Stan cywilny nastoletnich matek

− 91 mężatek, w tym dwie miały 16, 21 – 17 lat;

−

− i aż 334, czyli (ponad 3,5 raza więcej) panien, w tym jedna miała 14 lat, 6 – 15 lat, 36 – 16 lat i 101 – 17 lat.

Trzecie lub kolejne dziecko urodziło:

−

− 15 mężatek, w tym 6 miało 17 lat;

−

− 39 panien (prawie dwa razy więcej), w tym 4 miały 16 lat, 9 – 17 lat.

Dane publikowane przez Urzędy Statystyczne nie napawają optymizmem. Naj-częściej kolejne dziecko rodzą dziewczęta niezamężne. W omawianych państwach prawie połowa kolejnych urodzeń miała miejsce w grupie dziewcząt do 17 r. życia.

Samotne, bez wykształcenia, zawodu, często bez chęci zmiany swojego życia stają się „wiernymi” klientkami ośrodków pomocy i taki model życia przekazują swoim dzieciom.

3.4. Stan cywilny nastoletnich matek

Nastoletnie matki rzadko wychodzą za mąż [Olausson i współ., 2001, Urzędy Statystyczne], są bardziej skłonne do życia w kohabitacji [Planned Parenthood Fede-ration of America, 2006]. Jeżeli już wyjdą za mąż to częściej się rozwodzą, bądź żyją w separacji, 3-krotnie częściej też od matek dojrzałych zawierają powtórne związ-ki[Kempińska, 2012 b, Luong, 2008]. Nastoletnie kobiety najczęściej nie radzą sobie w życiu jako żona i matka. Badania przeprowadzane od 1998 r. w USA pokazują, że tylko 1% nastolatków w wieku 15–17 lat utrzymało swoje małżeństwo, (wskaźniki były wyższe dla osób 18–19 letnich i wynosiły 6,5% dla białych i 13,4% dla

Latyno-sów). W ciągu 10 lat od dnia ślubu rozwiodło się 48% małżeństw młodocianych i 24%

ślubujących w wieku 25 i więcej lat. Eksperci twierdzą, że małżeństwo nieletnich jest powszechne w rodzinach katolickich, i/ lub wśród imigrantów [www.thenational-campaign.org, 2008]. Polskie badania ukazują, że co trzecie małżeństwo zawarte za zgodą sądu ulega rozpadowi. Związki te rozwodzą się średnio dwa razy częściej od małżeństw zawartych przez osoby pełnoletnie i trwają zdecydowanie krócej [Kem-pińska, 2012 a, 2013].

W  krajach wysoko uprzemysłowionych większość młodocianych w  sytuacji

„przymusowej” nie żeni się, ciąża nie jest główną przyczyną i środkiem motywującym do zawarcia związku małżeńskiego. Nastolatki w USA i Kanadzie pomimo posiadania dzieci nie chcą się żenić, uważając, że małżeństwo musi trwać do końca życia, a do tego są po prostu niedojrzali, nieodpowiedzialni i nieprzygotowani, a poza tym usankcjo-nowany związek w tak młodym wieku zabiera upragnioną, prawdziwą młodzieńczą wolność, ogranicza kontakty ze znajomymi. Ok. 10% nastolatków w wieku 15–17 lat z Ameryki Północnej jest w związku małżeńskim [Luong, 2008, Martin i współ., 2006, Lindsay, 1995]. Według J.W. Lindsay prawdziwy problem nie tkwi w tym, że nastolatki nie chcą się żenić, ale tkwi w zbyt wczesnym rodzicielstwie, które często prowadzi do porzucenia szkoły, sporów z rodzinami generacyjnymi, kłopotów w społeczności lo-kalnej. Te problemy nie znikną z chwilą ślubu [Lindsay, 1995 a, b, 1996].

W Europie małżeństwa zawierane poniżej 19 r. życia również należały(wyjątek stanowiła Polska) i należą do rzadkości [Urzędy Statystyczne]. Wzrastający poziom wykształcenia powodował przesunięcie w hierarchii wyznawanych wartości. Zdoby-cie zawodu, dyplomu ukończenia studiów wyższych, a później pracy, wyprzedzało i wyprzedza podjęcie decyzji matrymonialnych i prokreacyjnych. Dziewczęta zde-cydowanie częściej niż chłopcy na pierwszym miejscu stawiają karierę niż założenie rodziny [Royer, 2006]. W kulturze zachodu uważa się, że małżeństwo jest właści-we dla co najmniej 20-latków. W 2014 r. najwcześniej związki małżeńskie zawarli Bułgarzy średnio pomiędzy 25–27 r. życia, najpóźniej po 30 roku życia mieszkańcy Beneluksu i  Skandynawowie [Urzędy Statystyczne]. W  Polsce mężczyźni najczę-ściej żenią się średnio w wieku 29 lat, a mediana wieku dla kobiet wyniosi ok. 27 lat.

W 1990 roku prawie połowa mężczyzn zawierających małżeństwo nie przekroczyła 25 lat, a w 2013 roku – już tylko niespełna 17%. Wśród kobiet udział ten zmniejszył się z 73% do 34% [Stańczak, Stelmach, Urbanowicz, 2016].

Poniżej przedstawiam sytuację nastoletnich matek ze względu na ich stan cywil-ny w chwili urodzenia dziecka w 5 wybracywil-nych krajach.

W 2013 r. w Belgii 1222 nastolatki do 18 r. życia urodziły dzieci, w tym 93,45%

poza małżeństwem. Częściej w związkach małżeńskich rodziły kobiety pełnoletnie;

na 80 zamężnych matek – 62 (77,5%) miało 18 lat.

We Francji, w 2014 r. 7415 nastolatek w wieku 13–18 lat urodziło dzieci. Mężatkami było zaledwie 1,73% nieletnich matek. Jeszcze do niedawna francuskie prawo

dopusz-czało zawarcie związku małżeńskiego przez kobiety w wieku 15 lat [Brandhuber/Zeyrin-ger, 2003]. Jednak niewiele ciężarnych nastolatek decydowało się i decyduje się na ślub w tak młodym wieku. Na 1287 matek w wieku 15–16 lat, mężatkami było zaledwie 7.

Tab. 15. Nastoletnie matki wg stanu cywilnego w Belgii stan na 2013 r.

Wiek matki Stan cywilny

Zamężna Panna Ogółem

Poniżej 14 lat – 2 2

14 – 18 18

15 – 51 51

16 3 185 188

17 15 336 351

18 62 550 612

Razem 80 1142 1222

Źródło: Statistics Belgium

Tab. 16. Nastoletnie matki wg stanu cywilnego we Francji stan na 2014 r.

Wiek matki Stan cywilny

Zamężna Panna Ogółem

13 – 20 20

14 – 110 110

15 2 327 329

16 5 953 958

17 19 2052 2071

18 103 3824 3927

Razem 129 7286 7415

Źródło: Institut national de la statistique et des études économiques

Tab. 17. Nastoletnie matki wg stanu cywilnego w Irlandii stan na 2013 r.

Wiek matki Stan cywilny

Zamężna Panna Ogółem

15 – 23 23

16 2 78 80

17 21 156 177

18 34 286 320

Razem 57 543 600

Źródło: Central Statistical Offi ce Irlandia

W 2013 r. w Irlandii 600 kobiet w wieku do 18 r. życia urodziło dziecko, w tym 543 (90,5%) były pannami. Częściej na ślub decydują się matki pełnoletnie (59,6%).

Tab. 18. Nastoletnie matki wg stanu cywilnego na Słowacji stan na 2014 r.

Wiek matki Stan cywilny

Zamężna Panna Ogółem

14 – 45 45

15 – 171 171

16 30 380 410

17 84 643 727

18 208 773 981

Razem 322 2012 2334

Źródło: Statistical Office of the Slovak Republic

Analiza danych wykazuje, że Słowacja jest obecnie jednym z państw europej-skich o najwyższym odsetku zamężnych nastoletnich matek. W 2014 r. 2334 kobiety w wieku 14–18 lat urodziły dziecko, w tym 208 (13,7%) było zamężnych. Zgodnie z prawem słowackim kobieta może zawrzeć związek małżeński z chwilą ukończenia 16 lat. W szczególnych wypadkach sąd może udzielić zgody na wcześniejsze zamąż-pójście [Brandhuber/Zeyringer, 2003]. W omawianym roku żadna ciężarna nieletnia poniżej 16 lat nie zawarła związku małżeńskiego.

W Polsce jeszcze na początku XXI w. młodociane matki masowo wychodziły za mąż [Kempińska 2005, 2012 a]. Transformacja ustrojowa, przemiany gospodarcze i kulturo-we (brak perspektyw na znalezienie dobrej pracy, osiągnięcie niezależności finansoi kulturo-wej po ukończeniu edukacji, uzyskanie poczucia stabilizacji życiowej, możliwość otrzymania zasiłku) spowodowało stopniowe wypieranie charakterystycznego dla Polski schematu zawierania wczesnych małżeństw [za: Bidzan 2007, Roczniki Demograficzne GUS].

Tab. 19. Nastoletnie matki wg stanu cywilnego w Polsce stan na 2003 r.

Wiek matki Stan cywilny

Zamężna Panna Ogółem

14 – 45 45

15 – 244 244

16 128 818 946

17 701 2327 3028

18 2955 3834 6789

Razem 3784 7268 11052

Źródło: GUS

W 2003 r. 3784 (52,06%) nastoletnich matek było w związku małżeńskim. W tym samym roku na Słowacji tylko 15,2%. Od tego roku w Polsce obserwuje się znacz-ny spadek małżeństw zawieraznacz-nych przez kobiety mające 18 lat lub mniej. W 2008 r.

zamężnych było 24,97% matek w tym wieku (dla porównania na Słowacji 14,16%), w 2014 r. już tylko 10,4% (na Słowacji 13,7%).

Tab. 20. Nastoletnie matki wg stanu cywilnego w Polsce stan na 2014 r.

Wiek matki Stan cywilny

Zamężna Panna Ogółem

14 – 51 51

15 – 254 254

16 48 790 838

17 146 1953 2099

18 556 3412 3968

Razem 750 6460 7210

Źródło: GUS

Począwszy od 2003 r. w Polsce liczba urodzeń przez matki 13–18 letnie zmalała o ok. 35%, ale urodzeń pozamałżeńskich w tej kategorii wiekowej zaledwie o 11,1%.

Z badań wynika, że głównym powodem niezawierania związków małżeńskich przez młode, nastoletnie dziewczęta jest nie niechęć partnera do sformalizowania związku, ale możliwość otrzymania zasiłku dla samotnych matek [Quill, 2015, Wil-kes, 2005].