Sposoby pozyskiwania żywności pochodzenia morskiego

Istnieją dwa sposoby pozyskiwania ryb i owoców morza. Pierwszy z nich polega na połowie tych organizmów bezpośrednio ze środowiska morskiego, z wykorzystaniem specjalnie oprzyrządowanych jednostek pływających. Drugą metodą jest hodowla tych zwierząt w akwakulturach.

2.5.1 Organizmy pływające

Połowy ryb

Ryby wchodziły w skład jadłospisu człowieka już we wczesnym okresie rozwoju ludzkości. W tamtych czasach pozyskiwane one były z wysychających zbiorników wodnych lub odławiane ręcznie na płytkich wodach. W miarę rozwoju ludzkości człowiek posiadł umiejętności budowania wioseł i łodzi, a w szczególności sieci, co umożliwiło połowy z daleka od brzegu. Obecnie wykorzystywane sposoby połowu za pomocą wędek, żaków i włoków nieznacznie tylko różnią się od dawnych metod tradycyjnych.

Użycie narzędzia haczykowego polega na wabieniu ryby za pomocą przynęty umieszczonej na haczyku. Stosuje się narzędzia w formie pojedynczej wędki. W rybactwie śródlądowym na sznurach zawierających dużą liczbę haczyków poławia się węgorze. Wśród ryb morskich pozyskuje się tą metodą łososie, trocie i na otwartym morzu tuńczyki.

Narzędzia pułapkowe posiadają najczęściej specjalne skrzydła, które kierują rybę do ich wnętrza. Do ich wykonania stosuje się drewno, płótno sieciowe, drut bądź tworzywa

sztuczne. Często bywają skonstruowane w formie labiryntu. Stosowane są do połowu tuńczyków na Morzu Śródziemnym, a także w Bałtyku w celu łowienia śledzi i węgorzy.

Narzędzia cedzakowe są to sieci o kształcie zwężonego na końcu worka. Są one ustawiane w prądzie wody (Bürgin i in. 2001, Sikorski 2004).

Połów w sieciach skrzelowych i oplątujących (wontach, pławicach, taklach, drygawicach) polega na zaczepianiu się ryb blaszkami skrzelowymi o oka tych sieci. Są one stawiane na dnie bądź swobodnie unoszą się w toni wodnej.

Sieci ciągnione używane są głównie w rybactwie przybrzeżnym krajów ubogich, a także w połowach śródlądowych. Zbudowane są one ze skrzydeł ściąganych długimi linami o długości do kilkuset metrów i ze znajdującej się pomiędzy nimi matni. W Danii ten rodzaj sieci, zwanych niewodami duńskimi, jest przystosowany do połowów pełnomorskich i dennych.

Najważniejszymi narzędziami połowowymi są obecnie okrężnice, dragi, włoki rozpornicowe i tuki.

Okrężnice są to sieci o długości do 1800 m i wysokości ok. 200 m. Rozciągane są one po okręgu przez dwa statki, a po utworzeniu koła dolna część jest ściągana liną w ich kierunku. W ten sposób powstaje olbrzymia kieszeń okrążająca ławice ze wszystkich stron. W końcowym etapie połowu zaciągana jest liną górna krawędź sieci. Wykorzystywane są do połowów sardeli, sardynek, śledzi i makrel.

Narzędzia włóczne można wykorzystywać do połowu ryb dennych bądź zawieszone w toni wodnej do łowienia ryb pelagicznych. U wejścia do włoka ciągniętego za pomocą lin przymocowanych do poruszających się równolegle statków znajdują się rozpornice.

Umożliwiają one szerokie otwarcie i utrzymanie w tym stanie włoka w celu wypełnienia tej sieci poławianymi organizmami. Oprócz ryb tą metodą łowi się również krewetki.

W połowach wykorzystuje się również środki odurzające, głównie substancje roślinne, które paraliżują układ nerwowy ryb. Stosuje się również metody elektropołowu, w których wytwarzane pole elektryczne powoduje, że ryba zaczyna płynąć w kierunku anody i tam jest odławiana. Po wyjęciu tych organizmów z pola elektrycznego i ponownym włożeniu do wody w ciągu 20-70 minut ustępują wszystkie zaburzenia fizjologiczne (Sikorski 2004, Bürgin i in.

2001, de Wilde i Kamstra 1995).

Połowy krewetek

Trawlery - krewetkowce są to kutry rybackie wyposażone w urządzenia do połowu, a także do wstępnej preparacji i przechowywania poławianych organizmów. Obecność tego oprzyrządowania nadaje tym jednostkom charakterystyczny wygląd. W zależności od rodzaju łowiska (zalewy, ujścia rzek, łowiska szelfowe, połowy pelagiczne lub z dna morskiego) spotykane są kutry różniące się głębokością trału.

BOMY (WYTYKI)

CHŁODNIA

WŁOKI TRALOWE

WINDY

DŁUGOSC 18 m.

Rys. 2.45. Trawler

Połowy krewetek zaczynają się rozstawieniem bomów za burtą krewetkowca i odpowiednim ustawieniem włoków trałowych. Następnie, przy znacznie ograniczonej prędkości, sieci są opuszczane na właściwą głębokość, a jednostka w wyniku tej czynności przyjmuje kształt motyla. Po napełnieniu krewetkami, włoki wybierane są na pokład, gdzie następuje klasyfikacja złowionych organizmów, i w zależności od zapotrzebowania, obgotowywanie, mrożenie oraz pakowanie (Shrimp - catching, World Shrimp Catching, Sikorski 2004, Bürgin i in. 2001, de Wilde i Kamstra 1995).

Połowy kalmarów

Rejon północno-zachodniego Pacyfiku, oraz południowo-zachodniego Atlantyku to dwa główne obszary łowisk kalmarowych. Do połowu tych zwierząt mogą być stosowane trały, lub wędy podrywne z użyciem specjalnie wykonanych haków, ułożonych w kilku rzędach, z nałożoną na nie sztuczną przynętą. Wędy są opuszczane na linach w odstępach 0,7-1,1 m. Do ich wysuwania, a także nadawania im ruchu naśladującego żywą przynętę, stosuje się urządzenia zwane windami kalmarowymi (Squid - catching, Squid - catching industry).

Częstą metodą służącą do wabienia kalmarów jest zjawisko fototaksji tj. kierowania się zwierząt w stronę źródła światła. W tym celu wzdłuż burt trawleru zawiesza się tzw. girlandy

świetlne, czyli lampy wabiące, będące źródłem światła o odpowiednim natężeniu oraz długości fali. Uzyskanie właściwej głębokości przenikania promieni światła w głąb toni wodnej powoduje, iż kalmary gromadzą się na granicy światła i cienia (Squid - catching, Squid - catching industry).

Rys. 2.46. Wykorzystanie zjawiska fototaksji w połowach kalmarów

Po zachodzie słońca, załoga unieruchomionego kutra lokalizuje ławicę tych głowonogów, włącza lampy, a w momencie nagromadzenia się znacznej ilości zwierząt, przynęta zostaje wprowadzona w ruch i rozpoczyna się połów. Większe jednostki połowowe zaopatrzone są w automatyczne urządzenia służące do patroszenia i odskórzania kalmarów (Squid - catching, Squid - catching industry, Squid - world’s catching).

2.5.2 Organizmy żyjące na dnie

W celu pozyskania organizmów prowadzących osiadły tryb życia (małży), wykorzystuje się narzędzia kolne jak widły, grabie czy szczypce, przy użyciu których odrywa się małże od dna morskiego. Na skalę przemysłową stosuje się sieci wleczone po dnie: dragi i włoki.

Skorupiaki kroczące wabione są przynętą do klatek - pułapek. Są one skonstruowane na podobieństwo labiryntu, więc zwierzęta trafiające do takiej pułapki nie mogą się z niej wydostać. Rozstawianie większej ilości koszy jest procesem zautomatyzowanym i odbywa się przy użyciu oprzyrządowania wydająco - wybierającego klatki. Połowy z wykorzystaniem pułapek sięgają do głębokości 500 m (Shrimp - catching).

Rys. 2.47. Kosz do połowu skorupiaków kroczących

W celu przetransportowania homary przygotowywane są w specjalny sposób. Kleszcze związuje się, aby zwierzęta nie kaleczyły się. Następnie układa się je w plastikowe lub drewniane skrzynki i zatapia w przybrzeżnej strefie morza. W Ameryce i Kanadzie przetrzymuje się jednorazowo do 4 000 sztuk. Handlarze europejscy w ten sposób przetrzymują pojedyncze osobniki lub najwyżej kilka tuzinów. Do dalszego transportu żywe homary, owinięte w słomę lub watę drzewną, pakowane są w pojemniki z otworami zapewniającymi im odpowiedni dopływ powietrza. Przy wysyłce do cieplejszego klimatu dokładana jest warstwa lodu. Transport w dalsze rejony odbywa się drogą lotniczą, homary są umieszczane w pojemnikach wypełnionych uzdatnianą chemicznie wodą, do której dostarczany jest tlen. Langusty do transportu obkładane są wilgotną watą drzewną. Aby zapobiec zmianie delikatnego smaku mięsa tych zwierząt przez zapach drewna, przed włożeniem do waty drzewnej zostają one dokładnie owinięte w papier. Odwłoki langust sprzedawane są w puszkach lub jako produkt mrożony (Seafood Watch, Sikorski 2004, Bürgin i in. 2001, de Wilde i Kamstra 1995).