR Ogr = f (γ)
opisan¡ równaniem (2.125) dla staªej warto± iT
orazL
. Dla dowolnegowspóª-0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
0
przerywany
R O
[Ω ]
] [ −
γ
T L 2
cigły
R Ogr = f()
Rys. 2.31. Charakterystyka
R Ogr = f (γ)
zynnika wypeªnienia
γ
, (przy niezmienny h pozostaªy h parametra h ukªadu) ka»da warto±¢rezystan ji ob i¡»enia
R O
mniejsza odR Ogr
spowoduje wej± ie ukªadu w tryb pra y z i¡gªympr¡demdªawika
L
. Analogi znie, zwikszenieR O
ponadR Ogr
skutkowa¢ bdzie pra ¡ z pr¡demprzerywanym.
Zadanie2.5
Dla ukªadu obni»aj¡ o-podwy»szaj¡ o bu k-boost o parametra h E = 12 V, L = 5 mH, C = 47
µ
F, f = 10 kHz,U O(AV)
= 18 V,R O
= 4Ω
obli zy¢ wspóª zynnik wypeªnienia, zasy zaª¡ ze-niai wyª¡ zeniaª¡ znika,warto±¢±redni¡,minimaln¡,maksymaln¡oraz ttnieniapr¡dudªawikaL
,ttnienianapi iawyj± iowegowtrybiepra y i¡gªejdlaR O
=4Ω
orazrezystan jgrani zn¡.Wspóª zynnikwypeªnienia
γ
oraz zaswª¡ zeniat ON
orazt OF F
ª¡ znikawtrybiepra yz i¡gªympr¡demdªawika
L
:U O(AV)
E = γ
1 − γ → γ = U O(AV)
E + U O(AV) → γ = 18
18 + 12 = 0.6 t ON = γ · T → t ON = 0.6 · 100 · 10 −6 = 60 µs
t OF F = T − t ON → t OF F = 40 µs
Warto± i ±redniepr¡du ¹ródªa
E
oraz ob i¡»eniaR O
:I O(AV) = U O(AV) R O = 18
4 = 4.5 A
I O(AV) · U O(AV) = I E(AV) · E → I E(AV) = I O(AV) · U O(AV)
E → I E(AV) = 6.75 A.
Ttnienia pr¡dudªawika
L
:∆i L = i L(max) − i L(min) = E
L · t ON → 12
0.005 · 60 · 10 −6 = 144 mA
rednipr¡d dªawika (zrys. 2.26):
I L(AV) = I E(AV) + I O(AV) → I L(AV) = 4.5 + 6.75 = 11.25 A.
Maksymalnaoraz minimalnawarto±¢ pr¡du
i L
(z rys.2.26):I L(min) = I L(AV) − ∆i L
2 → I L(min) = 11.25 − 0.144
2 = 11.178 A I L(max) = I L(AV) + ∆i L
2 → I L(max) 11.25 + 0.144
2 = 11.322 A.
Ttnienia napi iawyj± iowego
∆
UO
dlaR O
= 4Ω
:∆U O = ∆Q
C = U O(AV) · γ · T
R · C → ∆U O = 18 · 0.6 · 100 · 10 −6
4 · 47 · 10 −6 = 3.2 V.
Grani zna rezystan jaob i¡»enia:
R O(gr) = U Ogr(AV)
I Ogr(AV)
= U Ogr(AV) T ·U Ogr(AV) (1−γ) 2
2L
= 2L
T · (1 − γ) 2 = 2 · 0.005
100 · 10 −6 · (1 − 0.6) 2 = 625 Ω.
2.5 Układ mostkowy
Ukªadmostkowy(rys.2.32) przeksztaªtnikaDC-DC obejmuje dwiegaªzie,naktóre skªadaj¡
si ztery ª¡ zniki energoelektroni zne
K 1 ÷ K 4
(naj z± iej s¡ to tranzystory) oraz poª¡ zone znimirównolegleiprze iwsobniediodyD 1 ÷D 4
(tzw.diodyzwrotne).Ukªadmostkowyumo»liwiasterowaniewarto± i±redniejorazbiegunowo± inapi iawyj± iowego
u O
.Mo»liwajesttak»epra az dwukierunkowym przepªywem energii,tj. ze ¹ródªa zasilania
E
doob i¡»enia oraz w kierunkuprze iwnym, o w efek ie prowadzi do tzw. pra y zterokwadrantowej ukªadu. Z tego wzgldu
przeksztaªtniki DC-DC o strukturze mostkowej znajduj¡ naj z± iej zastosowanie w ukªada h
napdowy h z maszyn¡ pr¡du staªego. W analiza h teorety zny h taki rodzaj ob i¡»enia jest
zazwy zaj w uprosz zeniu modelowany jako szeregowe poª¡ zenie rezystan ji
R O
, induk yjno± iL O
oraz ¹ródªa napi ia staªegoE O
.D 1 K 1
i O u O R O L O E O
D 2 D 4
D 3 K 3
K 4 K 2
E A B
+
-u B u A
Rys. 2.32. Ukªad mostkowy przeksztaªtnika DC-DC
Pary ª¡ zników tworz¡ e pojedyn z¡ gaª¡¹ (
K 1 ÷ K 2
orazK 3 ÷ K 4
) s¡ naprzemiennie prze-ª¡ zane, st¡d w gaªzi w danej hwili w stanie wª¡ zenia znajduje si tylko jeden ª¡ znik. Zewzgldu na opó¹nienie wystpuj¡ e w pro esie wyª¡ zania rze zywistego ª¡ znika, jedno zesna
zmianastanu sygnaªówsteruj¡ y h par¡ ª¡ znikówwgaªzi mo»e doprowadzi¢ dojedno zesnego
przewodzenia obu ª¡ zników(
K 1
orazK 2
lubK 3
orazK 4
),gdy» pro es wª¡ zania ª¡ znikaobej-muje krótszy zas ni» pro es jego wyª¡ zania, o w efek ie bdzie skutkowa¢ zwar iem ¹ródªa
zasilania
E
.Zjawiskotojesteliminowanewrze zywisty hukªada hpoprzezwprowadzeniew ukªa-dziesterowaniatranzystoramiopó¹nieniasygnaªówwª¡ zaj¡ y htzw. zasumartwego (ang.deadtime). Czasmartwyjestzale»ny odtypu zastosowany h tranzystorówiwaha sioduªamków
mi-krosekund dodziesi¡tek mikrosekund. W niniejszym skryp ie przyjto idealne modele ª¡ zników
( zaswª¡ zaniaiwyª¡ zaniajestniesko« zeniekrótki),st¡dwszelkiezjawiskawynikaj¡ ez zasu
martwego w rze zywisty h aplika ja hnie bd¡ rozpatrywane.
Wzale»no± i odstanu ª¡ znikówwarto±¢ napi ia
u A
(rys.2.32) wynosi:
u A
=E, je±liK 1
jest wª¡ zony orazK 2
wyª¡ zony,
u A
=0, je±liK 1
jest wyª¡ zony orazK 2
wª¡ zony.Przyjmuj¡ parametr
t ON
jako zas, w którym ª¡ znikK 1
pozostaje w stanie przewodzenia orazt OF F
jako zas trwania stanu blokowania (rys.2.33), warto±¢ ±rednia napi iau A
wynosi:U A(AV) = 1 T
T
Z
0
u A (t) dt = E · t ON + 0 · t OF F
T
(2.126)Analogi znie mo»na wyprowadzi¢ zale»no±¢ na warto±¢ ±redni¡ napi ia
u B
. Napi ie wyj± ioweu O
stanowiró»ni napi¢u A
orazu B
,st¡dwarto±¢±redniaU O(AV) = U A(AV) − U B(AV)
jestzale»naod zasu trwania podokresów, wktóry h ª¡ zniki
K 1
orazK 3
pozostaj¡ wstanie przewodzenia.t u A
0 E
T
t ON t OFF T 1 :
Rys.2.33. Przebieg napi ia
u A
Dzikiodpowiednimstrategiom sterowania,napi iewyj± iowe
u O
w przeksztaªtnika h most-kowy h mo»e mie¢ harakter bipolarny lub unipolarny. W przypadku strategii sterowania zbi-polarnym napi iem wyj± iowym
u O
pary ª¡ znikówK 1 ÷ K 4
orazK 2 ÷ K 3
s¡ przeª¡ zane na-przemiennie, natomiast w przypadku strategii sterowania z unipolarnym napi iemu O
ª¡ znikiwjednej gaªzi s¡przeª¡ zane niezale»nie odstanu ª¡ znikówtworz¡ y h drug¡ gaª¡¹.
2.5.1 Strategia bipolarna
W przypadku sterowania przeksztaªtnikiem w opar iu o strategi bipolarn¡, pary ª¡ zników
K 1 ÷ K 4
orazK 2 ÷ K 3
traktowane s¡ jako jeden ª¡ znik przeª¡ zany naprzemiennie. W jednej gaªzi w dowolnej hwili tylko jeden z ª¡ zników pozostaje w stanie przewodzenia. Przeª¡ zeniaª¡ znikóws¡wyzna zanewopar iuouprosz zon¡modula jPWM(porównaniewkomparatorze
sygnaªutrójk¡tnego
S K
(tzw.sygnaªno±ny)zestaªymsygnaªemmoduluj¡ ym(zadanym)U Z
przyzym, je±li
U Z
>S K
, wª¡ zona jest para ª¡ znikówK 1 ÷ K 4
, natomiast, je±liU Z
<S K
wstaniewª¡ zeniaznajdujesipara
K 2 ÷ K 3
(rys.2.34).Napi iewyj± ioweu O
ykli znieprzyjmujewar-to±¢
+E
lub−E
( harakterbipolarnyprzebiegu).Analogi znie, przebiegpr¡duob i¡»eniai O
maharakterzmiennywgrani a h
I O(max) ÷ I O(min)
,przy zym zewzgldu naobe no±¢wob i¡»eniuinduk yjno± i (ob i¡»eniem jest np. maszyna elektry zna pr¡du staªego), pr¡d
i O
ma harakteri¡gªy. Obe no±¢ induk yjno± i ob i¡»enia
L O
prze iwdziaªa gwaªtownym zmianom pr¡du, st¡d zmianabiegunowo± i napi iau O
w hwila ht B
orazt D
zwi¡zana z przeª¡ zeniem par ª¡ zników niepo i¡gazasob¡ naty hmiastowej zmiany biegunowo± i pr¡du ob i¡»enia(rys. 2.34).Wefek- ie,wpodokresa hobejmuj¡ y h przedziaªy zasu
0 ÷ t A
,t B ÷ t C
orazt D ÷ T
biegunowo±¢pr¡dui O
jestprze iwnawzgldembiegunowo± inapi iau O
.Jedno ze±nienale»yzauwa»y¢,i»przepªywpr¡duprzez ª¡ zniki wstanie wª¡ zenia mo»e odbywa¢ sitylko i wyª¡ zniewjednym kierunku,
st¡d, mimo i» w podokresa h
0 ÷ t A
,t B ÷ t C
orazt D ÷ T
, odpowiednie pary ª¡ zników znaj-duj¡si w stanie wª¡ zenia, ze wzgldu naprze iwn¡ biegunowo±¢ pr¡du ob i¡»enia wstosunkudo kierunku pr¡du przewodzonego przez ª¡ zniki, przewodzenie
i O
przejmuj¡ diody (rys. 2.35).¡ zniki przejmuj¡ przewodzenie pr¡du ob i¡»enia w hwila h
t A
orazt C
, w który h nastpujezmianakierunku przepªywu pr¡duob i¡»enia.Wprzypadku zastosowania ob i¡»eniao
harakte-rze zysto rezystan yjnym, aªo±¢ pr¡du ob i¡»enia o przebiegu odzwier iedlaj¡ ym napi ie
u O
bd¡ przewodzi¢ wyª¡ znieparyª¡ zników podokresy
0 ÷ t A
,t B ÷ t C
orazt D ÷ T
wów zas niewyst¡pi¡. Cykli zne zmiany biegunowo± i pr¡duob i¡»eniawymuszaj¡ zastosowanie ¹ródªa
zasi-laniaumo»liwiaj¡ ego dwukierunkowy przepªyw pr¡du naj z± iej w aplika ja hrze zywisty h
jest to realizowane poprzez poª¡ zenie równolegªe ¹ródªa zasilania o harakterze napi iowym
z kondensatorem o odpowiednio du»ej pojemno± i (
≈ mF
) lub opornika wª¡ zanego za pomo ¡ª¡ znika.
Rys.2.34. Przebiegi napi¢i pr¡du ob i¡»eniaprzy zastosowaniu strategiisterowania
z bipolarnym napi iem wyj± iowym
u O
D 1
Rys. 2.35. Podokresy pra y mostkowego przeksztaªtnika DC-DC sterowanego wg strategii
z bipolarnym napi iem wyj± iowym
u O
a)
t A ÷ t B
b)t B ÷ t C
)t C ÷ t D
d)0 ÷ t A
orazt D ÷ T
Sygnaª moduluj¡ y (trójk¡tny) w podokresie
t ∈ (t P , t P + T /4)
opisany jestzale»no± i¡:S K (t) = U Z
Poniewa»podokres,wktórymª¡ zniki
K 2 ÷ K 3
znajduj¡siwstanieprzewodzeniaokre±lonyjest zale»no± i¡:t ON (K2,K3) = T − t ON (K 1 ,K 4 ) = T
2 (1 − U Z S K(max)
),
(2.131)st¡d wspóª zynnik wypeªnieniadlapary tranzystorów
K 2 ÷ K 3
wynosi:γ (K 2 ,K 3 ) = t ON (K 2 ,K 3 )
T = 1
2 (1 − U Z
S K(max) ) = 1 − γ (K 1 ,K 4 )
(2.132)Warto±¢ ±rednia napi ia
U O(AV)
stanowi ró»ni warto± i ±redni h napi¢U A(AV)
orazU B(AV)
,a zatem korzystaj¡ zzale»no± i (2.126):
U O(AV) = U A(AV) − U B(AV) = γ (K 1 ,K 4 ) · E − γ (K 2 ,K 3 ) · E = (2 · γ (K 1 ,K 4 ) − 1) · E.
(2.133)Nale»yzauwa»y¢, i»warto±¢ ±rednianapi iawyj± iowego
u O
opisanaliniow¡zale»no± i¡ (2.133) zmienia si w zale»no± i od wspóª zynnika wypeªnieniaγ (K 1 ,K 4 )
w zakresie−E ÷ +E
wspo-sób niezale»ny od pr¡du ob i¡»enia
i O
. Przyjmuj¡ , i»E/S K(max) = W K = const
, a nastpniepodstawiaj¡ zale»no±¢ (2.130) do(2.133),warto±¢ ±rednia napi iawyj± iowego
u O
:U O(AV) = U Z
S K(max) · E = W K · U Z .
(2.134)Warto±¢ ±rednia napi ia wyj± iowego
u 0
jest funk j¡ liniow¡ zale»n¡ od sygnaªu moduluj¡ ego (zadanego)U Z
ijedno ze±nieniezale»y odwarto± ipr¡duob i¡»eniai O
.Nale»yjednak»ezauwa-»y¢, i» zastosowanie w rze zywisty h aplika ja h zasu martwego skutkuje wprowadzeniem do
zale»no± i (2.134) dodatkowy h nieliniowo± i. Dla poprawnego funk jonowania przeksztaªtnika
warto±¢
U Z
powinna zawiera¢ si w przedziale−S K(max) 6 U Z 6 S (Kmax)
, umo»liwiaj¡ tym sa-mympªynn¡regula jwarto± iU O(AV)
wgrani a hod−E
do+E
.Analogi zniejak wprzypadku napi iawyj± iowego,warto±¢±redniapr¡duwyj± iowego mo»eprzyjmowa¢zarównowarto± ido-datnie,jak i ujemne, umo»liwiaj¡ tym samym pra silnikow¡ lub pr¡dni ow¡ gdy ob i¡»eniem
jestsilnik pr¡dustaªego.
Warto±¢ skute zna napi iawyj± iowego
u O
wynosi:U O(RMS) =
Wspóª zynnik ksztaªtu napi iawyj± iowego
F F
w przypadkustrategiibipolarnej okre±lonyjestjako stosunek warto± i skute znej dowarto± i ±redniej:
F F (bip) = U O(RMS)
U O(AV)
= E
(2 · γ (K 1 ,K 4 ) − 1) · E = 1
(2 · γ (K 1 ,K 4 ) − 1) .
(2.136)Wspóª zynnik pulsa ji napi ia
u O
:RF (bip) =
2.5.2 Strategia unipolarna
W przypadku sterowania przeksztaªtnikiem w opar iu o strategi unipolarn¡, w
prze iwie«-stwiedostrategiizbipolarnymnapi iem
u O
,przeª¡ zanieklu zywjednejgaªziprzeksztaªtnika odbywa si niezale»nie od stanu ª¡ zników w gaªzi drugiej. W efek ie, wprzebiegu napi iau O
pojawiaj¡ si przedziaªy, w który h napi ie to wynosi zero, a sam przebieg
u O
ma harakterunipolarny (rys. 2.36). Warunkiem wyst¡pienia przedziaªu, w którym
u O = 0
jest jedno zesne wª¡ zenieª¡ znikówK 1
orazK 3
lubK 2
orazK 4
. Momenty przeª¡ ze« ª¡ znikóws¡wyzna zanew opar iu o kompara j no±nego sygnaªu trójk¡tnego
S K
z dwoma staªymi sygnaªami, który hpoziomy odpowiadaj¡ warto± iom
U Z
oraz−U Z
przy zym:
K 1
znajduje siw staniewª¡ zenia je±li sygnaª no±nyS K < U Z
,Rys.2.36. Przebiegi napi¢i pr¡du ob i¡»eniaprzy zastosowaniu strategiisterowania
z unipolarnym napi iem wyj± iowym
u O
Analogi znie jak w przypadku sterowania z bipolarnym
u O
, ze wzgldu na obe no±¢induk- yjno± i ob i¡»enia
L O
, w okresie pra y przeksztaªtnika mo»na wyró»ni¢ przedziaªy, w który h pr¡d ob i¡»enia (o harakterze dwubiegunowym) jest przewodzony wyª¡ znie przez tranzystorylub diody, przy zym w przypadku strategii z unipolarnym
u O
dodatkowo wystpuj¡ przedziaªyzasu, w który h pr¡d
i O
jest przewodzony przez diod w jednej gaªzi oraz tranzystor w gaªziD 1
Rys. 2.37. Podokresy pra y mostkowego przeksztaªtnika DC-DC sterowanego wg strategii
z unipolarnym napi iem wyj± iowym
u O
a)
0 ÷ t + A, t D ÷ t E
b)t A ÷ t B
)t B ÷ t C
d)t C ÷ t D
,t G ÷ T
e)t E ÷ t F
f)t F ÷ t G
drugiej (rys. 2.37). W efek ie li zba mo»liwy h stanów przeksztaªtnika przy strategii sterowania
zunipolarnym
u O
wynosi 6.Napi ie
u A
przyjmuj warto±¢ równ¡E
w podokresiet ∈ (t ON (K 1 ) )
, w którym ª¡ znikK 1
znajduje siw stanieprzewodzenia:
t ON (K 1 ) = 2 · t 1 + T
Wspóª zynnik wypeªnienia
γ (K 1 )
dla ª¡ znikaK 1
opisany jest zale»no± i¡:γ (K 1 ) = t ON (K 1 )
Analogi znie napi ie
u B
wynosiE
w podokresiet ON (K 3 )
, w którym ª¡ znikK 3
znajduje siw stanie przewodzenia:
t ON (K 3 ) = T
Wspóª zynnik wypeªnienia
γ (K 3 )
dla ª¡ znikaK 3
:Warto±¢ ±rednianapi ia wyj± iowego
u O
:U O(AV) = U A(AV) − U B(AV) = γ (K 1 ) · E − γ (K 3 ) · E = (2 · γ (K 1 ) − 1) · E.
(2.142)Przyjmuj¡ ,»e
E/S K(max) = W K = const
:U O(AV) = U Z
S K(max) · E = W K · U Z .
(2.143)Warto±¢ ±rednia napi ia
u O
opisana jest zatem w identy zny sposób jak w przypadkustrate-giisterowania z bipolarnym napi iem wyj± iowym i równie» niezale»y od pr¡du ob i¡»enia
i O
.Nale»y jednakzauwa»y¢, i»wprzypadkustrategiiunipolarnej, przy za howaniutej samej
zsto-tliwo± isygnaªuno±nego, zstotliwo±¢przeª¡ ze«klu zyjestdwukrotniewy»szani»wprzypadku
sterowania z bipolarnymnapi iem wyj± iowym.
Warto±¢ skute zna napi ia wyj± iowego
u O
przy sterowaniu z unipolarnym napi iem wyj± io-wymwynosi:Wspóª zynnik ksztaªtu napi iawyj± iowego
F F
:F F (unip) = U O(RMS)
U O(AV)
= E · p2 · γ (K 1 ) − 1
(2 · γ (K 1 ) − 1) · E = 1
p2 · γ (K 1 ) − 1 ,
(2.145)Wspóª zynnik pulsa ji napi ia
u O
:RF (unip) =
Warto±¢ wspóª zynnika
RF
przy strategiisterowania z unipolarnym i bipolarnymnapi iemu O
wzale»no± i od wspóª zynników
γ (K 1 ,K 4 )
orazγ (K 1 )
umo»liwiaj¡ y huzyskanie dodatni hwarto-± i
U O(AV)
przedstawiono na rys. 2.38. Nale»y zauwa»y¢, i» istotn¡ zalet¡ sterowania z unipolar-nym napi iemu O
jest poprawa ksztaªtu przebiegu napi ia mierzonego na ob i¡»eniu poprzezzmniejszenie wspóª zynnika ttnie« w stosunku do strategii sterowania z bipolarnym napi iem
u O
niezale»nie dlaka»dej warto± i wspóª zynnika wypeªnieniaγ > 0.5
. Analogi zna sytua ja ma miejs e tak»e dla0 < γ < 0.5
zyliwzakresie ujemny h warto± iU O(AV)
.) 1 K ( ) 4 K , 1 K
( , γ
γ
0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
bipolarne u O unipolarne u O
0 0,5 10 20 30 40 50
R F (b ip ) , R F (u n ip )
Rys. 2.38. Warto±¢ wspóª zynnika pulsa ji napi iawzale»no± i odwarto± i wspóª zynnika
wypeªnienia
γ
2.5.3 Zadania
Zadanie2.6
Obli zwarto±¢±redni¡napi ianaob i¡»eniu
U O(AV)
,pr¡du ob i¡»eniaI O(AV)
oraznarysujprze-bieginapi ianaob i¡»eniu
u O
ipr¡duob i¡»eniai O
dlaprzeksztaªtnikamostkowegosterowanego wg strategii bipolarnej zasilanego napi iem staªymE
o warto± i 100 V. Czstotliwo±¢ sygnaªu no±negof K
=10 kHz natomiast stosunekU Z
/S K(max)
= 0.8. Przyjmij model ob i¡»enia jak narysunku 2.32 przy zym:
L O
= 10mH,R O
=2Ω
,E O
=20 V.Okres pra y przeksztaªtnika wynosi:
T = 1 f K
= 1
10 4 Hz = 100 µs.
Poniewa»
U Z
/S K(max)
= 0.8, a zatem, korzystaj¡ z zale»no± i (2.134), ±rednia warto±¢ napi ia wyj± iowegoU O(AV)
wynosi:U O(AV) = U Z
S K(max) E = 0.8 · 100 = 80 V.
Wspóª zynnik wypeªnienia
γ (K 1 ,K 4 )
dlaparytranzystorówK 1 ÷ K 4
obli zony napodstawiezale»-no± i (2.133) wynosi:
U O(AV)
E = 2 · γ (K 1 ,K 4 ) − 1 γ (K 1 ,K 4 ) = 0.5 · ( U O(AV)
E + 1) = 1.8
2 = 0.9.
Przeksztaª aj¡ zale»no±¢ (2.130) a nastpnie podstawiaj¡ warto±¢ wspóª zynnika wypeªnienia
γ (K 1 ,K 4 )
zas wª¡ zenia paryª¡ znikówK 1 ÷ K 4
wynosi:t ON (K 1 ,K 4 ) = γ (K 1 ,K 4 ) · T = 90 µs,
st¡d zas wª¡ zenia paryª¡ zników
K 2 ÷ K 3
:t ON (K 2 ,K 3 ) = T − t ON (K 2 ,K 3 ) = 10 µs.
Warto±¢ ±rednia pr¡duob i¡»enia
I O(AV)
przy ob i¡»eniuRLE
stanowiwarto±¢ ±redni¡ napi ianarezystan ji ob i¡»enia
R O
podzielon¡przez warto±¢ tej rezystan ji:I O(AV) = U R(AV)
R O
= U O(AV) − E O R O
= 80 − 20 2 = 60
2 = 30 A.
Przyjmuj¡ model ob i¡»eniajak na rysunku 2.32 , pr¡d
i O
opisany jest zale»no± i¡:L O
d i O
d t + R O · i O + E O = u O ,
poprzeksztaª eniu której otrzymuje si:
L O R O
d i O
d t + i O = u O − E O
R O
.
Stosunek
L O /R O
stanowi staª¡ zasow¡τ O
, która wynosi:L O
R O = 10 −3
2 = 5 ms.
0
u O
- E E
i O
0
t
t I O(max)
I O(min) I O(AV)
0 2T t
K 2 K 3 K 1 K 4
włączone łączniki
0 t
t ON (K1,K4)
T
t ON (K2,K3)
t 1
K 1 K 4 K 1 K 4 K 2 K 3
I O
∆
Rys. 2.39. Przebieginapi iai pr¡du ob i¡»eniaprzy ob i¡»eniu
RLE
przy warunkuτ O ≫ T
Poniewa»
τ O
Tmo»naprzyj¡¢,i»przy zstotliwo± isygnaªuno±negof K
=10kHz,wpodokresiet ON (K 1 ,K 4 )
pr¡di O
narasta liniowo (rys.2.39),przy zym przyrost pr¡du∆I O
wrozpatrywanym podokresie wynosi:∆I O = u L
L O · t ON (K 1 ,K 4 ) ,
gdzie
u L
napi iena induk yjno± iL O
. Ob i¡»enie ukªadu stanowi szeregowe poª¡ zenierezy-stan ji
R O
, induk yjno± iL O
oraz ¹ródªa napi iastaªegoE O
, st¡d speªniona jest zale»no±¢:u Ro + u Lo + E O = u O ,
Pomijaj¡ ttnieniapr¡du
i O
, warto±¢ napi ia narezystan ji ob i¡»eniau Ro
wynika zprzybli-»enia:
u Ro ≈ I O(AV) · R O .
Poniewa» w podokresie
t ON (K 1 ,K 4 )
warto±¢ napi iau O
wynosiE
, st¡d po podstawieniu trze h powy»szy h równa«, warto±¢ przyrostu∆I O
wynosi:∆I O = E − E O − I O(AV) · R O
L O · t ON (K 1 ,K 4 ) = 20
10 −3 · 90 −6 = 0.18 A
Ukªad znajduje si w stanie quasi-ustalonym je±li warto± i bezwzgldne
∆I O
w podokresa ht ON (K 1 ,K 4 )
orazt ON (K 2 ,K 3 )
s¡ sobie równe. Analogi znie jak w przypadku podokresut ON (K 1 ,K 4 )
,poniewa»
τ O ≫ T
,st¡dwpodokresiet ON (K 2 ,K 3 )
pr¡dob i¡»eniaopadaliniowoodwarto± iI O(max)
do
I O(min)
o warto±¢∆I O
, którawrozpatrywanym podokresie wynosi:∆I O = u L
L O · t ON (K 2 ,K 3 ) ,
przy zym napi ie nainduk yjno± i w rozpatrywanym podokresie wynosi:
u Lo = u O − E O − u Ro = − (E + E O + u Ro ).
Po podstawieniu warto±¢bezwzgldna
|∆I O |
w podokresiet ON (K 2 ,K 3 )
wynosi:|∆I O | =
Warto± i bezwzgldne
∆I O
w obu rozpatrywany h podokresa h s¡ sobie równe, a zatem ukªad bdzie pra owaªw staniequasi-ustalonym.Ozna za to, i»warto± i hwiloweI O(min)
pr¡duob i¡-»eniana po z¡tku yklu w hwili
t
=0 oraz nako« u yklu dlat
=T
s¡ sobie równe.Wg deni ji warto±¢ ±redni¡pr¡du
i O
wyra»a zale»no±¢:I O(AV) = 1 T
Z T
0
i O (t) dt.
Wiedz¡ , »e aªka funk ji w okre±lonym przedziale stanowi pole powierz hni pod krzyw¡
opi-san¡ aªkowan¡ funk j¡ i zawart¡ w tym przedziale, zale»no±¢ powy»sza przyjmuje posta¢ (przy
zaªo»eniu trójk¡tnegoprzebiegu pr¡du
i O
jak narysunku 2.39):I O(AV) = 1
Warto±¢ minimalnapr¡duob i¡»enia w hwili
t 1
wynosi zatem:I O(min) = I O(AV) − ∆I O
2 = 30 − 0, 18
2 = 29, 91 A
oraz warto±¢ maksymalnapr¡du ob i¡»enia:
I O(max) = I O(AV) + ∆I O
2 = 30 + 0, 18
2 = 30, 09 A.
Przebiegipr¡du ob i¡»enia
i O
oraz napi iau O
przedstawiono narysunku 2.40.t 0
10µ s
20 40 60 80 100
20 40 60 80 100
u O [V]
E
-E włączone
tranzystory 0
K 1 K 4
t K 2 K 3 t ON (K1,K4)
U O(AV)
30
t I O(AV)
I O(max)
T 0
i O [A]
t 1 I O(min)
30.03 30.06 30.09
29.97 29.94 27.91
Rys. 2.40. Przebieginapi iai pr¡du ob i¡»eniadlaukªadu jak w warunka h zadania 2.6
Zadanie 2.7
Zadanie do samodzielnego rozwi¡zania.
Przeprowad¹obli zeniadlaukªadutak,jakwpoprzednimzadaniuprzysterowaniuzunipolarnym
napi iem
u O
.Zadanie2.8
Dla przebiegu napi¢ i pr¡dów jak na rysunku 2.41 obli z zasy przewodzenia pr¡du ob i¡»enia
i O
przez posz zególnediodyoraz ª¡ znikiukªadu.Obli zwarto± i ±rednienapi iau O
orazpr¡dui O
dlaT
= 100µ
s,U Z
/S K(max)
= 0.4,E
= 100 V. Przyjmij, »e ukªad pra uje w staniequasi-ustalonym(
i O (t 0 )
=i O (T )
=I O(min)
).Przebieg napi ia
u O
przedstawiony na rysunku 2.41 przyjmuje ykli znie warto± iE
lub -E
,o ±wiad zy o sterowaniu przeksztaªtnikiem wg strategii bipolarnej, w której pary ª¡ zników
(K 1 ÷ K 4 )
oraz(K 2 ÷ K 3 )
przeª¡ zanes¡ naprzemiennie.t 0
10µ s
20 40 60 80 100
20 40 60 80 100
u O [V]
E
-E
0
t I O(AV)
I O(max)
0
i O [A]
I O(min) 5
10 20
-5 -10 15
t 2
t 1 t 3 T
t 1
∆ ∆ t 2 ∆ t 3 ∆ t 4
Rys. 2.41. Przebiegipr¡du ob i¡»eniai napi ia
u O
dozadania 2.8W przedziale obejmuj¡ ym przedziaª zasu
t ∈ (0, t 2 )
napi ieu O
=E
, st¡d wywnioskowa¢mo»na, i» w przedziale tym wª¡ zona jest para ª¡ zników
(K 1 ÷ K 4 )
. Pr¡di O
narasta wów zasliniowo od warto± i
I O(min)
= 10 do warto± i maksymalnejI O(max)
= 20, któr¡ osi¡ga w hwilit
=t 2
. W przedzialet ∈ (t 2 , T )
napi ie na ob i¡»eniuu O
=−E
a zatem wª¡ zona jest paraª¡ zników
(K 2 ÷ K 3 )
. Pr¡di O
opada liniowo od warto± i maksymalnejI O(max)
do minimalnejI O(min)
, któr¡ osi¡ga w hwilit
=T
stanowi¡ ej konie yklu pra y przeksztaªtnika. Dla zasut
=
t 1
orazt
=t 3
warto±¢ pr¡dui O
wynosi zero, wobe zego momenty te okre±laj¡ hwile zmianbiegunowo± i pr¡du ob i¡»enia. Analiza przebiegów przedstawiony h na rysunku 2.34 dowodzi,
i» posz zególne pary diod oraz ª¡ zników przeksztaªtnika przewodz¡ pr¡d
i O
, je±li speªnione s¡
(K 1 , K 4 )
: ª¡ znikiK 1
orazK 4
znajduj¡ siw staniewª¡ zenia,u O
=E
orazi O
>0;
(K 2 , K 3 )
: ª¡ znikiK 2
orazK 3
znajduj¡ siw staniewª¡ zenia,u O
=−E
orazi O
<0;
(D 1 , D 4 )
: ª¡ znikiK 1
orazK 4
znajduj¡ siw stanie wª¡ zenia,u O
=E
orazi O
< 0;
(D 2 , D 3 )
: ª¡ znikiK 2
orazK 3
znajduj¡ siw stanie wª¡ zenia,u O
=−E
orazi O
> 0.A zatem,bior¡ pod uwag powy»sze warunki:
w przedziale
(0 ÷ t 1 )
przewodzipara diod(D 1 ÷ D 4 )
; w przedziale
(t 1 ÷ t 2 )
przewodzipara ª¡ zników(K 1 ÷ K 4 )
; w przedziale
(t 2 ÷ t 3 )
przewodzipara diod(D 2 ÷ D 3 )
; w przedziale
(t 3 ÷ T )
przewodzipara ª¡ zników(K 2 ÷ K 3 )
.Poniewa»
U Z
/S K(max)
= 0.4, a zatem, korzystaj¡ z zale»no± i (2.134), ±rednia warto±¢ napi ia wyj± iowegoU O(AV)
wynosi:U O(AV) = U Z
S K(max) E = 0.4 · 100 = 40 V.
Wspóª zynnik wypeªnienia
γ (K 1 ,K 4 )
dla paryª¡ zników(K 1 ÷ K 4 )
obli zony na podstawiezale»-no± i (2.133) wynosi:
γ (K 1 ,K 4 ) = 0.5 · U O(AV)
E + 1
= 1.4
2 = 0.7.
Przeksztaª aj¡ zale»no±¢ (2.130) a nastpnie podstawiaj¡ warto±¢ wspóª zynnika wypeªnienia
γ (K 1 ,K 4 )
zas wª¡ zenia paryª¡ zników(K 1 ÷ K 4 )
odpowiadaj¡ y przedziaªowit ∈ (0, t 2 )
wynosi:t 2 = t ON (K 1 ,K 4 ) = γ (K 1 ,K 4 ) · T = 70 µs,
st¡d moment
t 2
okre±laj¡ y konie przedziaªu przewodzenia pary ª¡ zników(K 1 ÷ K 4 )
wynosit 2
= 70µ
s. Poniewa» przebieg pr¡dui O
w podokresa ht ∈ (0, t 2 )
orazt ∈ (t 2 , T )
ma harakterliniowy, st¡d zale»no±¢ pr¡du ob i¡»enia od zasu
t
w posz zególny h przedziaªa h opisana jest nastpuj¡ o:i O1 (t) = A 1 · t + B 1 dla t ∈ (0, t 2 ) i O2 (t) = A 2 · t + B 2 dla t ∈ (t 2 , T ).
Wiedz¡ ,»e
i O1 (0)
=I O(min)
;
i O1 (t 2 )
=i O2 (t 2 )
=I O(max)
;
i O2 (T )
=I O(min)
;warto± iwspóª zynników
A 1
,A 2
,B 1
,B 2
ksztaªtuj¡ si nastpuj¡ o:A 1 = I O(max) − I O(min) t 2
, B 1 = I O(min)
A 2 = I O(max) − I O(min)
t 2 − T , B 2 = I O(min) · t 2 − I O(max) · T
t 2 − T .
Poniewa»
i O1 (t 1 )
=0 A orazi O2 (t 3 )
= 0,a st¡d warto± it 1
orazt 3
wynosz¡ odpowiednio:t 1 = − B 1
A 1 = − I O(min) · t 2 I O(max) − I O(min) , t 3 = − B 2
A 2 = − I O(min) · t 2 − I O(max) · T I O(max) − I O(min)
.
Po podstawieniu dany hli zbowy huzyskane warto± i
t 1
orazt 3
wynosz¡ odpowiedniot 1
=23µ
s orazt 3
= 90µ
s. Ostate znie: w przedziale
(0 ÷ t 1 )
przewodzipara diod(D 1 ÷ D 4 )
przez∆t 1
=t 1
=23µ
s; w przedziale
(t 1 ÷ t 2 )
przewodzipara ª¡ zników(K 1 ÷ K 4 )
przez∆t 2
=t 2 − t 1
=47µ
s; w przedziale
(t 2 ÷ t 3 )
przewodzipara diod(D 2 ÷ D 3 )
przez∆t 3
=t 3 − t 2
=20µ
s; w przedziale
(t 3 ÷ T )
przewodzipara ª¡ zników(K 2 ÷ K 3 )
przez∆t 4
=T − t 3
= 10µ
s.Przeksztaª aj¡ zale»no± i na warto±¢ minimaln¡i maksymaln¡
i O
warto±¢ ±rednia pr¡duob i¡-»enia
I O(AV)
wynosi:I O(AV) = I O(min) + I O(max)
2 = −10 + 20
2 = 5 A
Zadanie2.9
W ukªadzie pra uj¡ ym w warunka h jak w zadaniu 2.8 narysuj przebieg pr¡du
i E
pobieranego ze ¹ródªa zasilaniaE
oraz obli z jego warto±¢ ±redni¡I E(AV)
.Zakªadaj¡ bezstratn¡ pra przeksztaªtnika, mo hwilowa mierzona na ob i¡»eniu jest
rów-nowa»na mo y hwilowej mierzonej na¹ródlezasilania
E
, a zatem:i O · u O = i E · E
st¡d pr¡d
i E
:i E = i O · u O
E .
W przedziaªa h
∆t 1
oraz∆t 3
biegunowo±¢ pr¡dui O
jest prze iwna w stosunku do biegunowo± i napi iau O
. Warto±¢ mo y hwilowej mierzonej na ob i¡»eniu jest zatem ujemna. Nale»yjed-no ze±nie zazna zy¢, i» zwrot napi ia ¹ródªa zasilania
E
nie mo»e ule zmianie, st¡d, zgodniezpowy»sz¡ zale»no± i¡,pr¡d
i E
przyjmuje warto± i: w przedziale
∆t 1
:i O
< 0orazu O
=E
,st¡di E
=i O
; w przedziale
∆t 3
:i O
> 0orazu O
=− − E
, st¡di E
=-i O
.W przedziaªa h
∆t 2
oraz∆t 4
biegunowo±¢ pr¡dui O
jest zgodna z biegunowo± i¡ napi iau O
warto±¢ mo y hwilowej mierzonejna ob i¡»eniujest dodatnia.
w przedziale
∆t 2
:i O
> 0orazu O
=E
,st¡di E
=i O
; w przedziale
∆t 4
:i O
< 0orazu O
=− − E
, st¡di E
=-i O
.Przebiegpr¡du
i E
przedstawiono narys. 2.42.Warto±¢ ±redniapr¡du pobieranego ze ¹ródªa E wynosi:
I E(AV) = 1 T
T
Z
0
i E (t) dt.
Poniewa» przebieg pr¡du
i E
jest przebiegiem trójk¡tnym,powy»sza zale»no±¢ przyjmuje posta¢:I E(AV) = 1 T
T
Z
0
i E (t) dt = 1 T
t 1
Z
0
i E (t) dt +
t 2
Z
t 1
i E (t) dt +
t 3
Z
t 2
i E (t) dt +
T
Z
t 3
i E (t) dt
= 1
T
− I O(min) · ∆t 1
2 + I O(max) · ∆t 2
2 − I O(max) · ∆t 3
2 + I O(min) · ∆t 4
2
=
= 1
2T I O(max) · (∆t 2 − ∆t 3 ) + I O(min) · (∆t 4 − ∆t 1 ) .
Po podstawieniu dany h li zbowy hz zadania 2.8, warto±¢ ±rednia pr¡du pobieranego ze ¹ródªa
wynosi
I E(AV)
=3.35 A.t 0
10µ s
20 40 60 80 100
20 40 60 80 100
u O [V]
E
-E
0
t I O(AV)
I O(max)
i O [A]
I O(min) 5
10 20
-5 -10 15
t 2
t 1 t 3 T
t 1
∆ ∆ t 2 ∆ t 3 ∆ t 4
0
i E [A] 5
10 20
-5 -10 15
t t
I O(min) I O(max) -I O(min)
-I O(max) -15
-20 0
Rys. 2.42. Przebiegi napi ianaob i¡»eniu
u O
oraz pr¡du ob i¡»eniai O
i pr¡dupobieranego ze ¹ródªai E
3
Transformatorowe przeksztaªtniki DC-DC
3.1 Flyback
Rozwini iemprzeksztaªtnikaBu k-Boost(obni»aj¡ o-podwy»szaj¡ ego (*)
)jestprzeksztaªtnik
)jestprzeksztaªtnik