Sfera środowiskowa

Negatywne zjawiska

Stan powietrza

Niezadawalający stan aerosanitarny praktycznie całego obszaru rewitalizacji stwierdzono w wyniku analiz danych zastanych w tym w szczególności następujących dokumentów:

a) Oceny poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2015 roku, IOŚ WIOŚ w Białymstoku, marzec 2016.

b) Programu ochrony powietrza dla strefy podlaskiej (grudzień 2013).

W przypadku obu dokumentów mowa jest o przekroczeniach dopuszczalnych norm w zakresie jakości powietrza, w tym stężeń pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5.

Czynnikami wpływającymi na taki stan rzeczy są:

a) niskosprawne indywidualne źródła ciepła;

b) obecność firmy Gryfskand Sp. z o.o. Zakład Produkcji Węgli Aktywnych Hajnówka będącego jednym z 10 największych emitentów pyłu zawieszonego PM10 w województwie podlaskim; zakład ten odpowiada za emisję blisko 30 tys. t pyłów PM10 w skali roku.

W przypadku osiedla Chemiczna szczególnie uciążliwe są kwestie wynikające z ostatniego z wymienionych punktów. Obszar ten graniczy bowiem bezpośrednio z terenem zakładu Gryfskand. Wyniki badań jakościowych pozwoliły potwierdzić wysoką uciążliwość tego sąsiedztwa. Wśród wymienianych przez mieszkańców problemów, poza podnoszoną kwestią zapylenia, pojawiły się również głosy dotyczące odorów („brzydkie zapachy”). W tym przypadku w Hajnówce, jak i w całej Polsce identyfikację skali problemu utrudnia brak przepisów wykonawczych określających metody ich pomiaru, wartości stężeń substancji odpowiadających przekroczeniom norm itp.

Strefy przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM 2,5 określone w Programie ochrony powietrza dla strefy podlaskiej obejmuje swoim zasięgiem 5014 mieszkańców z 5230 osób zamieszkujących obszar rewitalizacji, co daje udział na poziomie 95,9%.

Poza tak wyznaczonym obszarem znajdują się tylko niewielkie fragmenty zabudowy mieszkaniowej jednostek Międzytory oraz Kolejki Leśne.

166 Rysunek. 6.4.1. Problemy związane z jakością powietrza na obszarze rewitalizacji miasta Hajnówka.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Programu ochrony powietrza dla strefy podlaskiej i in.

167 Hałas komunikacyjny

Dokumenty WIOŚ w Białymstoku potwierdzają występowanie przekroczeń norm hałasu komunikacyjnego dla pory nocnej. Uciążliwości wynikające z emisji hałasu komunikacyjnego mogą dotyczyć przede wszystkim obszarów położonych w bezpośredniej bliskości dróg o największym natężeniu ruchu pojazdów, tj. dróg wojewódzkich nr 685 i 689. Biorąc pod uwagę natężenie ruchu na odcinkach dróg wojewódzkich odnotowane na terenie miasta Hajnówka w ramach Generalnego Pomiaru Ruchu 2015, można przypuszczać, że problem niedostatecznej jakości klimatu akustycznego będzie osiągał co najmniej umiarkowane natężenie. W ramach próby przybliżenia tego zagadnienia dla obszaru rewitalizacji analizie poddano strefę 100 m sąsiadujących z drogami krajowymi. Uznano ją za teren najbardziej narażony na potencjalne występowanie przekroczeń norm związanych z hałasem komunikacyjnym.

Układ komunikacyjny obszaru rewitalizacji wskazuje na możliwość dużo większego zagrożenia mieszkańców obszaru rewitalizacji w porównaniu do skali występowania problemu dla całego miasta. Strefa 100 m od dróg wojewódzkich obejmowała na obszarze rewitalizacji teren blisko 54 ha, co odpowiadało 34% udziałowi w całym obszarze rewitalizacji. Wskazuje to na wyraźną koncentrację tego problemu na tym terenie. W przypadku całego miasta obszar ten obejmował bowiem 223,5 ha, co stanowiło 10,5% ogółu powierzchni miasta.

Brak obwodnicy miasta i związany z tym przebieg głównych dróg tranzytowych o znaczących wartościach natężenia ruchu przez centralną część miasta mogą być przyczyną uciążliwości z tym związanych dla mieszkańców. Jednocześnie odcinki o wysokich natężeniach ruchu samochodowego uwidaczniają się również w danych Powiatowej Komendy Policji w Hajnówce z zakresu wykroczeń komunikacyjnych.

168 Rysunek. 6.4.2. Układ komunikacyjny i zagrożenie hałasem na obszarze rewitalizacji miasta Hajnówka.

Źródło: opracowanie własne na podstawie BDOO CODGiK.

169 Potencjały

Głównym potencjałem wynikającym ze sfery środowiskowej dla obszaru rewitalizacji miasta Hajnówka są pomniki przyrody. Wśród miast województwa podlaskiego Hajnówka należy do tych o najwyższej liczbie pomników przyrody¹¹. Większe wartości odnotowano jedynie w dwóch innych miastach województwa, tj. w Ciechanowcu oraz prawie pięciokrotnie większym, z punktu widzenia powierzchni, Białymstoku. O roli tego potencjału świadczy również intensywność występowania tego rodzaju obiektów. Za wskaźnik oddający intensywność występowania pomników przyrody w miastach województwa podlaskiego przyjęto ich liczbę w przeliczeniu na 1 km² powierzchni. Również i w tym przypadku wartości wyższe od Hajnówki osiągają dwa miasta. Są to Supraśl oraz Ciechanowiec. Na 1 km² powierzchni Hajnówki przypada 2,7 pomnika przyrody.

Blisko ¾ ogółu pomników przyrody położonych na terenie miasta, tj. 44 szt., zlokalizowanych jest na obszarze rewitalizacji. Koncentrują się one w czterech dużych skupieniach:

a) przy ul. Dziewiatowskiego, w tym w bezpośrednim otoczeniu HDK b) w rejonie ulic: Armii Krajowej i Kolejki Leśne

c) w centrum miasta, przy ul. Józefa Piłsudskiego d) rejonie dworca kolejowego.

Potencjał związany z pomnikami przyrody zarówno biorąc pod uwagę rolę Hajnówki jako miasta-bramy do Puszczy Białowieskiej, jak również istotną rolę potencjału przyrodniczego z punktu widzenia rozwoju całego wydaje się nie do przecenienia. Pomniki przyrody stanowią wręcz swoisty, nieodkryty skarb Hajnówki. Właściwe wyeksponowanie tej części potencjału przyrodniczego miasta powinno stać się zatem jednym z ważnych celów LPRMH. Co więcej, jego promocja może zostać wykorzystana zarówno na potrzeby zwiększenia atrakcyjności turystycznej, jak również w celu odkrywania i wzmacniania lokalnej tożsamości. Obu zadaniom sprzyjać będzie nieoczywista lokalizacja pomników przyrody na obszarze rewitalizacji. Te bowiem wbrew popularnym skojarzeniom nie koncentrują się np. w samym parku miejskim, lecz znajdują się przy budynkach mieszkalnych, domu kultury, dworcu kolejowym, przy garażach itd. Już sam ten fakt sprawia, że nadają się do „odkrywania” np. w trakcie gier miejskich, questów i podczas innych interaktywnych gier i zabaw prowadzonych w przestrzeni miejskiej. Co więcej, trudne i nieoczywiste lokalizacje pomników przyrody stwarzają również potencjał do zaangażowania w charakterze przewodników po takich lokalnych trasach przyrodniczych osób miejscowych.

To z kolei rodzi potencjał do angażowania w tego rodzaju działania osób zagrożonych wykluczeniem.

W wariancie optymalnym oznakowanie pomników przyrody na terenie obszaru rewitalizacji powinno zostać przeprowadzone wspólnie w RDOŚ w Białymstoku w ramach systemowego projektu upowszechniania wiedzy o potencjale przyrodniczym Podlasia.

11 SUIKZP Miasta Hajnówka wymienia na terenie miasta łącznie 61 pomników przyrody, jednak ze względu na konieczność zachowania porównywalności danych dla wszystkich miast województwa podlaskiego na potrzeby tej części opracowania pozostano przy wartościach wynikających z analizy danych GDOŚ.

170 Zapewniłoby to efekty synergii wynikające z ujednolicenia standardów w zakresie znakowania tego rodzaju obiektów na obszarze całego województwa.

Tabela 6.4.1. Pomniki przyrody w miastach województwa podlaskiego.

L.p. Nazwa miasta Liczba

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDOŚ i GUS.

171 Rysunek. 6.4.3. Pomniki przyrody na obszarze rewitalizacji miasta Hajnówka.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Programu ochrony powietrza dla strefy podlaskiej i in.

172 Potrzeby

Brak stałych punktów monitoringu stanu powietrza na obszarze rewitalizacji będzie ograniczać skuteczność podejmowanych w ramach programu rewitalizacji działań z zakresu poprawy stanu powietrza. System ciągłego monitorowania stanu powietrza na obszarze rewitalizacji pozwoliłoby na precyzyjne adresowanie planowanego wsparcia w tym zakresie oraz rzetelną i opartą na faktach ewaluację wyników przeprowadzonej interwencji.

Niska jakość powietrza wpływa w zasadniczy sposób na poziom i jakość życia mieszkańców obszaru zdegradowanego. Głównym kierunkiem podejmowanych działań powinno być ograniczenie niskiej emisji poprzez:

a) wymianę istniejących indywidualnych palenisk piecowych na bardziej sprawne b) zmianę źródeł ciepła, w tym rozwój gazownictwa sieciowego (gazyfikacja miasta) c) podłączenie użytkowników indywidualnych do miejskiej sieci ciepłowniczej.

173