Powierzchowna analiza przyczyn konfliktu wskazuje na rywali-zację szyicko-sunnicką, jednak to duże uproszczenie. Gdyby w kon-flikcie tym chodziło jedynie o starcie sunnickiej, a właściwie rzecz
1 M.O. „Państwo islamskie” kontra „Daesh”, czyli jak nazwać terrorystów
samo-zwańczego kalifatu?, http://
wyborcza.pl/1,75399,19210177,panstwo-islamskie-kon-tra-daesh-czyli-jak-nazywac-terrorystow.html, data odczytu 11 listopada 2017.
2 Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie sytuacji humanitarnej w Jeme-nie (2016/2515(RSP)) z 27 stycznia 2016 r., Oficjalna strona Parlamentu Europejskiego,
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+MOTION+ B8-2016-0151+0+DOC+XML+V0//PL data odczytu 26 sierpnia 2016.
3 Katastrofa humanitarna w Jemenie, http://www.polskieradio.com/news_det.
71
Konflikt w Jemenie
ujmując, wahhabickiej Arabii Saudyjskiej z Iranem, który krzewi szyizm imamicki, można by było przychylić się do takiego spojrze-nia na prowadzone w Jemenie działaspojrze-nia zbrojne, określane niekiedy mianem „zimnej wojny” między sunnizmem a szyizmem. Nie moż-na jedmoż-nak zapomimoż-nać, że jedną z głównych stron tego konfliktu są również członkowie organizacji Husi, którzy są w większości wy-znawcami zajdyzmu (stanowiącymi około 40% ludności kraju). Jest to szyicki odłam islamu w wielu kwestiach bliższy sunnizmowi niż szyizmowi. W przeciwieństwie do innych odłamów szyizmu, a także sunnizmu, zajdyci uważają, że mają prawo wystąpienia przeciwko niesprawiedliwemu władcy w celu odsunięcia go od władzy. Tak się stało w przypadku obalenia wieloletniego przywódcy Jemenu Alego Abd Allaha Saliha.
Sytuację wewnętrzną w Jemenie komplikuje fakt, że konflikt między Husimi a obaloną władzą centralną oraz popierającymi ją plemionami nie może być rozpatrywany jedynie poprzez wymiar religijny. Równie istotnym czynnikiem, o ile nie ważniejszym, jest plemienność, bazująca na więzach krwi. Jest ona wartością
„nad-rzędną wobec wszelkich form i struktur wyższych niż plemię”4,
waż-niejszą niż różnice wyznaniowe. Do dnia dzisiejszego stosowany jest podział społeczny i polityczny, który najpełniej ilustrują słowa:
„To jest nasze, a to należy do państwa”5. Dzięki temu, w
odróżnie-niu od innych krajów, w których mieszkają wspólnoty sunnitów i szyitów, Jemen w swej historii nie doświadczał walk na tle reli-gijnym, jak to miało miejsce np. w Libanie. Dowodem na to mogą być małżeństwa mieszane zawierane między sunnitami i szyitami oraz fakt, że obalony prezydent Ali Abd Allah Salih, który rządził tym kra-jem przez ponad ćwierć wieku, wywodził się z szyickiej mniejszości.
Dodatkowym czynnikiem wewnętrznym, który można uznać za jedną z przyczyn obecnego konfliktu, był projekt podziału
Je-menu na federacje. Został on ostatecznie uzgodniony w lutym 2014
roku przez podkomisję Konferencji Dialogu Narodowego Jemenu.
4 J. Sławek, Jemen – świat wartości plemiennych, Łódź 2011, s. 51.
72
Małgorzata Al-ShahariZgodnie z wytycznymi tej podkomisji kraj miał zostać podzielony na sześć federalnych regionów, jednak Husi nie wyrazili zgody, gdyż woleli podział kraju na dwie części – północ i południe, jak to miało miejsce przed zjednoczeniem Jemenu w 1990 roku. Obecnie w tej kwestii ruchy secesjonistyczne południa kraju wspierają opcję
Hu-sich, ponadto niektóre frakcje Ruchu Południa również sprzeciwiają
się podziałowi dawnej Ludowo-Demokratycznej Republiki Jemenu na dwa regiony federacyjne.
Należy również podkreślić, że Husi nie są reprezentantami wszystkich szyitów w Jemenie. Co interesujące, mają oni poparcie niektórych sunnitów. Uwidoczniło się to szczególnie w 2014 roku, kiedy organizacja ta propagowała konieczność walki z korupcją oraz
wprowadzenia reform. Geneza ruchu Husich opiera się na rodzinie
noszącej to samo nazwisko pochodzącej z regionu Sada leżącego na północ od stolicy Jemenu Sany. Założycielem tego odłamu islamu
był Zajd Ibn Ali Ibn al-Husajn, wnuk Husajna6 oraz brat przyrodni
Muhammada Bakira al-Ilma, czwartego imama szyitów7 – stąd
nie-kiedy zajdytów określa się mianem „szyitów uznających pięciu
ima-mów”8. Nazwa tego odłamu pochodzi od imienia założyciela, który
uznawał, że osoby sprawujące władzę powinny wywodzić swoje po-chodzenie od rodziny Proroka Muhammada (niezależnie od stopnia
pokrewieństwa9). Stąd też znamienną rolę w społeczności zajdyckiej
Jemenu odgrywają sajjidowie (dosł. arab. panowie, władcy), którzy są potomkami syna Alego – Husajna. Od wieków pełnią oni ważną
rolę w systemie sądownictwa oraz administracji państwowej10. Warto
w tym miejscu wspomnieć, że rodzina Husich należy do elity sajjidów. W przeciwieństwie do imamitów, zajdyci nie uznają dziedzictwa władzy, a co za tym idzie, jej przechodzenia na potomków imama. Po-nadto dopuszczają sytuację braku imama. Sytuacja taka miała miejsce w historii imamatu w Jemenie, którego początki sięgają końca IX
wie-6 Z. Landowski, Islam – nurty, odłamy, sekty, Warszawa 2008, s. 238.
7 J. Danecki, Podstawowe wiadomości o islamie, Warszawa 2007, s. 308.
8 Ibidem, s. 308.
9 Y. Thoraval, Słownik cywilizacji muzułmańskiej, Katowice 2004, s. 219.
73
Konflikt w Jemenie
ku, dwukrotnie: w latach 928–964, kiedy władzę w kraju przejściowo przejęła ismailicka dynastia Sulajhidów oraz od 1962 roku po dzień dzisiejszy. Tym samym, z punktu widzenia zajdytów, dopuszczalna była likwidacja królestwa w Jemenie w 1962 roku i powstanie państwa
o ustroju republiki. Z drugiej strony, teoretycznie11, w każdej chwili
możliwe jest pojawienie się nowego imama, które mogłoby skutkować
hurudż (dosł. arab. wyjściem) i utworzeniem imamatu zajdyckiego.
Według zajdyckiej koncepcji imam poza talentem militarnym powinien się również wykazać wiedzą religijną, czyli być uczonym
mudżtahidem zdolnym do interpretowania prawa i stosowania
za-sad wiary w celu nakazywania dobra i zwalczania zła12. W odłamie
tym prawo jest czynnie kształtowane przez zajdyckich uczonych13,
a ponieważ wydawane przez nich opinie prawne bywały bliskie sun-nickim przez dość długi czas w Jemenie nie było konfliktów między zajdytami a sunnitami. Przed eskalacją konfliktu pomiędzy siłami rządowymi Jemenu a organizacją Husich w niektórych miejscach można było zauważyć, że zajdyci modlili się w tych samych miej-scach razem z sunnitami.