Przepisy wstępne
4) sposób postępowania z pakietami wyborczymi nieodebranymi przez wy- wy-borcę niepełnosprawnego
– mając na względzie zapewnienie poszanowania zasad przeprowadzania wyborów oraz konieczność zabezpieczenia pakietów wyborczych, a w szcze-gólności kopert zwrotnych i kart do głosowania.
Rozdział 8 (uchylony).
Art. 62–68.
(uchylone).
Rozdział 9
Ustalanie wyników głosowania w obwodzie
Przepisy umiejscowione w rozdziale 9. dotyczą istoty wyborów, a więc przekształcenia oddanych głosów w wyniki głosowania. Ustalenie wyników w poszczególnych obwodach głosowania jest niezbędne, by następnie móc ustalić wyniki w całym okręgu wyborczym i kolejno w całym kraju. W przy‑
padku wyborów samorządowych w małych gminach często bezpośrednio ustalenia pojedynczych obwodowych komisji wyborczych są równoznaczne z ustaleniem wyników wyborów radnych w poszczególnych okręgach wy‑
borczych.
Praca obwodowej komisji wyborczej na tym etapie ma szczególne zna‑
czenie dla uczciwości i rzetelności procesu ustalania wyników głosowania i wyników wyborów. W tym właśnie stadium prac komisji wymaga się od jej członków skrupulatnego przestrzegania przyjętych zasad ustalania wyników głosowania. Państwowa Komisja Wyborcza poświęca tym obowiązkom komi‑
sji obwodowych uwagę w swych uchwałach podejmowanych przed każdymi wyborami, wydając w tym zakresie stosowne wytyczne. Warto podkreślić, że obwodowa komisja wyborcza, ustalając wyniki głosowania, pracuje w peł‑
nym składzie członków komisji obecnych w lokalu wyborczym. Nie powinno się praktykować liczenia głosów w kilku grupach stworzonych z członków obwodowych komisji wyborczych. Częstą podstawą protestów wyborczych są błędy i nieprawidłowości popełnione właśnie na tym etapie prac komisji obwodowych.
Do 2015 r. ten kluczowy etap prac komisji obwodowych charakteryzo‑
wał się swego rodzaju konfidencjonalnością i skrytością, o jego szczegóło‑
wym przebiegu wiedzieli jedynie członkowie komisji oraz mężowie zaufania.
Szersze grono wyborców mogło czerpać o nim wiedzę tylko z protokołów głosowania i zawartych w nich ewentualnych uwag. Począwszy od wyborów parlamentarnych w 2015 r. zaszła niewielka zmiana. Czynności obwodowej komisji wyborczej, od zamknięcia lokalu wyborczego do momentu podpisania protokołu, mogą być rejestrowane przez mężów zaufania, ale tylko celem ich wykorzystania w ewentualnych postępowaniach prokuratorskich i sądowych.
W pozostałych przypadkach udostępnienie nagrań jest zabronione.
Art. 69.
§ 1. Niezwłocznie po zakończeniu głosowania obwodowa komisja wy-borcza ustala wyniki głosowania w obwodzie.
§ 2. Jeżeli głosowanie przeprowadza się w ciągu dwóch dni, obwodowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania po zakończeniu głosowania w drugim dniu.
§ 3. Obwodowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania w obwo-dzie odpowiednio do przeprowadzanych wyborów.
§ 3a. Czynności obwodowej komisji wyborczej związane z ustalaniem wyników głosowania w obwodzie wykonują wspólnie wszyscy obecni członkowie komisji.
§ 4. Warunki ważności głosu określają przepisy szczególne kodeksu.
W niektórych sytuacjach głosowanie w obwodzie może zakończyć się przed (dotyczy to, pod pewnymi warunkami, obwodów zamkniętych) lub po godzinie 2100 (szczegółowo na ten temat zob. komentarz do art. 39).
Ustalanie wyników głosowania w obwodzie jest zadaniem obwodowej ko‑
misji wyborczej. Oznacza to, że w trakcie czynności związanych z ustalaniem wyników głosowania w lokalu wyborczym mogą przebywać, poza członkami komisji wyborczej, również mężowie zaufania i międzynarodowi obserwato‑
rzy wyborów, ale nie mogą oni ingerować w pracę komisji. W trakcie usta‑
lania wyników głosowania nie mogą być już obecni dziennikarze, którzy za zgodą właściwej okręgowej komisji wyborczej mogą pozostać w lokalu ko‑
misji, aby sfilmować i sfotografować moment otwierania przez obwodową ko‑
misję wyborczą urny wyborczej i wyjmowania z niej kart do głosowania, ale zaraz potem muszą niezwłocznie opuścić lokal wyborczy. Czynność ustalania wyników głosowania w obwodzie, która ma miejsce między „zamknięciem lokalu wyborczego a podpisaniem protokołu”, w obwodach głosowania na ob‑
szarze kraju może być rejestrowana przez mężów zaufania, z wykorzystaniem ich własnych urządzeń rejestrujących (zob. komentarz do art. 42).
Ustalenie wyników głosowania w obwodzie oznacza równocześnie, że od‑
bywa się to w lokalu (pomieszczeniu), w którym pracowała obwodowa ko‑
misja wyborcza i w którym przeprowadzano głosowanie. Za niedopuszczalne uznać należy np. przenoszenie po zakończeniu głosowania urny z kartami do głosowania lub samych kart do głosowania do innego pomieszczenia, a tym bardziej poza siedzibę (budynek) obwodowej komisji wyborczej, np. do sie‑
dziby gminnej komisji wyborczej.
W przypadku gdy jednocześnie przeprowadzanych jest kilka głosowań (np. podczas wyborów samorządowych), komisja wyborcza (a nie jej zespoły, grupy członków) ustala wyniki głosowań kolejno. W wyborach samorządo‑
wych w 2014 r. obowiązująca uchwała Państwowej Komisji Wyborczej sta‑
nowiła, że obwodowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania w nastę‑
pującej kolejności: 1) wybory do rady gminy, 2) wybory do rady dzielnicy m.st. Warszawy, 3) wybory do rady powiatu, 4) wybory do sejmiku woje‑
wództwa oraz 5) wybory wójta (zob. uchwała Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 29 września 2014 r. w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych dotyczących zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w wyborach organów jednostek samorządu terytorialnego, zarzą‑
dzonych na dzień 16 listopada 2014 r. M.P. poz. 934). Wyznaczenie takiej właśnie kolejności nie zostało uzasadnione. Wydaje się, że zasadne byłoby w pierwszej kolejności ustalenie wyników głosowania do sejmiku wojewódz‑
twa albo głosowania na wójta. Za pierwszym wariantem przemawia to, że są to wybory budzące najmniejsze emocje wśród członków komisji. W przypad‑
ku kart do głosowania (broszur lub kart o dużych rozmiarach) stosowanych w tych wyborach najłatwiej jest popełnić błąd w prawidłowym „odczyty‑
waniu oddanego głosu” (np. niezauważenie dwóch lub więcej postawionych znaków „x”), dlatego uzasadnione jest ustalanie wyników głosowania w tych wyborach przez komisję, gdy zmęczenie jej członków jest mniejsze. Nato‑
miast za ustalaniem w pierwszej kolejności wyników w głosowaniu na wójta przemawia fakt, że prawie zawsze i niemal wszyscy członkowie komisji są zainteresowani najbardziej rozstrzygnięciem zapadłym właśnie w tych wybo‑
rach. Członkowie komisji przy ustalaniu najpierw innych wyników wyborów mogą nie być należycie skoncentrowani, a wykonując obliczenia pośpiesznie, zwiększają ryzyko popełnienia błędu. Z tego też względu odkładanie liczenia głosów oddanych w tych wyborach na koniec nie jest najlepszym rozwiąza‑
niem. Warto również wspomnieć, że w doktrynie pojawia się postulat powie‑
rzenia samego liczenia głosów innemu organowi (grupie osób) niż komisja wyborcza, co jest rozwiązaniem stosowanym np. w Wielkiej Brytanii czy Irlandii (zob. P. uzięBło: Prawne gwarancje zasady powszechności wyborów a wyzwania współczesności. W: Aktualne problemy prawa wyborczego. Red.
B. BanaSzak, a. BiSztyga, a. feja ‑PaSzkiewicz. Zielona Góra 2015, s. 442).
Mimo argumentów przemawiających za tą propozycją, ma ona również istot‑
ne wady, do których zaliczyć można rozproszenie odpowiedzialności za usta‑
lenie wyników głosowania, co w konsekwencji może rzutować na ocenę rze‑
telności całego procesu wyborczego.
Art. 70.
§ 1. Niezwłocznie po zakończeniu głosowania przewodniczący obwodo-wej komisji wyborczej zapieczętowuje otwór urny wyborczej.
§ 2. Obwodowa komisja wyborcza ustala, na podstawie spisu wybor-ców, liczbę osób uprawnionych do głosowania oraz liczbę wyborwybor-ców, któ-rym wydano karty do głosowania.
§ 3. Komisja ustala liczbę niewykorzystanych kart do głosowania, a następnie karty te umieszcza w zapieczętowanych pakietach.
Zapieczętowanie wlotu urny wyborczej następuje po zakończeniu głosowa‑
nia. Dokonuje go przewodniczący obwodowej komisji wyborczej w obecności pozostałych członków komisji. Celem tej czynności jest zabezpieczenie urny przed wrzuceniem do niej po głosowaniu dodatkowych kart do głosowania.
Zaznaczyć jednak należy, że mogłyby tego dokonać jedynie osoby znajdujące
się w lokalu wyborczym po zakończeniu głosowania, tj. członkowie komisji, mężowie zaufania lub obserwatorzy międzynarodowi, a więc osoby, którym, co do zasady, powinno szczególnie zależeć na uczciwym przeprowadzeniu procedury ustalania wyników głosowania.
Zapieczętowanie urny wyborczej ma również miejsce podczas przerwania głosowania (zob. komentarz do art. 43).
Warto zauważyć, że rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Ad‑
ministracji z dnia 15 lipca 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań w za‑
kresie ochrony lokali obwodowych komisji wyborczych w czasie przerwy w głosowaniu (Dz.U. 2011, nr 158, poz. 939) nie odnosi się do tego zagad‑
nienia. Uczyniła to jednak Państwowa Komisja Wyborcza w uchwale z dnia 29 września 2014 r. w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wybor‑
czych dotyczących zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia gło‑
sowania w wyborach organów jednostek samorządu terytorialnego zarządzo‑
nych na dzień 16 listopada 2014 r. (M.P. poz. 934) i odpowiednio w dalszych uchwałach do kolejnych wyborów. Przewidują one, że: „w razie przerwania lub odroczenia głosowania komisja zakleja i opieczętowuje wlot urny […]”
(szczegółowo o braku realności tej wytycznej zob. komentarz do art. 43). Za‑
łożyć należy, że posłużenie się w uchwale dwoma czasownikami – „zakleja i opieczętowuje” – opisuje tę samą czynność, o której mowa w ust. 1 komen‑
towanego artykułu.
Kolejnym zadaniem komisji jest ustalenie liczby osób uprawnionych do głosowania i liczby wyborców, którym wydano karty do głosowania. Ko‑
misja, już odbierając spis wyborców od wójta/burmistrza/prezydenta miasta, który jest odpowiedzialny za jego sporządzenie, zna liczbę osób uprawnio‑
nych do głosowania. Do tej liczby dolicza liczbę osób, które w uzasadnio‑
nych przypadkach zostały dopisane do spisu wyborców w trakcie głosowania.
W praktyce nieco większą trudność może sprawić ustalenie liczby wyborców, którym wydano karty do głosowania. Najczęstszymi przyczynami rozbieżnoś‑
ci są błędy popełnione przez komisję w trakcie wydawania kart do głoso‑
wania. Dopuszczalne jest, że wyborca głosuje nie we wszystkich wyborach przeprowadzanych danego dnia, np. głosuje w wyborach wójta i rady gminy, ale nie pobiera kart do głosowania w wyborach do rady powiatu i sejmiku wo‑
jewództwa. W takiej sytuacji obwodowa komisja wyborcza powinna nanieść stosowną uwagę w spisie wyborców, pamiętając o powstałej różnicy w liczbie wydanych kart podczas końcowego ustalania liczby wyborców, którym wyda‑
no karty do głosowania. Inną częstą przyczyną niezgodności jest nakładanie się podpisów wyborców kwitujących odbiór kart do głosowania.
Następnie komisja ustala liczbę niewykorzystanych kart do głosowania.
Po odjęciu tej liczby od liczby kart, jakimi dysponowała w chwili rozpoczę‑
cia głosowania, komisja uzyskuje wiedzę, ile kart do głosowania powinno znajdować się w urnie (z wyjątkiem nietypowych przypadków, np. wynie‑
sienia karty do głosowania z lokalu wyborczego czy też wrzucenia do urny wyborczej kart pobranych w innej komisji wyborczej). Warto zwrócić uwagę, że większość tych ustaleń komisja może dokonać w ciągu całego dnia swojej pracy, by z chwilą zakończenia głosowania przeprowadzić obliczenia, które powinny jedynie potwierdzić wcześniejsze ustalenia.
Niewykorzystane karty do głosowania winny zostać spakowane do od‑
dzielnych pakietów, tzn. niewykorzystane karty do głosowania z różnych wyborów przeprowadzanych jednego dnia, np. wyborów wójta i do sejmiku województwa, nie mogą zostać spakowane w jeden pakiet. Szczegóły prze‑
prowadzania tej czynności każdorazowo opisane są w wytycznych dla obwo‑
dowych komisji wyborczych.
Art. 71.
§ 1. Po wykonaniu przez obwodową komisję wyborczą czynności, o któ-rych mowa w art. 70, przewodniczący komisji otwiera urnę wyborczą, po czym komisja liczy wyjęte z urny karty do głosowania i ustala liczbę kart ważnych i liczbę kart nieważnych oraz, odpowiednio do przeprowa-dzanych wyborów, liczbę głosów ważnych oddanych na poszczególnych kandydatów albo na poszczególne listy kandydatów i każdego kandydata z tych list, a także liczbę głosów nieważnych.
§ 2. Kart do głosowania przedartych całkowicie na dwie lub więcej czę-ści nie bierze się pod uwagę przy obliczeniach, o których mowa w § 1.
§ 3. Jeżeli liczba kart ważnych do głosowania wyjętych z urny jest mniejsza lub większa od liczby kart wydanych, komisja podaje w proto-kole przypuszczalną przyczynę tej niezgodności.
Urna powinna pozostawać zapieczętowana do momentu zakończenia obli‑
czeń liczby kart niewykorzystanych, o czym mowa w art. 70 k.w. Następnie – dla pewności – komisja powinna sprawdzić, czy pieczęcie/plomby naniesione na urnę pozostają nienaruszone. Otwarcie urny jest zadaniem przewodniczą‑
cego komisji, któremu towarzyszą pozostali członkowie komisji. W praktyce wyjęcie kart do głosowania z urny oznacza ich wysypanie na przygotowane stoły, ewentualnie na podłogę. Ważne jest, aby komisja dokładnie sprawdziła, czy w urnie nie pozostała pojedyncza karta do głosowania, co mogłoby utrud‑
nić dokonywanie późniejszych obliczeń. Z urny może zostać również wycią‑
gnięty inny przedmiot (np. ulotka wyborcza). Komisja oddziela taki materiał od kart do głosowania i, o ile przewiduje to formularz protokołu, odnotowuje ten fakt. Dokonując przeglądu wyciągniętych z urny kart do głosowania, od‑
dzielnie dla każdych wyborów, komisja grupuje karty na ważne i nieważne (więcej na temat zasad klasyfikowania kart do głosowania na ważne i nieważ‑
ne zob. komentarz do art. 73). Kart przedartych na dwie lub więcej części nie uwzględnia się w obliczeniach. Z brzmienia przepisu można wnioskować, że
karta wyborcza, która jest przedarta (naddarta) w ten sposób, że nie stanowi dwóch oddzielnych części, powinna być uwzględniana jako karta ważna. Pa‑
ragraf 2 komentowanego przepisu stanowi bowiem o przedarciu całkowitym, w wyniku którego karta zostaje rozdarta na dwie lub więcej części. Może się zdarzyć (chociaż, oczywiście, nie powinna) sytuacja, w której liczba kart wyjętych z urny różni się od liczby kart wydanych. Niepokoi fakt, gdy roz‑
bieżność ta jest znaczna, lub gdy liczba kart do głosowania wyjętych z urny różni się od prawidłowej liczby o tyle, że wpływa to na wynik głosowania.
Gdy opisywana różnica jest nieznaczna, z większym prawdopodobieństwem można przyjąć, że do niezgodności doszło z powodu niezamierzonej pomyłki członka komisji (np. jednemu wyborcy wydano dwie karty zamiast jednej, co jest prawdopodobne w przypadku stosowania jednostronicowych kart do gło‑
sowania) lub też działania wyborcy, który wyniósł kartę poza lokal wyborczy bądź przyniósł ją z innego lokalu wyborczego, a następnie wrzucił do urny.
Należy jedynie zasygnalizować konieczność rozróżniania kart nieważnych od głosów nieważnych (na temat tych drugich zob. komentarz do odpowied‑
nich przepisów Kodeksu wyborczego, tj. art. 227, art. 269, art. 312, art. 439, art. 486).
Art. 71a.
§ 1. Obwodowa komisja wyborcza wyznaczona dla celów głosowania ko-respondencyjnego, o której mowa w art. 61b, ustalając wyniki głosowania w obwodzie uwzględnia również głosy oddane korespondencyjnie doręczone do obwodowej komisji wyborczej w kopertach zwrotnych do zakończenia głosowania, z zastrzeżeniem § 3.
§ 2. Obwodowa komisja wyborcza ustala również liczbę wysłanych do wyborców niepełnosprawnych pakietów wyborczych, a także liczbę kart do głosowania wyjętych z kopert zwrotnych doręczonych do obwodowej komisji wyborczej do zakończenia głosowania i podaje je w protokole głosowania w obwodzie właściwym dla przeprowadzanych wyborów.
§ 3. Jeżeli w kopercie zwrotnej brak jest podpisanego oświadczenia, o którym mowa w art. 61g § 1 pkt 6, lub gdy koperta na kartę do głosowania nie jest zaklejona, karty nie bierze się pod uwagę przy ustalaniu wyników głosowania w obwodzie.
Przepis ten ma zastosowanie jedynie w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz w wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast przeprowadzanych w trakcie kadencji 2014–2018.
Art. 71a.
(uchylony).
Art. 72.
§ 1. Obwodowa komisja wyborcza w obwodzie głosowania, o którym mowa w art. 14 § 1, ustalając wyniki głosowania w obwodzie, uwzględnia również głosy oddane korespondencyjnie wyjęte z kopert zwrotnych umiesz-czonych w drugiej urnie wyborczej, o której mowa w art. 45.
Przepis ma zastosowanie jedynie w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz w wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast przeprowadzanych w trakcie kadencji 2014–2018.
§ 1. Obwodowe komisje wyborcze, o których mowa w art. 12a i art. 14
§ 1 ustalając wyniki głosowania w obwodzie uwzględniają również głosy oddane korespondencyjnie wyjęte z kopert zwrotnych.
§ 2. Obwodowa komisja wyborcza ustala również liczbę wysłanych pa-kietów wyborczych i liczbę kart do głosowania wyjętych z kopert zwrotnych, i podaje je w protokole głosowania w obwodzie.
Przepis ma zastosowanie jedynie w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz w wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast przeprowadzanych w trakcie kadencji 2014–2018.
§ 2. Obwodowa komisja wyborcza ustala również liczbę wysłanych pa-kietów wyborczych, a także liczbę kart do głosowania wyjętych z kopert zwrotnych doręczonych do obwodowej komisji wyborczej do zakończenia głosowania i podaje je w protokole głosowania w obwodzie właściwym dla przeprowadzanych wyborów.
§ 3. Jeżeli w kopercie zwrotnej brak jest podpisanego oświadczenia, o którym mowa w art. 65 § 1 pkt 4, lub gdy koperta na kartę do głosowania nie jest zaklejona, obwodowa komisja wyborcza niszczy tę kopertę i kartę do głosowania.
Przepis ma zastosowanie jedynie w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz w wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast przeprowadzanych w trakcie kadencji 2014–2018.
§ 3. Jeżeli w kopercie zwrotnej brak jest podpisanego oświadczenia, o którym mowa w art. 53g § 1 pkt 6, lub gdy koperta na kartę do gło-sowania nie jest zaklejona, koperty na kartę do głogło-sowania nie wrzuca się do urny, a karty nie bierze się pod uwagę przy ustalaniu wyników głosowania w obwodzie.
§ 4. (uchylony).
Obwodowa komisja wyborcza, która była również właściwa do ustalenia wyników głosowania w głosowaniu korespondencyjnym, uwzględnia głosy oddane w ten sposób. Głosy oddawane korespondencyjnie trafiają do właś‑
ciwych obwodowych komisji wyborczych zapakowane w specjalne pakiety.
Ustalając wyniki głosowania w obwodzie, komisja w protokole podaje dane dotyczące liczby wysłanych pakietów wyborczych oraz liczbę kart do głoso‑
wania wyjętych z nadesłanych pakietów wyborczych.
Aby uwzględnić głos oddany korespondencyjnie, zanim zostanie on wrzu‑
cony do urny, obwodowa komisja wyborcza powinna sprawdzić, czy w koper‑
cie zwrotnej znajduje się oświadczenie wyborcy o osobistym i tajnym oddaniu głosu, oraz czy koperta na kartę do głosowania jest zaklejona. Wymienione warunki muszą zostać spełnione, aby karta do głosowania została uwzględ‑
niona przy ustalaniu wyników głosowania w obwodzie. Restrykcyjny jest szczególnie wymóg zaklejonej koperty. Służy on co prawda przede wszyst‑
kim zwiększeniu gwarancji tajności głosowania, ale nieuwaga wyborcy może także skutkować nieuwzględnieniem jego głosu. Wydaje się, że nie stanowiło‑
by większego uszczerbku dla tajności głosowania korespondencyjnego umoż‑
liwienie obwodowej komisji wyborczej zaklejenia koperty, tym bardziej, że ta sama komisja, ustalając wyniki głosowania, będzie tę kopertę otwierać.
Art. 73.
Karty do głosowania inne niż urzędowo ustalone lub nieopatrzone pie-częcią obwodowej komisji wyborczej są nieważne.
Z komentowanego przepisu wynika, że możemy mieć do czynienia jedy‑
nie z dwoma przypadkami nieważności kart do głosowania. Pierwszy z nich ma miejsce wtedy, gdy karta różni się od wzoru ustalonego przez Państwową Komisję Wyborczą. Wzory kart do głosowania określane są niezwykle precy‑
zyjnie, z podaniem wielkości – co do milimetra – poszczególnych odstępów, marginesów, czcionek czy też grubości i koloru papieru. Drugi przypadek prowadzący do nieważności kart do głosowania zachodzi wtedy, gdy na kar‑
cie do głosowania brakuje pieczęci obwodowej komisji wyborczej. Komisja ta powinna przed rozpoczęciem głosowania opieczętować wszystkie karty do głosowania, które znajdują się w jej posiadaniu. Pieczętowanie kart do głoso‑
wania służy zminimalizowaniu ryzyka wprowadzenia do obrotu kart wydru‑
kowanych nielegalnie.
Wydaje się, że przepis byłby bardziej precyzyjny, gdyby wskazywał, że karta do głosowania jest nieważna, gdy nie została opatrzona pieczęcią właś‑
ciwej obwodowej komisji wyborczej. W obecnym brzmieniu przepis może ro‑
dzić pewną wątpliwość, np. w sytuacji, gdy w urnie znajdzie się karta mająca zastosowanie w danych wyborach w okręgu wyborczym, do którego przyna‑
leży obwód głosowania, ale jest opatrzona pieczęcią innej obwodowej komisji
wyborczej. W praktyce jest mało prawdopodobne, aby w urnie znalazła się karta opieczętowana pieczęcią innej obwodowej komisji wyborczej, ale może się zdarzyć, że karta do głosowania została wyniesiona poza lokal wyborczy, a następnie znalazła się w urnie innej komisji wyborczej. Z tego też względu przyjąć należy, że dla ważności kart do głosowania wymagana jest pieczęć właściwej komisji wyborczej. Zaznaczyć należy, że weryfikacja ważności kart do głosowania przez członków obwodowej komisji wyborczej wymaga ich dużej koncentracji, gdyż zazwyczaj muszą oni sprawdzić setki, a w dużych obwodach głosowania często ponad tysiąc kart do głosowania (w wyborach parlamentarnych i samorządowych liczba ta proporcjonalnie się zwiększa).
Art. 74.
Liczba kart ważnych do głosowania stanowi liczbę osób, które wzięły udział w głosowaniu w danym obwodzie.
Dla ustalenia liczby osób, które wzięły udział w głosowaniu, znaczenie ma liczba kart ważnych wyciągniętych z urny. Natomiast porównując liczbę głosujących z liczbą uprawnionych do głosowania, opierając się na liczbie podpisów złożonych na spisach wyborców celem potwierdzenia odbioru kart do głosowania, można spodziewać się wystąpienia różnic. Może się bowiem zdarzyć, że wyborca pobierze kartę do głosowania i nie wrzuci jej do urny.
Może wystąpić także przypadek, w którym w obwodzie głosowania liczba osób głosujących zarówno w jednych wyborach (np. do Sejmu), jak i w dru‑
gich wyborach (np. do Senatu) okaże się różna. Będzie to konsekwencją nie‑
wrzucenia przez wyborcę do urny wszystkich kart do głosowania, które po‑
wrzucenia przez wyborcę do urny wszystkich kart do głosowania, które po‑