Sektor bankowy
W I kwartale 2017 r. w sektorze bankowym w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku można zaobserwować stabilizację w ilości banków komercyjnych i spółdzielczych (zmniejszenie liczby o 2 banki komercyjne i o 2 banki spółdzielcze). Suma bilansowa sektora bankowego wzrosła o ponad 6,7% do poziomu 1 740 mld zł. Zatrudnienie ogółem zmniejszyło się o 2,1% do poziomu ponad 168 tys. osób. Depozyty przedsiębiorstw wzrosły o 6,3% do poziomu 250,2 mld zł, a depozyty gospodarstw domowych wzrosły o 8,3%
do poziomu 740 mld zł. W środowisku niskich stóp procentowych i relatywnie niskiej opłacalności depozytów bankowych dla deponentów udało się uzyskać wzrost akcji depozytowej gospodarstw domowych na poziomie wyższym niż dynamika sumy bilansowej sektora bankowego, co należy uznać za zjawisko pozytywne przy ocenie sektora bankowego. W przypadku należności brutto od gospodarstw domowych nastąpił wzrost o 4,6% do poziomu 661,6 mld zł, a w przypadku należności brutto od przedsiębiorstw wzrost o 7,6% do poziomu 360,1 mld zł. Pomimo niekorzystnego otoczenia regulacyjnego związanego z podatkiem bankowym, koniecznością wdrażania wyższych wymogów kapitałowych i wzrostu składek na BFG banki finansują gospodarkę – zarówno gospodarstwa domowe, jak i przedsiębiorstwa, a w dalszej perspektywie czasowej wsparcie takie nie jest zagrożone. Dynamika akcji kredytowej dla gospodarstw domowych była niższa, a dla przedsiębiorstw wyższa niż dynamika sumy bilansowej sektora bankowego. Również wartość kapitałów ogółem rok do roku wzrosła o 5% do poziomu 187,9 mld zł, co świadczy o powiększaniu bazy kapitałowej banków służącej stabilności i wypłacalności sektora bankowego w tempie słabszym niż tempo wzrostu sumy bilansowej. Dane charakteryzujące ogólną sytuację sektora bankowego przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Dane charakteryzujące sektor bankowy w Polsce
Wyszczególnienie 2015 03.2016 2016 03.2017 Dynamika
r/r
Liczba banków komercyjnych 38 38 36 36 -5,3%
Liczba banków spółdzielczych 561 560 558 558 -0,4%
Suma bilansowa sektora bankowego (w mld zł)
1 600 1 631 1711 1740
6,7%
Kapitały ogółem (w mld zł) 164,2 178,9 183,8 187,9 5,0%
Zatrudnienie ogółem 170 936 171 168 167 -2,1%
601 839 985
instytucji finansowych (tzw. podatku bankowego) w mln zł/plan budżetowy
Źródło: Dane miesięczne sektora bankowego – marzec 2017 r., Komisja Nadzoru Finansowego oraz harmonogram wykonania budżetu państwa za okres styczeń-kwiecień 2017 r, Ministerstwo Finansów.
W I kwartale 2017 r. wynik finansowy netto sektora bankowego obniżył się do poziomu 2,87 mld zł i zmniejszył się o ok. 19% w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego, co było wynikiem m. in. wzrostu kosztów działania banku o 46,8% z poziomu 7,7 mld zł do poziomu 11,3 mld zł (wyższe składki na BFG, podatek bankowy). Jest to zjawisko negatywne.
Współczynnik rentowności aktywów ROA był na poziomie 0,16% wobec 0,21% w analogicznym okresie roku poprzedniego (spadek o 0,05 p. p.) W przypadku współczynnika rentowności kapitałów własnych ROE zauważalny jest większy spadek o 0,47 p. p. z poziomu 1,96% do poziomu 1,49%. Obniżanie się rentowności aktywów i kapitałów własnych świadczy niekorzystnie o sytuacji w sektorze bankowym. Wprowadzanie kolejnych regulacji w sektorze bankowym będzie oznaczało ponoszenie coraz wyższych kosztów, z ograniczoną możliwością manewrowania wynikiem odsetkowym i pozaodsetkowym, co może pogłębiać niekorzystne tendencje związane z kształtowaniem się rentowności.
Biorąc pod uwagę wpływy z podatku bankowego do budżetu państwa w I kwartale 2017 r.
było to 1,076 mld zł wobec założonego poziomu 3,9 mld zł na cały 2017 r. (oznacza to
wykonanie założeń budżetowych na poziomie 27,6%). Podatek bankowy wpływa pośrednio na kształtowanie struktury aktywów banku w kierunku większego zainteresowania obligacjami skarbowymi, których wartość można odliczyć od podstawy opodatkowania. W związku z brakiem Raportu KNF o sytuacji banków w I kwartale 2017 r. na podstawie danych za 2016 r. można zauważyć, że W 2016 r. odnotowano znaczny wzrost stanu najpłynniejszych aktywów (o 64,0 mld zł, tj. o 14,4%) oraz wzrost ich udziału w sumie bilansowej (z 27,8% na koniec 2015 r. do 29,8%
na koniec 2016 r.), co skutkowało nadpłynnością części banków, co może się nasilić w kolejnych okresach jako zjawisko negatywne, wpływające niekorzystnie na rentowność biznesu bankowego.
Przyrost dotyczył portfela papierów skarbowych (o 65,6 mld zł, tj. o 33,0%), podczas gdy stan środków w kasach banków i NBP uległ obniżeniu, a należności od banków wzrósł w ograniczonym stopniu. Jednocześnie prawie cały przyrost papierów skarbowych wystąpił w podmiotach, które od lutego 2016 r. podlegają ustawie o podatku od niektórych instytucji finansowych. W związku z tym należy stwierdzić, że banki te dokonały zmian w strukturze swoich bilansów w celu obniżenia kwoty podatku, gdyż zgodnie z ustawą papiery skarbowe pomniejszają podstawę opodatkowania. Dzięki dokonaniu tej operacji bankom udało się obniżyć kwotę zapłaconego podatku (o około 0,2-0,3 mld zł), w stosunku do sytuacji, gdyby nie dokonały zmian w strukturze aktywów.2
Banki dokonały przerzucenia części kosztów związanych z rosnącymi obciążeniami (m.in.
podatek od aktywów), przede wszystkim na deponentów, a zwłaszcza gospodarstwa domowe.
Pogłębiającym się problemem w sektorze bankowym jest niskie oprocentowanie depozytów, które wynika z najniższego w historii poziomu stóp procentowych, w tym stopy depozytowej oraz jest skutkiem wprowadzenia tzw. podatku bankowego. Jak wskazano na wykresie 1 średnie oprocentowanie nominalne depozytów złotowych dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych wynosi ok. 1%, co oznacza w relatywnie krótkim czasie znaczące obniżenie. Wpływa to na bardzo niską atrakcyjność lokat bankowych.
2 Raport o sytuacji banków w 2016 r., KNF, Warszawa, maj 2017.
Wykres 1. Średnie oprocentowanie nominalne depozytów złotowych
sty-05 lip-05 sty-06 lip-06 sty-07 lip-07 sty-08 lip-08 sty-09 lip-09 sty-10 lip-10 sty-11 lip-11 sty-12 lip-12 sty-13 lip-13 sty-14 lip-14 sty-15 lip-15 sty-16 lip-16 sty-17
Średnie oprocentowanie depozytów w PLN (gospodarstwa domowe) Średnie oprocentowanie depozytów w PLN (przedsiębiorstwa)
Źródło: Statystyka stóp procentowych, NBP.
Rynek kapitałowy
W I kwartale 2017 r. sytuacja na rynku kapitałowym uległa dalszej poprawie, co stanowiło kontynuację tendencji z końca 2016 r., przy czym wskaźniki dynamiki kapitalizacji, obrotów instrumentami finansowymi i najważniejszych indeksów koniunktury giełdowej osiągały nawet dwucyfrowe wartości, co świadczy o wyraźnej poprawie rok do roku. Na Rynku Głównym Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie debiutowały 3 spółki, natomiast 4 wycofały się; w rezultacie w końcu marca br. notowanych było 486 spółek. Kapitalizacja na ostatniej sesji w marcu br. wyniosła 1260,0 mld zł (wzrost o 259,9 mld zł, tj. o 26,0% w stosunku do ostatniej sesji w marcu ub. roku).
Tabela 3. Kapitalizacja i liczba spółek notowanych na Rynku Głównym i New Connect
Rynek Główny GPW 12.2015 03.2016 12.2016 03.2017
Dynamika
r/r Zmiana Kapitalizacja w mld zł 1 082,90 1 000,10 1 115,7 1 260 26% 259,90
Liczba spółek notowanych 487 484 487 486 0,4% 2,00
Rynek New Connect 12.2015 03.2016 12.2016 03.2017
Dynamika
r/r Zmiana Kapitalizacja w mld zł 8,66 8,87 9,8 10,234 15,4% 1,364
Liczba spółek notowanych 418 418 406 402 -3,8% -16
Źródło: opracowanie własne na podstawie Informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju za 2015 r., 2016 r., I kwartał 2016 r., I kwartał 2017 r.
Rynek Główny GPW
W I kwartale br. łączna wartość obrotów akcjami wyniosła 68698,3 mln zł (wzrost o 48,3% w stosunku do analogicznego okresu ub. roku). W systemie transakcji sesyjnych obroty zwiększyły się o 49,9%, a w systemie transakcji pakietowych – o 10,5%. Wartość obrotów prawami do akcji w systemie transakcji sesyjnych w okresie styczeń–marzec br. wyniosła 28,8 mln zł (przed rokiem 0,6 mln zł), natomiast w systemie transakcji pakietowych – 5,9 mln zł (podczas gdy rok wcześniej nie odnotowano ich w tym systemie). Obroty prawami poboru wyniosły 1,4 mln zł. Obroty certyfikatami inwestycyjnymi w systemie transakcji sesyjnych ukształtowały się na poziomie 17,2 mln zł (spadek o 9,0% w stosunku do wartości sprzed roku). Zwiększyły się obroty transakcji sesyjnych produktami strukturyzowanymi (o 20,7%) do 248,2 mln zł. Obroty ETF-ami wyniosły w transakcjach sesyjnych 52,8 mln zł (spadek o 9,4%).
Rynek New Connect
W okresie styczeń–marzec br. na rynku NewConnect debiutowały 2 spółki, a 6 wycofało się, w rezultacie na koniec marca br. notowano 402 spółki. Kapitalizacja tego rynku na ostatniej marcowej sesji br. ukształtowała się na poziomie 10234,0 mln zł (wzrost o 15,4% w stosunku do ostatniej sesji sprzed roku). Wartość obrotów akcjami w transakcjach sesyjnych zwiększyła się do 454,2 mln zł (o 31,3%), natomiast w systemie transakcji pozasesyjnych zmniejszyła się do 37,0 mln zł (o 19,9%). Odnotowano wzrost obrotów prawami do akcji, które w okresie styczeń–
marzec br. wyniosły 0,4 mln zł (wobec 0,1 mln zł przed rokiem). Zanotowano wzrost wskaźnika NCIndex do 340,0 pkt (z 284,6 pkt przed rokiem).
Rynek Catalyst
W I kwartale br. obroty obligacjami Skarbu Państwa na GPW w ramach rynku Catalyst wyniosły 271,9 mln zł (wzrost o 66,9% w stosunku do okresu styczeń–marzec ub. roku).
Zwiększyły się obroty obligacjami spółdzielczymi – o 21,8% (do 12,9 mln zł) oraz listami zastawnymi – ponad 2-krotnie (do 7,0 mln zł). Obniżyły się obroty obligacjami korporacyjnymi – o 4,1% (do 302,6 mln zł) oraz obligacjami komunalnymi – o 94,2% (do 0,3 mln zł).
W I kwartale br. w ramach rynku Catalyst nie zanotowano obrotów obligacjami Skarbu Państwa, komunalnymi, spółdzielczymi oraz listami zastawnymi na BondSpot. Obroty obligacjami korporacyjnymi zwiększyły się do 55,3 mln zł (tj. o 5,6%).
Tabela 4. Wartość indeksów giełdowych GPW
Źródło: 35 kwietnia 2017 r.
W okresie pierwszego kwartału br. wzrosło 13 spośród 14 indeksów sektorowych, przy czym największy wzrost odnotowano w branży farmaceutycznej i budowlanej.
Wykres 2.
Źródło: Rynek kapitałowy w I kwartale 2017 r., BCC, 25 kwietnia 2017 r.
To, co może niepokoić w sytuacji na rynku kapitałowym w Polsce to fakt, że aktywność na rynku ofert pierwotnych w Warszawie była rekordowo niska, w pierwszym kwartale 2017 r.
nie zaobserwowaliśmy żadnej oferty pierwotnej na rynku głównym, pomimo poprawiającej się koniunktury giełdowej. Wielu emitentów poświęciło pierwsze miesiące 2017 r. na przygotowanie prospektów emisyjnych oraz danych finansowych obejmujących rok 2016. Stąd też niezmiernie ważne dla warszawskiego rynku będą kolejne miesiące – przeprowadzone w ostatnich tygodniach oferty Griffin Premium RE oraz Dino stanowią dobry prognostyk dla kolejnych IPO w Warszawie. Popyt towarzyszący pierwszym tegorocznym ofertom na rynku głównym, a także zaobserwowany w I kwartale powrót na giełdę inwestorów indywidualnych świadczą o tym, że rynek niecierpliwie oczekuje kolejnych emitentów i dobrze przygotowanych IPO spółek z różnych sektorów.3
Bibliografia:
1. Dane miesięczne sektora bankowego – marzec 2017 r., Komisja Nadzoru Finansowego
2. Harmonogram wykonania budżetu państwa za okres styczeń-kwiecień 2017 r, Ministerstwo Finansów
3. Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju za 2015 r., 2016 r., I kwartał 2016, I kwartał 2017 4. IPO Watch Europe, I kwartał 2017, PwC
5. Raport o sytuacji banków w 2016 r., KNF, Warszawa, maj 2017 6. Rynek kapitałowy w I kwartale 2017 r., BCC, 25 kwietnia 2017 r.
7. Statystyka stóp procentowych, NBP.
Krzysztof Waliszewski
3 IPO Watch Europe, I kwartał 2017, PwC