Ukraina jest jednym z państw europejskich o najwyższym wskaźniku aborcji i urodzeń wśród nieletnich kobiet oraz zapadalności na choroby przenoszone dro-gą płciową. Każdego roku ok. 110–120 dziewcząt poniżej 14 r. życia rodzi dziecko, a 100 poddaje się aborcji. W kategorii wiekowej 15–17 lat rocznie rodzi ok. 10 tysięcy kobiet, a ponad 2000 dokonuje zabiegu przerwania ciąży. Większość tych nieletnich ciąż była nieplanowana, często była też wynikiem przypadkowego kontaktu seksual-nego. Szacuje się, że 3% ukraińskich dziewcząt w wieku 10–12 lat podjęło już życie seksualne, 9% 15–19 latek miało przynajmniej dwóch partnerów seksualnych. Na-uczyciele, lekarze i dziennikarze zwracają uwagę społeczeństwa na niski poziom wie-dzy młodzieży w kwestii zdrowia reprodukcyjnego [Завгородня, 2012]. W szkołach ukraińskich zajęcia z edukacji seksualnej odbywają się od 5 do 9 klasy w ramach obo-wiązkowego przedmiotu „Podstawy zdrowia” oraz na lekcjach biologii (z inicjatywy nauczyciela). Nauczyciele i lekarze apelują o rozszerzenie obowiązujących zagadnień z edukacji seksualnej, gdyż nie są one dostosowane do potrzeb uczniów.
Dzieci nie są w stanie ze względu na swój wiek poprawnie zrozumieć ogrom-nej ilości informacji o życiu płciowym człowieka zamieszczonych w Internecie lub uzyskanych od kolegów. Pomóc mogą rzetelnie prowadzone zajęcia w szko-le. Ukraina charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem rodzin niepełnych, rozbitych przez konflikty, mężczyźni są na wschodzie, kobiety – na zachodzie kraju lub vice versa; samotny rodzic nie zawsze może więc wyjaśnić dziecku jak budować relacje z partnerem, jak nauczyć się wzajemnie wspierać, nie mówiąc już o seksie, cho-robach przenoszonych drogą płciową czy ewentualnej ciąży. Wśród ukraińskich nauczycieli pojawił się pomysł, że szkoła powinna edukować też (a może przede wszystkim) rodziców, aby mogli nie tylko uczyć swoje dzieci, ale także ich słuchać [Коваленко, Закалюжний, 2013].
Ochrona rodzin, w tym rodzin niepełnych jest regulowana przepisami zamiesz-czonymi w następujących aktach prawnych:
−
− Ustawa o pomocy państwa dla rodzin z dziećmi,(Закон України Про державну допомогу сім’ям з дітьми, Відомості Верховної Ради України (ВВР), 1993, N 5, ст. 21);
−
− Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wypłaty zasiłków dla rodzin z dziećmi, (Постанова Кабінету Міністрів України від 27 грудня 2001 р. N 1751 Про
Zgodnie z art. 51. Konstytucji Ukrainy małżeństwo opiera się na swobodnej zgodzie kobiety i mężczyzny. Każdy z małżonków ma równe prawa i obowiązki w małżeństwie i rodzinie. Rodzice są zobowiązani do wspierania swoich dzieci do dorosłości. Dorosłe dzieci mają obowiązek dbać o swoich niepełnosprawnych rodziców. Rodzina, dzieci, macierzyństwo i ojcostwo są chronione przez państwo [Конституція України].
Zgodnie z art. 26 K.C. Ukrainy nieletni w wieku od 14 do 16 lat ma ograniczo-ną zdolność do czynności prawnych [Цивільний Кодекс України], nie mogą więc sprawować władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Sytuację prawną nieletnich rodzi-ców może zmienić zawarcie związku małżeńskiego. Zgodnie z art. 23 pkt. 2 Kodek-su Rodzinnego sąd może wydać zezwolenie na ślub osobie, która nie ukończyła lat 18, a ukończyła 16 lat, pod warunkiem stwierdzenia, że małżeństwo będzie zgodne
z interesem społecznym. Nieletni rodzice mają takie same prawa i obowiązki wobec dziecka jak dorośli rodzice (art. 156, pkt 1). Nieletni rodzice z chwilą ukończenia 14 lat mogą zwrócić się do sądu w celu ochrony praw i interesów dziecka (pkt 2). Mają także prawo do bezpłatnej pomocy prawnej (pkt 3) [Сімейний Кодекс України].
Na Ukrainie pomoc społeczna nieletnim jest minimalna i nieskuteczna. Naj-częściej ogranicza się do wypłaty skromnych zasiłków, nieletni rodzice na wsparcie psychiczne mogą najczęściej liczyć ze strony przyjaciół, rzadziej rodziny, jeszcze rza-dziej ze strony państwa [zob. http://old.minjust.gov.ua/9908, http://groshi-v-kredit.
org.ua/derzhavna-sotsialna-dopomoha-simyam-z-ditmy-u-2015-rotsi.html, http://
legalspace.org/ua/helper/konsultue-yurist/item/6356-dopomoha-na-ditei-ody-nokym-materiam-u-2016-rotsi].
Opiekunowie prawni (najczęściej rodzice dziewczyny) mogą przejąć sprawowa-nie opieki nad jej dzieckiem maksymalsprawowa-nie na okres 3 lat, do czasu osiągnięcia przez nią pełnoletniości [http://info-mir.com.ua/materialna-dopomoga-nepovnolitnim-materyam/].
Opiekun prawny nieletniej lub zamężna nieletnia matka może uzyskać następu-jące rodzaje zasiłków:
−
− pomoc z tytułu urodzenia żywego dziecka; nastolatki, które urodziły dziecko mogą skorzystać z zasiłku z tytułu urodzenia dziecka (zasiłek macierzyński) tak samo jak dorosłe, ale nieubezpieczone (niepracujące) kobiety. Świadczenie jest wypłacane przez okres 70 dni kalendarzowych przed porodem i 56 dni po poro-dzie (w przypadku skomplikowanego porodu lub urodzenia dwojga lub więcej dzieci – 70 dni). Kobietom przypisanym do kategorii osób dotkniętych katastro-fą w Czarnobylu pomoc wypłacana jest przez 180 dni kalendarzowych (90 dni – przed urodzeniem i 90 – po porodzie. Podstawowa kwota zasiłku (126 dni) wynosi od 01 maja 2016 r. łącznie 1522,5 hrywien (UAH), 1691 UAH (140 dni) i 2175 UAH (180 dni).
−
− zasiłek rodzinny (bez względu na liczbę dzieci w rodzinie); Wysokość zasiłku stanowi równowartość 41,280 USD. Pierwsza wypłata w wysokości 10 320 hry-wien (UAH) zostaje wypłacana od razu po porodzie, pozostała kwota jest wy-płacana w przeciągu 36 miesięcy w równych ratach po 860 UAH miesięcznie [http://www.i-law.kiev.ua/допомога-при-народженні-дитини/].
−
− zasiłek rodzinny dla dziecka w wieku do 6 lat od 01.01.2016 r. wynosi 1032 UAH, a od 01.12.2016 r. kwota ta zostanie podniesiona do 1167 hrywien;
−
− zasiłek dla samotnych matek posiadających dzieci do 6 lat: od 1 maja 2016 r.
wynosi – 1228 hrywien;
−
− zasiłek dla rodzin o niskich dochodach; wysokość zasiłku stanowi różnica po-między poziomem płacy minimalnej (gwarantowanej) oraz miesięcznego średniego całkowitego dochodu rodziny. Od 01 maja 2016 r. maksymalnie na dziecko w wieku do 6 lat można otrzymać zasiłek w wysokości 1043,80 hrywien [Государственная социальная помощь семьям с детьми в 2016 году];
−
− kobiety, które urodziły dziecko do 01 lipca 2014 r. mogą jeszcze skorzystać z za-siłków z tytułu opieki nad dzieckiem do 3 lat [Государственная социальная помощь семьям с детьми в 2014 году].
Wysokość zasiłków jest ustalana co roku i ogłaszana w ustawie o budżecie pań-stwa na dany rok [Про державний бюджет України на 2016 рік].
Wg statystyk odsetek aborcji i porzuceń nowonarodzonych dzieci co roku wzra-sta. Jednym z powodów jest niski poziom antykoncepcji wśród młodzieży i brak od-powiedniej sieci wsparcia instytucjonalnego.
W 2012 w Kijowie, otwarto pierwszy na Ukrainie Dom dla nastoletnich matek.
Jest on przeznaczony tylko dla dziewcząt, którym rodzice odmówili pomocy i wyrzu-cili je z domu, co jest zjawiskiem bardzo powszechnym. Ciężarne dziewczęta lub ma-łoletnie matki otrzymują schronienie, żywność, pomoc medyczną i psychologiczną [Иванова, 2012].
Inicjatywa budowy takiego domu pojawiła się już na początku XXI w. Jednak mimo zapewnień rządu, przez ponad dekadę pomysł ten nie został zrealizowany.