The situation on the financial markets of the European Union

Rynki finansowe

Financial markets

Sytuację na rynkach finansowych krajów Unii Europejskiej kształtowała niepewność odnośnie efektów sporu handlowego pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Chinami oraz terminu i kształtu Brexitu. W obu przypadkach wydarzenia te nie miały jednak kluczowego znaczenia dla europejskich rynków finansowych. Wyprzedaż na europejskich rynkach akcji w związku z niepewnością związaną z efektami ogłoszenia do-datkowych amerykańskich taryf handlowych na chińskie towary miała charakter krótkotrwały. Podobny, krótkotrwały charakter miał niepokój inwestorów jaki pojawił się w październiku, a związany z pojawieniem

81 PBC, Highlights of Monetary Policies in 2019 (2019), http://www.pbc.gov.cn

82 PBC, Highlights of Monetary Policies in 2019 (2019), http://www.pbc.gov.cn

I VIXI VIXI VIXI VIXI VIX

bn EUR

tn EUR

2015 2016 2017 2018 2019 EBC

Chart 4.1.4. Assets of central banks (data at the end of the month) Wykres 4.1.4. Aktywa banków centralnych (dane na koniec miesiąca)

IVIXI VIXI VIXI VIXI VIX bn YEN tn YEN 2015 2016 2017 2018 2019 BoJ 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 I VIXI VIXIVIXI VIXI VIX bn USD tn USD 2015 2016 2017 2018 2019 Fed 3,6 3,7 3,8 3,9 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0

się możliwości Brexitu bez porozumienia. Ostatecznie październikowa zgoda ambasadorów krajów Unii Europejskiej aby przesunąć Brexit na 31 stycznia 2020 r., wpłynęła pozytywnie na sentyment europejskich rynków finansowych.

Rok 2019 był okresem wzrostu cen akcji oraz obligacji korporacyjnych na europejskich rynkach finansowych. Zjawisku temu sprzyjał przede wszystkim spadek referencyjnych stóp procentowych w strefie euro oraz akomodacyjna polityka pieniężna, która wpływała na krótki i długi koniec krzywej dochodowości. Spadek stóp referencyjnych uważany jest jako jeden z głównych czynników wzrostu cen aktywów83. Sytuacja na giełdach europejskich w 2019 r. uległa wyraźnej zmianie w porównaniu z 2018 r. Prawie wszystkie główne indeksy giełd europejskich odnotowały wzrost stopy zwrotu na koniec 2019 r. (27 z 29 badanych indeksów), podczas gdy rok wcześniej taka sytuacja wystąpiła w przypadku dwóch indeksów. Najwyższe stopy zwrotu z głównych indeksów w 2019 r. wystąpiły w Grecji, dla której ASE Index wzrósł o 49,5%, następnie Rumunii – BET Index o 35,1%, Irlandii – ISEQ Index o 31,1% oraz Włoch – MIB Index o 31,1%. W większości przypadków wysokie stopy zwrotu europejskich giełd występowały po okresie równie wysokich, negatywnych stopach zwrotu w 2018 r. Skala wzrostu europejskich indeksów giełdowych w przeważającej większości była wyższa od spadków jakie wystąpiły rok wcześniej. Jedynie indeksy giełdowe na Cyprze i Bułgarii osiągnęły drugi rok z rzędu ujemną stopę zwrotu, jednak w obu przypadkach były to mniejsze spadki niż rok wcześniej.

Tablica 53. Stopy zwrotu głównych indeksów giełd europejskich

Table 53. Rates of return of major European stock exchanges

Wyszczególnienie

Specification

2015 2016 2017 2018 2019

w % in %

Austria Austria – ATX Index 11,0 9,2 30,6 -19,7 16,1

Belgia Belgium – BEL 20 Index 12,6 -2,5 10,3 -18,5 22,0

Bułgaria Bulgaria – SOFIX Index -11,7 27,2 15,5 -12,3 -4,4

Chorwacja Croatia – CROBEX Index -3,2 18,1 -7,6 -5,1 15,4

Cypr Cyprus – CSE Index -20,9 -2,0 4,7 -3,9 -2,6

Czechy Czechia – PX 50 Index 1,0 -3,6 17,0 -8,5 13,1

Dania Denmark – OMXC 20 Index 36,2 -12,8 15,9 -13,0 27,4

Estonia Estonia – OMXT Index 19,1 19,6 15,5 -6,4 9,6

Finlandia Finland – OMXH Index 10,8 3,6 6,4 -8,0 13,4

Francja France – CAC 40 Index 8,5 4,9 9,3 -11,0 26,4

Grecja Greece – ASE Index -22,6 1,9 24,7 -23,6 49,5

Hiszpania Spain – IBEX 35 Index -7,2 -2,0 7,4 -15,0 11,8

Holandia Netherlands – AEX Index 5,0 7,3 11,7 -11,6 20,3

Irlandia Ireland – ISEQ Index 30,0 -4,0 8,0 -22,1 31,1

Litwa Lithuania – OMXV Index 7,4 14,9 17,0 -5,6 15,5

Luksemburg Luxembourg – LuxX Index -8,5 20,0 -1,8 -19,6 4,7

Łotwa Latvia – OMXR Index 45,7 23,3 35,9 -6,7 10,7

Malta Malta – MSE Index 33,0 4,5 -2,6 0,1 4,4

Tablica 53. Stopy zwrotu głównych indeksów giełd europejskich (dok.)

Table 53. Rates of return of major European stock exchanges (cont.) Wyszczególnienie

Specification

2015 2016 2017 2018 2019

w % in %

Niemcy Germany – DAX 30 Index 9,6 6,9 12,5 -18,3 25,5

Polska Poland – WIG Index -9,6 11,4 23,2 -9,5 0,2

Portugalia Portugal – PSI 20 Index 10,7 -11,9 15,2 -12,2 10,2

Romunia Romania – BET Index -1,1 1,2 9,4 -4,8 35,1

Słowacja Slovakia – SAX Index 31,5 9,0 2,2 2,1 5,6

Słowenia Slovenia – SBITOP Index -11,2 3,1 12,4 -0,2 15,0

Strefa euro Euro area – DJ EURO STOXX 8,0 1,5 10,1 -14,8 23,0

Szwecja Sweden – OMXS 30 Index -1,2 4,9 3,9 -10,7 25,8

W. Brytania United Kingdom – FTSE 100 Index -4,9 14,4 7,6 -12,5 12,1

Węgry Hungary – BUX Index 43,8 33,8 23,0 -0,6 17,7

Włochy Italy – FTSEMIB Index 12,7 -10,2 13,6 -16,1 28,3

Źródło: dane giełd, dane EBC.

Source: stock exchange data, ECB data.

Polityka monetarna

Monetary policy

Europejski Bank Centralny (EBC) w 2019 r. podejmował decyzje o łagodzeniu polityki pieniężnej w trzech fazach. W efekcie spowolnienia dynamiki inflacji i zahamowania procesu konwergencji inflacji do średnio-okresowego celu EBC, słabszych danych makroekonomicznych i pogorszenia perspektyw gospodarczych Rada Prezesów EBC podjęła decyzję o pierwszej fazie luzowania polityki pieniężnej. W marcu 2019 r. przyjęty został pakiet strategicznych działań84, w ramach którego wydłużony został horyzont czasowy zapowiedzi odnoszących się do polityki pieniężnej w przyszłości (ang. forward guidance). Dotyczyło to utrzymania się podstawowych stóp procentowych EBC na niezmienionym poziomie przynajmniej do końca 2019 r. oraz zamiaru pełnej reinwestycji kwot zakupionych w ramach programu skupu aktywów (ang. Asset Purchase Programme, APP) przez dłuższy okres po tym jak w przyszłości EBC rozpocznie podwyżki podstawowych stóp procentowych. EBC ogłosił również nową serię dwuletnich, dłużnych operacji (TLTRO III) w okresie od września 2019 r. do marca 2021 r. EBC kontynuował również prowadzenie operacji kredytowych Eurosystemu w formie przetargów o stałej stopie procentowej. W drugiej fazie łagodzenia polityki pieniężnej85, w lipcu 2019 r. podjęto działania przygotowujące rynki finansowe do ogłoszenia szerszego pakietu zmian. Obserwowane były wówczas niepokojące zjawiska słabnącego światowego wzrostu gospodarczego, rosnącej niepewności przedsiębiorców wynikającej m.in. ze spadku dynamiki obrotów handlowych. Rada Prezesów EBC zapowiedziała między innymi możliwość obniżenia stóp procentowych oraz możliwość potencjalnych nowych zakupów aktywów. Działania te umożliwiły płynne przejście do trzeciej fazy łagodzenia polityki pie-niężnej86. Nastąpiła ona we wrześniu 2019 r., kiedy EBC obniżył oprocentowanie depozytów jednodniowych o 10 pkt bazowych do – 0,50% (pierwsza obniżka od marca 2016 r.). Równocześnie wprowadzono korektę do zapowiedzi przyszłej ścieżki podstawowych stóp procentowych. EBC zakomunikował, że pozostaną one na niezmienionym poziomie lub będą niższe do czasu, gdy będzie przekonany o realizacji swojego celu inflacyjnego. Ponadto EBC podjął decyzję o ponownym uruchomieniu od 1 listopada 2019 r. skupu aktywów

84 EBC, Raport roczny 2019 r., (2020), Frankfurt.

85 EBC, Raport roczny 2019 r., (2020), Frankfurt.

netto (na poziomie 20 mld EUR miesięcznie), aż do momentu na krótko przed rozpoczęciem podwyżek podstawowych stóp procentowych. EBC kontynuował równocześnie reinwestycje kwot zapadających papierów wartościowych, które były nabywane w ramach programu APP. EBC podjął również decyzję o modyfikacji trzeciej serii TLTRO (atrakcyjniejsze oprocentowanie) oraz wyłączeniu części nadwyżki rezerw gotówkowych banków spod ujemnego oprocentowania depozytów. Uruchomienie skupu aktywów nie wpłynęło w znaczący sposób na sumę bilansową EBC, która na koniec 2019 r. wyniosła 4,7 bln EUR i była zbliżona do poziomu z końca 2018 r. Przy czym, na koniec 2019 r. pozycje związane z polityką pieniężną87 po stronie aktywów wynosiły 3,3 bln EUR, co stanowiło 70% sumy aktywów bilansu EBC, co oznaczało spadek w porównaniu z poprzednim rokiem o 2 p. proc.

€STR – nowa krótkoterminowa stopa referencyjna dla strefy euro

EBC rozpoczął od 2 października 2019 r. publikowanie stawki €STR – nowej referencyjnej stopy pro-centową overnight dla rynków strefy euro. Stawka €STR odzwierciedla koszty jakie banki strefy euro ponoszą w związku z niezabezpieczonymi pożyczkami w euro, zaciąganymi na rynku międzybankowym. Obliczana jest na podstawie kwalifikowalnych transakcji o wartości powyżej 30 mld EUR zgłoszonych przez 50 różnych podmiotów sprawozdawczych. Docelowo stawka €STR ma zastąpić stawkę EONIA, która 3 stycznia 2022 r. przestanie być stosowana.

Źródło: EBC, Raport roczny 2019, (2020), Frankfurt

Source: ECB, Annual report 2019, (2020), Frankfurt

Działania w zakresie polityki monetarnej EBC znalazły odzwierciedlenie w kształtowaniu się kursu walu-towego i krótkoterminowej stopy procentowej. Wskaźnik MCI88, ujmujący syntetyczne kształtowanie się restrykcyjności polityki monetarnej, zmniejszył się w 2019 r., a jego poziom wyniósł -2,99 przy -2,62 w 2018 r. Poziom wskaźnika MCI w 2019 r. był ujemny a jego zmiany były determinowane przez realny kurs waluto-wy (REER). Najwaluto-wyższy poziom MCI w 2019 r. odnotowano w maju (-2,72), a najniższy w listopadzie (-3,29).

87 W pozycjach związanych z polityką pieniężną nastąpił spadek udziału w sumie bilansowej pożyczek dla instytucji kredyto-wych strefy euro (z 16% na koniec 2018 r. do 13% na koniec 2019 r.). Nie uległa zmianie relacja aktywów skupowanych dla celów polityki pieniężnej (56% sumy bilansowej).

88 ang. Monetary Conditions Index – wskaźnik MCI obliczany jest jako średnia ważona realnej krótkoterminowej stopy procen-towej i realnego efektywnego kursu walutowego (REER) w stosunku do ich wartości w okresie bazowym, http://ec.europa. eu/economy_finance/db_indicators/conditions/index_en.htm

Wykres 78. Wskaźnik MCI dla strefy euro i jego składowe

Chart 78. Monetary conditions index for the euro area and its components

Źródło: dane KE.

Source: EC data.