2.5 Ukªad mostkowy
2.5.2 Strategia unipolarna
W przypadku sterowania przeksztaªtnikiem w opar iu o strategi unipolarn¡, w
prze iwie«-stwiedostrategiizbipolarnymnapi iem
u O
,przeª¡ zanieklu zywjednejgaªziprzeksztaªtnika odbywa si niezale»nie od stanu ª¡ zników w gaªzi drugiej. W efek ie, wprzebiegu napi iau O
pojawiaj¡ si przedziaªy, w który h napi ie to wynosi zero, a sam przebieg
u O
ma harakterunipolarny (rys. 2.36). Warunkiem wyst¡pienia przedziaªu, w którym
u O = 0
jest jedno zesne wª¡ zenieª¡ znikówK 1
orazK 3
lubK 2
orazK 4
. Momenty przeª¡ ze« ª¡ znikóws¡wyzna zanew opar iu o kompara j no±nego sygnaªu trójk¡tnego
S K
z dwoma staªymi sygnaªami, który hpoziomy odpowiadaj¡ warto± iom
U Z
oraz−U Z
przy zym:
K 1
znajduje siw staniewª¡ zenia je±li sygnaª no±nyS K < U Z
,Rys.2.36. Przebiegi napi¢i pr¡du ob i¡»eniaprzy zastosowaniu strategiisterowania
z unipolarnym napi iem wyj± iowym
u O
Analogi znie jak w przypadku sterowania z bipolarnym
u O
, ze wzgldu na obe no±¢induk- yjno± i ob i¡»enia
L O
, w okresie pra y przeksztaªtnika mo»na wyró»ni¢ przedziaªy, w który h pr¡d ob i¡»enia (o harakterze dwubiegunowym) jest przewodzony wyª¡ znie przez tranzystorylub diody, przy zym w przypadku strategii z unipolarnym
u O
dodatkowo wystpuj¡ przedziaªyzasu, w który h pr¡d
i O
jest przewodzony przez diod w jednej gaªzi oraz tranzystor w gaªziD 1
Rys. 2.37. Podokresy pra y mostkowego przeksztaªtnika DC-DC sterowanego wg strategii
z unipolarnym napi iem wyj± iowym
u O
a)
0 ÷ t + A, t D ÷ t E
b)t A ÷ t B
)t B ÷ t C
d)t C ÷ t D
,t G ÷ T
e)t E ÷ t F
f)t F ÷ t G
drugiej (rys. 2.37). W efek ie li zba mo»liwy h stanów przeksztaªtnika przy strategii sterowania
zunipolarnym
u O
wynosi 6.Napi ie
u A
przyjmuj warto±¢ równ¡E
w podokresiet ∈ (t ON (K 1 ) )
, w którym ª¡ znikK 1
znajduje siw stanieprzewodzenia:
t ON (K 1 ) = 2 · t 1 + T
Wspóª zynnik wypeªnienia
γ (K 1 )
dla ª¡ znikaK 1
opisany jest zale»no± i¡:γ (K 1 ) = t ON (K 1 )
Analogi znie napi ie
u B
wynosiE
w podokresiet ON (K 3 )
, w którym ª¡ znikK 3
znajduje siw stanie przewodzenia:
t ON (K 3 ) = T
Wspóª zynnik wypeªnienia
γ (K 3 )
dla ª¡ znikaK 3
:Warto±¢ ±rednianapi ia wyj± iowego
u O
:U O(AV) = U A(AV) − U B(AV) = γ (K 1 ) · E − γ (K 3 ) · E = (2 · γ (K 1 ) − 1) · E.
(2.142)Przyjmuj¡ ,»e
E/S K(max) = W K = const
:U O(AV) = U Z
S K(max) · E = W K · U Z .
(2.143)Warto±¢ ±rednia napi ia
u O
opisana jest zatem w identy zny sposób jak w przypadkustrate-giisterowania z bipolarnym napi iem wyj± iowym i równie» niezale»y od pr¡du ob i¡»enia
i O
.Nale»y jednakzauwa»y¢, i»wprzypadkustrategiiunipolarnej, przy za howaniutej samej
zsto-tliwo± isygnaªuno±nego, zstotliwo±¢przeª¡ ze«klu zyjestdwukrotniewy»szani»wprzypadku
sterowania z bipolarnymnapi iem wyj± iowym.
Warto±¢ skute zna napi ia wyj± iowego
u O
przy sterowaniu z unipolarnym napi iem wyj± io-wymwynosi:Wspóª zynnik ksztaªtu napi iawyj± iowego
F F
:F F (unip) = U O(RMS)
U O(AV)
= E · p2 · γ (K 1 ) − 1
(2 · γ (K 1 ) − 1) · E = 1
p2 · γ (K 1 ) − 1 ,
(2.145)Wspóª zynnik pulsa ji napi ia
u O
:RF (unip) =
Warto±¢ wspóª zynnika
RF
przy strategiisterowania z unipolarnym i bipolarnymnapi iemu O
wzale»no± i od wspóª zynników
γ (K 1 ,K 4 )
orazγ (K 1 )
umo»liwiaj¡ y huzyskanie dodatni hwarto-± i
U O(AV)
przedstawiono na rys. 2.38. Nale»y zauwa»y¢, i» istotn¡ zalet¡ sterowania z unipolar-nym napi iemu O
jest poprawa ksztaªtu przebiegu napi ia mierzonego na ob i¡»eniu poprzezzmniejszenie wspóª zynnika ttnie« w stosunku do strategii sterowania z bipolarnym napi iem
u O
niezale»nie dlaka»dej warto± i wspóª zynnika wypeªnieniaγ > 0.5
. Analogi zna sytua ja ma miejs e tak»e dla0 < γ < 0.5
zyliwzakresie ujemny h warto± iU O(AV)
.) 1 K ( ) 4 K , 1 K
( , γ
γ
0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
bipolarne u O unipolarne u O
0 0,5 10 20 30 40 50
R F (b ip ) , R F (u n ip )
Rys. 2.38. Warto±¢ wspóª zynnika pulsa ji napi iawzale»no± i odwarto± i wspóª zynnika
wypeªnienia
γ
2.5.3 Zadania
Zadanie2.6
Obli zwarto±¢±redni¡napi ianaob i¡»eniu
U O(AV)
,pr¡du ob i¡»eniaI O(AV)
oraznarysujprze-bieginapi ianaob i¡»eniu
u O
ipr¡duob i¡»eniai O
dlaprzeksztaªtnikamostkowegosterowanego wg strategii bipolarnej zasilanego napi iem staªymE
o warto± i 100 V. Czstotliwo±¢ sygnaªu no±negof K
=10 kHz natomiast stosunekU Z
/S K(max)
= 0.8. Przyjmij model ob i¡»enia jak narysunku 2.32 przy zym:
L O
= 10mH,R O
=2Ω
,E O
=20 V.Okres pra y przeksztaªtnika wynosi:
T = 1 f K
= 1
10 4 Hz = 100 µs.
Poniewa»
U Z
/S K(max)
= 0.8, a zatem, korzystaj¡ z zale»no± i (2.134), ±rednia warto±¢ napi ia wyj± iowegoU O(AV)
wynosi:U O(AV) = U Z
S K(max) E = 0.8 · 100 = 80 V.
Wspóª zynnik wypeªnienia
γ (K 1 ,K 4 )
dlaparytranzystorówK 1 ÷ K 4
obli zony napodstawiezale»-no± i (2.133) wynosi:
U O(AV)
E = 2 · γ (K 1 ,K 4 ) − 1 γ (K 1 ,K 4 ) = 0.5 · ( U O(AV)
E + 1) = 1.8
2 = 0.9.
Przeksztaª aj¡ zale»no±¢ (2.130) a nastpnie podstawiaj¡ warto±¢ wspóª zynnika wypeªnienia
γ (K 1 ,K 4 )
zas wª¡ zenia paryª¡ znikówK 1 ÷ K 4
wynosi:t ON (K 1 ,K 4 ) = γ (K 1 ,K 4 ) · T = 90 µs,
st¡d zas wª¡ zenia paryª¡ zników
K 2 ÷ K 3
:t ON (K 2 ,K 3 ) = T − t ON (K 2 ,K 3 ) = 10 µs.
Warto±¢ ±rednia pr¡duob i¡»enia
I O(AV)
przy ob i¡»eniuRLE
stanowiwarto±¢ ±redni¡ napi ianarezystan ji ob i¡»enia
R O
podzielon¡przez warto±¢ tej rezystan ji:I O(AV) = U R(AV)
R O
= U O(AV) − E O R O
= 80 − 20 2 = 60
2 = 30 A.
Przyjmuj¡ model ob i¡»eniajak na rysunku 2.32 , pr¡d
i O
opisany jest zale»no± i¡:L O
d i O
d t + R O · i O + E O = u O ,
poprzeksztaª eniu której otrzymuje si:
L O R O
d i O
d t + i O = u O − E O
R O
.
Stosunek
L O /R O
stanowi staª¡ zasow¡τ O
, która wynosi:L O
R O = 10 −3
2 = 5 ms.
0
u O
- E E
i O
0
t
t I O(max)
I O(min) I O(AV)
0 2T t
K 2 K 3 K 1 K 4
włączone łączniki
0 t
t ON (K1,K4)
T
t ON (K2,K3)
t 1
K 1 K 4 K 1 K 4 K 2 K 3
I O
∆
Rys. 2.39. Przebieginapi iai pr¡du ob i¡»eniaprzy ob i¡»eniu
RLE
przy warunkuτ O ≫ T
Poniewa»
τ O
Tmo»naprzyj¡¢,i»przy zstotliwo± isygnaªuno±negof K
=10kHz,wpodokresiet ON (K 1 ,K 4 )
pr¡di O
narasta liniowo (rys.2.39),przy zym przyrost pr¡du∆I O
wrozpatrywanym podokresie wynosi:∆I O = u L
L O · t ON (K 1 ,K 4 ) ,
gdzie
u L
napi iena induk yjno± iL O
. Ob i¡»enie ukªadu stanowi szeregowe poª¡ zenierezy-stan ji
R O
, induk yjno± iL O
oraz ¹ródªa napi iastaªegoE O
, st¡d speªniona jest zale»no±¢:u Ro + u Lo + E O = u O ,
Pomijaj¡ ttnieniapr¡du
i O
, warto±¢ napi ia narezystan ji ob i¡»eniau Ro
wynika zprzybli-»enia:
u Ro ≈ I O(AV) · R O .
Poniewa» w podokresie
t ON (K 1 ,K 4 )
warto±¢ napi iau O
wynosiE
, st¡d po podstawieniu trze h powy»szy h równa«, warto±¢ przyrostu∆I O
wynosi:∆I O = E − E O − I O(AV) · R O
L O · t ON (K 1 ,K 4 ) = 20
10 −3 · 90 −6 = 0.18 A
Ukªad znajduje si w stanie quasi-ustalonym je±li warto± i bezwzgldne
∆I O
w podokresa ht ON (K 1 ,K 4 )
orazt ON (K 2 ,K 3 )
s¡ sobie równe. Analogi znie jak w przypadku podokresut ON (K 1 ,K 4 )
,poniewa»
τ O ≫ T
,st¡dwpodokresiet ON (K 2 ,K 3 )
pr¡dob i¡»eniaopadaliniowoodwarto± iI O(max)
do
I O(min)
o warto±¢∆I O
, którawrozpatrywanym podokresie wynosi:∆I O = u L
L O · t ON (K 2 ,K 3 ) ,
przy zym napi ie nainduk yjno± i w rozpatrywanym podokresie wynosi:
u Lo = u O − E O − u Ro = − (E + E O + u Ro ).
Po podstawieniu warto±¢bezwzgldna
|∆I O |
w podokresiet ON (K 2 ,K 3 )
wynosi:|∆I O | =
Warto± i bezwzgldne
∆I O
w obu rozpatrywany h podokresa h s¡ sobie równe, a zatem ukªad bdzie pra owaªw staniequasi-ustalonym.Ozna za to, i»warto± i hwiloweI O(min)
pr¡duob i¡-»eniana po z¡tku yklu w hwili
t
=0 oraz nako« u yklu dlat
=T
s¡ sobie równe.Wg deni ji warto±¢ ±redni¡pr¡du
i O
wyra»a zale»no±¢:I O(AV) = 1 T
Z T
0
i O (t) dt.
Wiedz¡ , »e aªka funk ji w okre±lonym przedziale stanowi pole powierz hni pod krzyw¡
opi-san¡ aªkowan¡ funk j¡ i zawart¡ w tym przedziale, zale»no±¢ powy»sza przyjmuje posta¢ (przy
zaªo»eniu trójk¡tnegoprzebiegu pr¡du
i O
jak narysunku 2.39):I O(AV) = 1
Warto±¢ minimalnapr¡duob i¡»enia w hwili
t 1
wynosi zatem:I O(min) = I O(AV) − ∆I O
2 = 30 − 0, 18
2 = 29, 91 A
oraz warto±¢ maksymalnapr¡du ob i¡»enia:
I O(max) = I O(AV) + ∆I O
2 = 30 + 0, 18
2 = 30, 09 A.
Przebiegipr¡du ob i¡»enia
i O
oraz napi iau O
przedstawiono narysunku 2.40.t 0
10µ s
20 40 60 80 100
20 40 60 80 100
u O [V]
E
-E włączone
tranzystory 0
K 1 K 4
t K 2 K 3 t ON (K1,K4)
U O(AV)
30
t I O(AV)
I O(max)
T 0
i O [A]
t 1 I O(min)
30.03 30.06 30.09
29.97 29.94 27.91
Rys. 2.40. Przebieginapi iai pr¡du ob i¡»eniadlaukªadu jak w warunka h zadania 2.6
Zadanie 2.7
Zadanie do samodzielnego rozwi¡zania.
Przeprowad¹obli zeniadlaukªadutak,jakwpoprzednimzadaniuprzysterowaniuzunipolarnym
napi iem
u O
.Zadanie2.8
Dla przebiegu napi¢ i pr¡dów jak na rysunku 2.41 obli z zasy przewodzenia pr¡du ob i¡»enia
i O
przez posz zególnediodyoraz ª¡ znikiukªadu.Obli zwarto± i ±rednienapi iau O
orazpr¡dui O
dlaT
= 100µ
s,U Z
/S K(max)
= 0.4,E
= 100 V. Przyjmij, »e ukªad pra uje w staniequasi-ustalonym(
i O (t 0 )
=i O (T )
=I O(min)
).Przebieg napi ia
u O
przedstawiony na rysunku 2.41 przyjmuje ykli znie warto± iE
lub -E
,o ±wiad zy o sterowaniu przeksztaªtnikiem wg strategii bipolarnej, w której pary ª¡ zników
(K 1 ÷ K 4 )
oraz(K 2 ÷ K 3 )
przeª¡ zanes¡ naprzemiennie.t 0
10µ s
20 40 60 80 100
20 40 60 80 100
u O [V]
E
-E
0
t I O(AV)
I O(max)
0
i O [A]
I O(min) 5
10 20
-5 -10 15
t 2
t 1 t 3 T
t 1
∆ ∆ t 2 ∆ t 3 ∆ t 4
Rys. 2.41. Przebiegipr¡du ob i¡»eniai napi ia
u O
dozadania 2.8W przedziale obejmuj¡ ym przedziaª zasu
t ∈ (0, t 2 )
napi ieu O
=E
, st¡d wywnioskowa¢mo»na, i» w przedziale tym wª¡ zona jest para ª¡ zników
(K 1 ÷ K 4 )
. Pr¡di O
narasta wów zasliniowo od warto± i
I O(min)
= 10 do warto± i maksymalnejI O(max)
= 20, któr¡ osi¡ga w hwilit
=t 2
. W przedzialet ∈ (t 2 , T )
napi ie na ob i¡»eniuu O
=−E
a zatem wª¡ zona jest paraª¡ zników
(K 2 ÷ K 3 )
. Pr¡di O
opada liniowo od warto± i maksymalnejI O(max)
do minimalnejI O(min)
, któr¡ osi¡ga w hwilit
=T
stanowi¡ ej konie yklu pra y przeksztaªtnika. Dla zasut
=
t 1
orazt
=t 3
warto±¢ pr¡dui O
wynosi zero, wobe zego momenty te okre±laj¡ hwile zmianbiegunowo± i pr¡du ob i¡»enia. Analiza przebiegów przedstawiony h na rysunku 2.34 dowodzi,
i» posz zególne pary diod oraz ª¡ zników przeksztaªtnika przewodz¡ pr¡d
i O
, je±li speªnione s¡
(K 1 , K 4 )
: ª¡ znikiK 1
orazK 4
znajduj¡ siw staniewª¡ zenia,u O
=E
orazi O
>0;
(K 2 , K 3 )
: ª¡ znikiK 2
orazK 3
znajduj¡ siw staniewª¡ zenia,u O
=−E
orazi O
<0;
(D 1 , D 4 )
: ª¡ znikiK 1
orazK 4
znajduj¡ siw stanie wª¡ zenia,u O
=E
orazi O
< 0;
(D 2 , D 3 )
: ª¡ znikiK 2
orazK 3
znajduj¡ siw stanie wª¡ zenia,u O
=−E
orazi O
> 0.A zatem,bior¡ pod uwag powy»sze warunki:
w przedziale
(0 ÷ t 1 )
przewodzipara diod(D 1 ÷ D 4 )
; w przedziale
(t 1 ÷ t 2 )
przewodzipara ª¡ zników(K 1 ÷ K 4 )
; w przedziale
(t 2 ÷ t 3 )
przewodzipara diod(D 2 ÷ D 3 )
; w przedziale
(t 3 ÷ T )
przewodzipara ª¡ zników(K 2 ÷ K 3 )
.Poniewa»
U Z
/S K(max)
= 0.4, a zatem, korzystaj¡ z zale»no± i (2.134), ±rednia warto±¢ napi ia wyj± iowegoU O(AV)
wynosi:U O(AV) = U Z
S K(max) E = 0.4 · 100 = 40 V.
Wspóª zynnik wypeªnienia
γ (K 1 ,K 4 )
dla paryª¡ zników(K 1 ÷ K 4 )
obli zony na podstawiezale»-no± i (2.133) wynosi:
γ (K 1 ,K 4 ) = 0.5 · U O(AV)
E + 1
= 1.4
2 = 0.7.
Przeksztaª aj¡ zale»no±¢ (2.130) a nastpnie podstawiaj¡ warto±¢ wspóª zynnika wypeªnienia
γ (K 1 ,K 4 )
zas wª¡ zenia paryª¡ zników(K 1 ÷ K 4 )
odpowiadaj¡ y przedziaªowit ∈ (0, t 2 )
wynosi:t 2 = t ON (K 1 ,K 4 ) = γ (K 1 ,K 4 ) · T = 70 µs,
st¡d moment
t 2
okre±laj¡ y konie przedziaªu przewodzenia pary ª¡ zników(K 1 ÷ K 4 )
wynosit 2
= 70µ
s. Poniewa» przebieg pr¡dui O
w podokresa ht ∈ (0, t 2 )
orazt ∈ (t 2 , T )
ma harakterliniowy, st¡d zale»no±¢ pr¡du ob i¡»enia od zasu
t
w posz zególny h przedziaªa h opisana jest nastpuj¡ o:i O1 (t) = A 1 · t + B 1 dla t ∈ (0, t 2 ) i O2 (t) = A 2 · t + B 2 dla t ∈ (t 2 , T ).
Wiedz¡ ,»e
i O1 (0)
=I O(min)
;
i O1 (t 2 )
=i O2 (t 2 )
=I O(max)
;
i O2 (T )
=I O(min)
;warto± iwspóª zynników
A 1
,A 2
,B 1
,B 2
ksztaªtuj¡ si nastpuj¡ o:A 1 = I O(max) − I O(min) t 2
, B 1 = I O(min)
A 2 = I O(max) − I O(min)
t 2 − T , B 2 = I O(min) · t 2 − I O(max) · T
t 2 − T .
Poniewa»
i O1 (t 1 )
=0 A orazi O2 (t 3 )
= 0,a st¡d warto± it 1
orazt 3
wynosz¡ odpowiednio:t 1 = − B 1
A 1 = − I O(min) · t 2 I O(max) − I O(min) , t 3 = − B 2
A 2 = − I O(min) · t 2 − I O(max) · T I O(max) − I O(min)
.
Po podstawieniu dany hli zbowy huzyskane warto± i
t 1
orazt 3
wynosz¡ odpowiedniot 1
=23µ
s orazt 3
= 90µ
s. Ostate znie: w przedziale
(0 ÷ t 1 )
przewodzipara diod(D 1 ÷ D 4 )
przez∆t 1
=t 1
=23µ
s; w przedziale
(t 1 ÷ t 2 )
przewodzipara ª¡ zników(K 1 ÷ K 4 )
przez∆t 2
=t 2 − t 1
=47µ
s; w przedziale
(t 2 ÷ t 3 )
przewodzipara diod(D 2 ÷ D 3 )
przez∆t 3
=t 3 − t 2
=20µ
s; w przedziale
(t 3 ÷ T )
przewodzipara ª¡ zników(K 2 ÷ K 3 )
przez∆t 4
=T − t 3
= 10µ
s.Przeksztaª aj¡ zale»no± i na warto±¢ minimaln¡i maksymaln¡
i O
warto±¢ ±rednia pr¡duob i¡-»enia
I O(AV)
wynosi:I O(AV) = I O(min) + I O(max)
2 = −10 + 20
2 = 5 A
Zadanie2.9
W ukªadzie pra uj¡ ym w warunka h jak w zadaniu 2.8 narysuj przebieg pr¡du
i E
pobieranego ze ¹ródªa zasilaniaE
oraz obli z jego warto±¢ ±redni¡I E(AV)
.Zakªadaj¡ bezstratn¡ pra przeksztaªtnika, mo hwilowa mierzona na ob i¡»eniu jest
rów-nowa»na mo y hwilowej mierzonej na¹ródlezasilania
E
, a zatem:i O · u O = i E · E
st¡d pr¡d
i E
:i E = i O · u O
E .
W przedziaªa h
∆t 1
oraz∆t 3
biegunowo±¢ pr¡dui O
jest prze iwna w stosunku do biegunowo± i napi iau O
. Warto±¢ mo y hwilowej mierzonej na ob i¡»eniu jest zatem ujemna. Nale»yjed-no ze±nie zazna zy¢, i» zwrot napi ia ¹ródªa zasilania
E
nie mo»e ule zmianie, st¡d, zgodniezpowy»sz¡ zale»no± i¡,pr¡d
i E
przyjmuje warto± i: w przedziale
∆t 1
:i O
< 0orazu O
=E
,st¡di E
=i O
; w przedziale
∆t 3
:i O
> 0orazu O
=− − E
, st¡di E
=-i O
.W przedziaªa h
∆t 2
oraz∆t 4
biegunowo±¢ pr¡dui O
jest zgodna z biegunowo± i¡ napi iau O
warto±¢ mo y hwilowej mierzonejna ob i¡»eniujest dodatnia.
w przedziale
∆t 2
:i O
> 0orazu O
=E
,st¡di E
=i O
; w przedziale
∆t 4
:i O
< 0orazu O
=− − E
, st¡di E
=-i O
.Przebiegpr¡du
i E
przedstawiono narys. 2.42.Warto±¢ ±redniapr¡du pobieranego ze ¹ródªa E wynosi:
I E(AV) = 1 T
T
Z
0
i E (t) dt.
Poniewa» przebieg pr¡du
i E
jest przebiegiem trójk¡tnym,powy»sza zale»no±¢ przyjmuje posta¢:I E(AV) = 1 T
T
Z
0
i E (t) dt = 1 T
t 1
Z
0
i E (t) dt +
t 2
Z
t 1
i E (t) dt +
t 3
Z
t 2
i E (t) dt +
T
Z
t 3
i E (t) dt
= 1
T
− I O(min) · ∆t 1
2 + I O(max) · ∆t 2
2 − I O(max) · ∆t 3
2 + I O(min) · ∆t 4
2
=
= 1
2T I O(max) · (∆t 2 − ∆t 3 ) + I O(min) · (∆t 4 − ∆t 1 ) .
Po podstawieniu dany h li zbowy hz zadania 2.8, warto±¢ ±rednia pr¡du pobieranego ze ¹ródªa
wynosi
I E(AV)
=3.35 A.t 0
10µ s
20 40 60 80 100
20 40 60 80 100
u O [V]
E
-E
0
t I O(AV)
I O(max)
i O [A]
I O(min) 5
10 20
-5 -10 15
t 2
t 1 t 3 T
t 1
∆ ∆ t 2 ∆ t 3 ∆ t 4
0
i E [A] 5
10 20
-5 -10 15
t t
I O(min) I O(max) -I O(min)
-I O(max) -15
-20 0
Rys. 2.42. Przebiegi napi ianaob i¡»eniu
u O
oraz pr¡du ob i¡»eniai O
i pr¡dupobieranego ze ¹ródªai E
3
Transformatorowe przeksztaªtniki DC-DC
3.1 Flyback
Rozwini iemprzeksztaªtnikaBu k-Boost(obni»aj¡ o-podwy»szaj¡ ego (*)
)jestprzeksztaªtnik
Flyba k, wktórym dªawik zostaª zast¡piony przez transformator zªo»ony z dwó h magnety znie
sprz»ony huzwoje«.Narysunku 3.1przedstawionos hematukªadutypuFlyba k.ródªo
zasila-niajest podª¡ zone dostrony pierwotnej transformatora poprzez ª¡ znik energoelektroni zny K.
Przekªadniazwojowa wyidealizowanegotransformatorarównasiprzekªadninapi iowej i
pr¡do-wej.
ϑ = u 2 u 1
= i n 1 i n 2
= n 2 n 1
.
(3.1)Uzwojenie wtórnepoª¡ zone jest doob i¡»enia
R O C
poprzezdiod D.γ K E
n 1 n 2
D
u O R O i O i C
i n1
u 1 u 2
u K
u D
C i n2
Rys. 3.1. S hemat przeksztaªtnika DC-DC Flyba k
W trak ie typowej pra y ukªadu, energia jest gromadzona w polu magnety znym
transfor-matora, a nastpnie przekazywana do obwodu ob i¡»enia. Wªa± iwo± i obwodu magnety znego
zwi¡zanezilo± i¡gromadzonejenergiioraztempemjejgromadzeniaioddawaniamaj¡ wpªywna
aªkowit¡ mo przeksztaªtnika. Cykle pra y ukªadu zale»¡ od stanu ª¡ znika
energoelektroni z-nego K, który mo»e znajdowa¢ si w dwó h stana h. W hwili, gdy jest on zamknity (ª¡ znik
znajduje si w stanie przewodzenia (rys. 3.2 ) uzwojenie pierwotne transformatora jest zasilane
ze ¹ródªa zasilania E. W efek ie wraz ze wzrostem pr¡du
i n1
po stronie pierwotnej transforma-torawzrastawarto±¢strumieniamagnety znego,atymsamymilo±¢ zgromadzonejwnimenergii.(*)
Patrz2.4.Bu k-Boost(str.31)
Ze wzgldu na sposób nawini ia uzwoje« transformatora (lub podª¡ zenia diody D), kierunek
napi ia
u 2
w opisywanym przedziale, gwarantuje wste zn¡ polaryza je diody D, uniemo»liwia-j¡ tym samymprzepªyw pr¡du postroniepierwotnejtransformatora.Pokry ie zapotrzebowaniaob i¡»enia
R O
na energi elektry zn¡ realizowane jest przez kondensator oddaj¡ y energi zma-gazynowan¡ wpolu elektry znym w zasie poprzedni h ykli.K E
n 1 n 2
D
u O R O i O i C
i n1
u 1
u K
C
Rys. 3.2. S hemat zastp zy przeksztaªtnika DC-DC Flyba k w zasie, gdyª¡ znik K jest
wstanie przewodzenia
Wdrugiej z± i yklu,ª¡ znikenergoelektroni zny Kzostaje otwarty(rys.3.3), opowoduje
przerwanie przepªywu pr¡du po stronie pierwotnej transformatora. W efek ie strumie«
magne-ty zny w rdzeniumaleje, o prowadzi do zmiany biegunowo± i napi ia
u 2
, polaryzuj¡ diod D wkierunkuprzewodzenia iwkonsekwen jiprzepªyw pr¡duin2
postroniewtórnej transformatoraenergia zmagazynowana w rdzeniu transformatora w pierwszej fazie yklu pra y jest zatem
oddawana doob i¡»enia.
E
n 1 n 2
D
u O R O i O i C
u 2 u D
K
C i n2
Rys. 3.3. S hemat zastp zy przeksztaªtnika DC-DC Flyba k w zasie, gdyª¡ znik K jest
w stanie blokowania
Tryb pra y ukªadu zale»ny jest od strumienia magnety znego w transformatorze gdy jest
onzawsze wikszy od zera, przeksztaªtnik pra uje w trybie pra y i¡gªej, w prze iwnym razie
3.1.1 Tryb pra y i¡gªej
Charakterysty zne przebieginapi¢ipr¡dówukªadu dlatrybupra y i¡gªejprzedstawionona
rys.3.4. Przyzaªo»eniu, »e kondensator wyj± iowyC madostate zniewysok¡pojemno±¢, mo»na
przyj¡¢, »e napi ie wyj± iowe
u O
przyjmuje warto±¢ staª¡ w aªym okresie pra y:u O (t) = U O(AV) .
(3.2)W podokresie
t ∈ (0, t 1
) ª¡ znik jest zamknity, a zatem spadek napi iau 1
na uzwojeniupierwotnymtransformatorajeststaªyiwynosi E.Strumie«magnety zny
ϕ
wzbudzany wrdzeniutransformatorazwi¡zany jest z napi iem
u 1
zgodnie z zale»no± i¡:u 1 (t) = n 1
dϕ
dt ⇔ dϕ = u 1 n 1
dt
(3.3)aªkuj¡ stronami,otrzymujesi:
ϕ(t) = Z u 1
n 1
dt .
(3.4)Poniewa» w stanie wª¡ zenia ª¡ znika u
1 = E = const
, st¡d po hodna strumieniadϕ/dt
jestwarto± i¡staª¡, oozna za, »e strumie«magnety zny w rdzeniutransformatora narastaliniowo:
ϕ(t) = E n 1
t + ϕ (min) ,
(3.5)gdzie
ϕ (min)
ozna za minimaln¡ warto±¢ strumienia w hwilit = 0
. Przy pra y w trybie zi¡-gªej
ϕ (min)
jest wiksze od zera w dowolnej hwili okresuT
. Napi ieu 2
po stronie wtórnej jestnapi iemstaªym, któregowarto±¢ opisana jest zale»no± i¡:
u 2 (t) = − n 2
dϕ
dt = − n 2 n 1
E.
(3.6)Strumie«magnety zny
ϕ
wrozpatrywanymprzedzialezwi¡zany jestzprzepªywempr¡dem uzwo-jeniapierwotnegoi n1
opisanego zale»no± i¡:i n1 (t) = Z u 1
L 1
dt = E
L 1 t + I n1(min) .
(3.7)Pr¡duzwojeniapierwotnegoosi¡gawarto±¢maksymaln¡w hwili
t 1
okre±laj¡ ejkonie podokresu wª¡ zeniat ON
:i n1 (t 1 ) = I n1(max) = E · t 1
L 1 + I n1(min) = E · γ · T
L 1 + I n1(min) .
(3.8)gdzie:
γ = t ON /T
to wspóª zynnik wypeªnienia, aL 1
induk yjno±¢ wªasna uzwojenia strony pierwotnejtransformatora.W hwili
t 1
nastpujeotwar ieª¡ znika,azatemwskutekza howaniastaªo± istrumienia,pr¡d uzwojeniawtórnegoi n2
przyjmujew hwilit 1
warto±¢maksymaln¡I n2(max),
którejwarto±¢wynikazzale»no± i:
ϕ(t 1 ) = ϕ (max) ⇐⇒ n 1 · I n1(max) = n 2 · I n2(max) .
(3.9)0
u 1
E
0 I n1(max) I n1(min)
0
i n2
I n2(min) I n2(max)
2T
t
t
t ON t OFF T
t U O(AV)
n 1 n 2 - U O(AV)
u 2
0
U O(AV)
t
n 2 n 1 E
-i n1
∆I n1
T t 1 0
ϕ
(max)
ϕ
(min)
ϕ
t
Rys. 3.4. Przebiegi pr¡dówi napi¢ dlaprzeksztaªtnika DC-DC Flyba k pra uj¡ ego
w trybie pra y i¡gªej
A zatemwarto±¢ maksymalna pr¡duw uzwojeniu wtórnym wynosi:
I n2(max) = n 1
n 2 · I n1(max) .
(3.10)W podokresie
t OF F ∈ (t 1 , T )
klu z pozostaje otwarty (tranzystor w stanie blokowania). W tym podokresie zwi¡zek pomidzy strumieniemw transformatorzea napi iemu 2
okre±la zale»no±¢:u 2 (t) = −n 2 dϕ
dt ⇔ ϕ(t) = − Z u 2
n 2
dt .
(3.11)Poniewa»wstaniewyª¡ zeniatranzystora
u 2 = U O(AV) = const
, st¡dpo hodnastrumieniadϕ/dt
jestwarto± i¡ staª¡, wobe zego strumie« wrdzeniu malejeliniowo:
ϕ(t) = − U O(AV)
n 2 (t − t 1 ) + ϕ (max) .
(3.12)Warto±¢ napi ia
u 1
po stronie pierwotnejmo»na wyzna zy¢, wykorzystuj¡ równanie (3.11):u 1 (t) = n 1
dϕ
dt = − n 1
n 2
U O(AV) .
(3.13)Spadek napi ia na ª¡ zniku K jest ró»ni ¡ napi ia zasilania oraz napi ia na uzwojeniu
pier-wotnym transformatora (3.13):
u K = E − u 1 = E + n 1
n 2
U O(AV) .
(3.14)W rozpatrywanej z± i yklu pra y strumie« magnety zny zwi¡zany jest z przepªywem pr¡du
i n2
uzwojenia wtórnego (i diody),który wynosi:i n2 (t) = Z u 2
L 2 dt = − U O(AV)
L 2 (t − t 1 ) + I n2(max) .
(3.15)Pr¡d uzwojenia wtórnego osi¡ga warto±¢ minimaln¡ w hwili
T
okre±laj¡ ej konie podokresu wyª¡ zenia tOF F
:I n2(min) = I n2(max) − U O(AV) · (T − t 1 )
L 2 = I n2(max) − U O(AV) · t OF F
L 2 = I n2(max) − U O(AV) · (1 − γ) T L 2
,
(3.16)
gdzie
L 2
induk yjno±¢ wªasna uzwojenia strony wtórnej transformatora.W stanie ustalonym, warto±¢ minimalna strumienia
ϕ (min)
, w hwiliT
okre±laj¡ ej konie okresu pra y przeksztaªtnika jest równa warto± i strumienia w hwili po z¡tkowejt = 0
okre±la-j¡ ej po z¡tek okresu pra y przetworni y:
ϕ(T ) = ϕ (min) = − U O(AV) (T − t 1 )
n 2 + ϕ (max) = − U O(AV) · t OF F
n 2 + ϕ (max) ,
(3.17)st¡d warto±¢ strumieniaw hwili
t 1
:ϕ(t 1 ) = ϕ (max) = ϕ (min) + U O(AV) · t OF F n 2
.
(3.18)Warto±¢ strumienia w hwilit
1
mo»nawyzna zy¢ równie» w opar iuo zale»no±¢ (3.5):ϕ(t 1 ) = ϕ (max) = E
n 1 t 1 + ϕ (min) = E
n 1 t ON + ϕ (min) .
(3.19)Warto±¢ przekªadni napi iowej przetworni y
U O(AV) /E
wyzna zono poprzez przyrównanie war-to± i strumieniaw hwili t1
wopar iu ozale»no± i (3.18) do(3.19):ϕ(t 1 ) = E n 1
t ON + ϕ (min) = ϕ (min) + U O(AV) · t OF F n 2
(3.20)
U O(AV) E = n 2
n 1 t ON
t OF F = n 2
n 1 t ON
T − t ON
= n 2
n 1 γ
1 − γ .
(3.21)Warto zauwa»y¢, »e powy»sza zale»no±¢ ró»ni si od wzoru na przekªadni napi iow¡ ukªadu
beztransformatorowego (2.90) o warto±¢ przekªadni transformatora, a napi ie na wyj± iu nie
zale»y od pr¡du wyj± ia, le z jedynie od przekªadni transformatora, wspóª zynnika wypeªnienia
oraz napi iawej± iowego. Warto±¢ ±redniapr¡du ob i¡»eniawynosi:
I O(AV) = U O(AV)
R O
(3.22)Przy zaªo»eniu bezstratnej pra y przetworni y, mo dostar zona
P I
równa si mo y wydzielonej naob i¡»eniuP O
:P I = P O ⇐⇒ E · I n1(AV) = U O(AV) · I O(AV)
(3.23)St¡d przekªadnia pr¡dowa przetworni y:
I O(AV)
Warto±¢ ±redni¡pr¡du uzwojenia pierwotnego
I n1(AV)
mo»na wyzna zy¢, stosuj¡ zale»no±¢:I n1(AV) = 1
Przeksztaª aj¡ zale»no±¢ (3.24) oraz (3.25), wyzna zono warto±¢ minimaln¡ pr¡du strony
pier-wotnej
I n1(min)
:I n1(min) = I n1(AV)
Przyrost pr¡dustrony pierwotnej
∆I n1
wpodokresiet ON
wynosi:∆I n1 = E · t 1
st¡d warto±¢ maksymalna
I n1(max)
:I n1(max) = I n1(min) +∆I n1 = n 2
Rozwijaj¡ (3.10), warto±¢ maksymalna pr¡dupostronie wtórnej
I n2(max)
wynosi:I n2(max) = n 1
Warto±¢ minimalnapr¡dupostronie wtórnej
I n2(min)
:I n2(min) = n 1
n 2 · I n1(min) = I O(AV) 1 − γ − n 1
n 2 · E · γ · T
2L 1 .
(3.30)3.1.2 Tryb grani zny
Wzrost rezystan ji ob i¡»enia
R O
przy niezmieniony h pozostaªy h parametra h ukªadu prowadzi do obni»enia warto± i minimalny h warto± i pr¡dówi n1
orazi n2
, a w zwi¡zku z tymtak»e i warto± i minimalnejstrumienia
ϕ (min)
. Dla pewnej warto± i rezystan ji ob i¡»enia RO
=R
Ogr
warto± iminimalnepr¡dówtransformatoraorazstrumieniaϕ
osi¡gaj¡w hwila hkomuta jiwarto±¢ zero (rys. 3.5). W takiej sytua ji przetworni a pra uje na grani y strumienia i¡gªego
i przerywanego. W podokresie
t ∈ (0, t 1 )
pr¡di n1
opisany jest zale»no± i¡ [3.7℄ przy zerowym warunku po z¡tkowym (I n1(min)
= 0):i n1 (t) = Z u 1
L 1 dt = E L 1
t
(3.31)0
u 1
E
0 I n1(max)
0
i n2
I n2(max)
2T
t
t
t ON t OFF T
t U O(AV)
n 1 n 2 - U O(AV)
u 2
0
U O(AV)
t
n 2 n 1 E
-i n1
T t 1 0
ϕ
(max)
ϕ t
∆I n1
Rys. 3.5. Przebiegipr¡dówi napi¢ dlaprzeksztaªtnika DC-DC Flyba k pra uj¡ ego na grani y
trybu pra y i¡gªeji przerywanej
Warto±¢ ±redni¡pr¡du
I N 1(AV)
mo»na wyzna zy¢, przeksztaª aj¡ zale»no±¢ (3.26):I n1(AV) = E · γ 2 · T 2L 1
(3.32)
Warto±¢ maksymalna
I n1(max)
stanowiprzyrost pr¡du strony pierwotnejw podokresiet ON
:I n1(max) = ∆I n1 = E · t 1
Strumie« wpodokresie
t ON
narastaliniowood zera dowarto± iϕ (max)
zgodnie z zale»no± i¡:ϕ(t) =
Wwyniku za howania i¡gªo± istrumienia,pr¡duzwojeniastronywtórnej
i n2
przyjmujew hwilit 1
(otwar ie ª¡ znika K)warto±¢ maksymaln¡I n2(max)
, której warto±¢ wynika z zale»no± i (3.10).Analogi znie,jakwprzypadkupra y,gdynat»eniestrumieniamagnety znegojestzawszewiksze
od zera, w staniewyª¡ zenia tranzystora
u 2 = U O(AV) = const
, st¡d po hodna strumieniadϕ/dt
jest warto± i¡ staª¡, wobe zego strumie« w rdzeniu w podokresie
t ∈ (t 1 , T )
maleje liniowozgodnie z zale»no± i¡ (3.12). W hwila h
t = 0
orazt = T
, warto±¢ strumienia wynosi zero,azatem zgodnie zzale»no± i¡ (3.12) mo»na zapisa¢,»e :
ϕ(0) = ϕ(T ) = − U O(AV) (T − t 1 ) n 2
+ ϕ (max) = − U O(AV) · t OF F n 2
+ ϕ (max) = 0,
(3.35)st¡d warto±¢ maksymalnastrumienia:
ϕ (max) = U O(AV) · t OF F n 2
.
(3.36)Jedno ze±nie, zgodniez zale»no± i¡ (3.35,) warto±¢maksymalna strumienia
ϕ
wynosi:ϕ (max) = E n 1
t ON .
(3.37)Przekªadni napi iow¡ ukªadu obli zono, przyrównuj¡ zale»no± i (3.36) oraz (3.37):
E
Na podstawie (3.39)mo»na stwierdzi¢, i»warto±¢przekªadni napi iowej przeksztaªtnika Flyba k
jest taka sama, zarówno w trybie pra y z nat»eniem strumienia zawsze wikszego od zera, jak
i na grani y, gdy nat»enie strumienia przyjmuje hwilowo warto±¢ zero oraz »e warto±¢ ±rednia
napi iawyj± iowegoU
O(AV)
zale»yodprzekªadnizwojowejtransformatoran 2
/n 1
orazwspóª zyn-nikawypeªnienia
γ
.Niezale»ynatomiastodpr¡duob i¡»enia.Analogi znie,wzór naprzekªadnipr¡dow¡ (3.24)wopisywanym trybie pra y równie»pozostaje bez zmian.Warto±¢±redniapr¡du
stronypierwotnejtransformatoradlaprzetworni ypra uj¡ ejnagrani ytrybu i¡gªego
ϕ
wynosi:I n1gr(AV) = 1
Korzystaj¡ zzale»no± i (3.40), wyzna zono ±redni¡warto±¢ pr¡duob i¡»enia:
I Ogr(AV) = n 1
n 2 (1 − γ) E · γ · T 2L 1
,
(3.41)a nastpnie, przeksztaª aj¡ zale»no±¢ (3.39) i podstawiaj¡ do (3.41),uzyskuje si:
I Ogr(AV) = n 1
redni pr¡d ob i¡»enia
I Ogr(AV)
wtrybie pra y nagrani y trybu i¡gªegoϕ
przyU O(AV) = const
osi¡gawarto±¢ maksymaln¡dla
γ = 1/
(rys. 3.6):I Ogr(AV)(max) = I Ogr(AV) (γ = 1
Rys. 3.6. Charakterystyka
I Ogr(AV)
w zale»no± i odwspóª zynnika wypeªnieniaγ
Przeksztaª aj¡ zale»no± i (3.42) i (3.43), mo»na okre±li¢ zale»no±¢ pomidzy warto± i¡ ±redni¡
pr¡duob i¡»enia,a jego warto± i¡maksymaln¡ wtrybie pra y grani znej:
I Ogr(AV) = 27
4 γ (1 − γ) 2 I Ogr(AV)(max) .
(3.44)Warto±¢ grani znejrezystan ji ob i¡»eniaR
Ogr
wynika z (3.42):R Ogr = U O(AV)
Napodstawie[3.45℄mo»nastwierdzi¢,»e warto±¢rezystan jiob i¡»enia,przy którejukªadbdzie
znajdowaªsiwtrybiepra ynagrani y i¡gªo± i,zale»najestodokresupra y przeksztaªtnika
T
,wspóª zynnikawypeªnieniaorazinduk yjno± i
L
iprzekªadnizwojowejtransformatora.Niezale»y natomiastodwarto± i napi iazasilaj¡ egoE
oraz pojemno± iC
.Narysunku 3.7przedstawiono harakterystykR Ogr = f (γ)
opisan¡ równaniem (3.45) przy za howaniu staªy h warto± iT
,L
oraz
n 1
/n 2
.0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
0
przerywany
R O
[Ω ]
] [ −
γ
R Ogr = f(γ)
ciągły
Rys.3.7. Zale»no±¢ rezystan jigrani znej ob i¡»eniaodwspóª zynnika wypeªnienia
γ
3.1.3 Tryb pra y przerywanej
Wprzypadku,gdynat»eniestrumieniamagnety znego
ϕ
wtransformatorze ykli zniewynosi zerowpewnym przedziale zasut ∈ (t 2 , T )
ukªad pra ujewtrybie pra y impulsowej(rys.3.8).Ozna zato,i»wtejfazie ykluprzezuzwojeniatransformatoranieprzepªywapr¡d,ado
ob i¡»e-niadostar zona jest energia zgromadzonaw polu elektry znym kondensatora we w ze±niejszy h
ykla h.Ten tryb pra y mo»na osi¡gn¡¢ np. poprzez zwikszenie rezystan jiob i¡»eniapowy»ej
warto± igrani znej(3.45). Wprzedziale obejmuj¡ ymprzedziaª zasu
t ∈ (0, t 1 )
przezuzwojeniepierwotne transformatora przepªywa narastaj¡ y liniowo pr¡d opisany zale»no± i¡ (3.46), przy
zerowym warunku po z¡tkowym:
i n1p (t) = Z u 1
L 1
dt = E L 1
t.
(3.46)Pr¡d pªyn¡ y w uzwojeniu pierwotnym transformatora osi¡ga warto±¢ maksymaln¡ w hwili
t 1
,gdy ª¡ znik
K
zostaje zamknity:i n1p (t 1 ) = ∆I N 1p = I n1p(max) = E L 1
t 1 = E L 1
t ON = E · γ · T L 1
.
(3.47)Warto±¢maksymalnapr¡du wuzwojeniuwtórnym
I n2(max)
jestwikszaodpr¡duI n1p(max)
owar-to±¢ przekªadni pr¡dowej:
I n2p(max) = n 1
n 2 · I n1p(max) = n 1
n 2
E · γ · T L 1
.
(3.48)W hwili
t 1
energia zgromadzonaw polumagnety znym osi¡ga warto±¢maksymaln¡:W (max) = L 1 I n1p(max) 2
2 = L 2 I n2p(max) 2
2 .
(3.49)0
u 1
E
0 I n1p(max)
0
i n2p
I n2p(max)
2T
t
t
t ON t OFF T
t U O(AV)
u 2
0 U O(AV)
t
n 2 n 1 E
i n1p
0
ϕ p (max)
ϕ p t
∆t
-t 2
t 1 T
n 1 n 2 - U O(AV)
∆I n1p
Rys. 3.8. Przebiegi pr¡dówi napi¢ dlaprzeksztaªtnika DC-DC Flyba k pra uj¡ ego
z przerywanym strumieniem magnety znym
Poniewa» ª¡ znik
K
jest idealny, warto±¢ napi ia po stronie pierwotnej jest równa warto± inapi iazasilania
u 1 = E
. Uwzgldniaj¡ prze iwny sposób nawini ia uzwoje« transformatora,napi iazasilania