W stosunkach Polski z Unią Europejską

Unia Europejska od kilku lat znajduje się w fazie dezintegracji [Czachór 2013; Kloczkowski, Krutilk i in. 2012; Becker 2016]. Przyczyną tego stanu jest

współwys-tępowanie (nakładanie się) wielu kryzysów i małe efekty podejmowanych działań zmierzających do ich rozwiązania. Mam tutaj na uwadze przede wszystkim kryzys strefy euro (czy według innych opinii kryzys w strefie euro), kryzys Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB) Unii Europejskiej oraz Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (WPBiO), kryzys migracyjno-uchodźczy, kryzys związany ze wzrostem tendencji eurosceptycznych wśród społeczeństw państw członkowskich UE, w tym dążeń do wystąpienia z UE (np. Brexit) oraz kryzys powszechnie akceptowanego w UE przywództwa20. Na te kryzysy występujące w UE nakładał się wzrost zagrożenia atakami terrorystycznymi dla społeczeństw wielu państw członkowskich UE ze strony dżihadystów (np. zamachy terrorys-tyczne w Paryżu w dniu 13 listopada 2015 r. i w Brukseli w dniu 22 marca 2016 r.).

Współwystępowanie kilku bardzo poważnych kryzysów w UE oraz stosunko-wo niewielka dotychczasowa efektywność ich rozwiązywania uzasadniają formu-łowanie pesymistycznych prognoz co do dalszego rozwoju integracji w ramach Unii. Zasadne było stwierdzenie, że jest to najgłębszy kryzys UE od chwili jej powstania, a głównym problemem, przed którym stoi proces integracji europejskiej, nie jest rozmyślanie nad jego dalszym rozwojem, ale to, jak powstrzymać jego rozpad. Nie brak było także głosów, że chcąc ratować Unię, trzeba ją wymyślić na nowo [Siedem kryzysów zagraża… 2015; Zielonka 2014; Fischer 2016]. Cha-rakterystyczne, że takie prognozy pojawiały się nie tylko wśród eurosceptyków występujących w większej bądź mniejszej skali w społeczeństwach wszystkich państw członkowskich UE, ale także wśród zwolenników dalszego rozwoju inte-gracji europejskiej. Nigdy w dotychczasowej historii inteinte-gracji w ramach UE nie toczyła się tak intensywna dyskusja dotycząca przyszłości tego procesu, w której tak często, jak w ostatnich latach, formułowane byłyby obawy dotyczące implikacji nieuchronności daleko idącej dezintegracji w ramach Unii czy wręcz jej rozpadu [zob. Zielonka 2014]. Dalszy proces integracji europejskiej stał się zdecydowanie mniej przewidywalny niż jeszcze kilka lat temu. Powstawały różne, mniej lub bardziej prawdopodobne, scenariusze funkcjonowania bądź rozpadu UE i głównych tego konsekwencji zarówno dla państw członkowskich UE, jak i dla europejskiego i globalnego systemu międzynarodowego [Zięba 2011: 145-148].

Przed polską polityką integracyjną, jak i przed polityką integracyjną pozostałych państw członkowskich UE, pojawiło się wiele wyzwań i zagrożeń związanych z rozwiązaniem kryzysów w UE. Najważniejsza kwestia dotyczyła odpowiedzi

20 Bogdan Góralczyk wskazywał na siedem kryzysów UE (kryzys finansowy i gospodarczy niektórych państw strefy euro, głównie Grecji; kryzys strukturalny strefy euro; kryzys migracyjny; kryzys systemu bezpieczeństwa, w tym WPZiB; kryzys przywództwa i wizji; wzrost dominacji Niemiec; kryzys instytucjonalny określany jako „deficyt demokracji” [Siedem kryzysów zagraża UE… 2015].

na pytanie: Czy w interesie Polski jest zatrzymanie procesu dezintegracji UE? Jeden z kolejnych dylematów polskiej polityki integracyjnej zawiera się w py-taniach: Jakie rozwiązania Polska powinna popierać w dążeniu do rozwiązania poszczególnych kryzysów w UE – wspólnotowe czy międzyrządowe? Czy Polska zainteresowana jest pogłębianiem integracji w ramach UE, czy też optuje za luźną formą integracji? W rozwiązywaniu poszczególnych problemów Polska powinna tworzyć w UE stałe czy zmienne koalicje?

Bardzo istotne były także wyzwania i zagrożenia dla Polski i innych państw związane z najważniejszymi implikacjami kryzysów występujących w UE dla dalszego procesu integracji europejskiej: wzrost tendencji do renacjonalizacji poli-tyki państw członkowskich UE; wzmocnienie rozwiązań międzyrządowych w UE; wzmocnienie roli Niemiec w UE; wzmocnienie zróżnicowanego poziomu integracji w UE; wzmocnienie postaw eurosceptycznych i zmniejszenie atrakcyjności inte-gracji w ramach UE. W społeczeństwach państw członkowskich UE postępowało zmęczenie Unią. Kryzys migracyjno-uchodźczy wykazał brak solidarności w UE, szczególnie zaś solidarności z Niemcami, które poniosły największy ciężar w rato-waniu finansów kilku państw strefy euro oraz przyjęły największą liczbę uchodźców (w roku 2015 ok. miliona osób).

W dążeniu do rozwiązania kolejnych kryzysów w UE pojawiały się propozycje rozwiązań międzyrządowych oraz wspólnotowych (np. koncepcja Komisji Europej-skiej utworzenia korpusu służby granicznej dla ochrony zewnętrznych granic UE czy też propozycja utworzenia mini-Schengen). Jednakże, jak podkreślali niektórzy analitycy, w fazie dezintegracji projektu europejskiego, propozycje wspólnotowe były coraz trudniejsze do przyjęcia i wzbudzały coraz większe emocje [Grose 2016]. Realne były obawy, by renacjonalizacja polityk państw członkowskich UE nie doprowadziła do porażki europejskiego projektu integracyjnego i powrotu Eu-ropy do systemu międzynarodowego opartego na „koncercie mocarstw”. Nazbyt optymistyczne wydawały się założenia, że na gruzach dzisiejszej UE będzie można w sposób bezkonfliktowy uruchomić nowy, lepszy, efektywniejszy proces integracji europejskiej [Zielonka 2014]. W sytuacji ewentualnego rozpadu UE, taką nową integrację może poprzedzać długi okres dezintegracji, destabilizacji, konfliktów i „nowego średniowiecza”. Daleko idąca dezintegracja UE, a tym bardziej jej rozpad stanowiłyby bardzo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa Polski i bezpieczeń-stwa międzynarodowego w Europie i na świecie, w tym dla pokoju w Europie. W tym kontekście zasadne jest przypomnienie, że głównym politycznym motywem i celem oraz efektem integracji zachodnioeuropejskiej po II wojnie światowej było zachowanie i umacnianie pokoju w Europie Zachodniej i stworzenie skutecznych mechanizmów kompromisowego rozwiązywania sporów powstających na tle wys-tępowania obok zbieżnych także odmiennych czy nawet sprzecznych interesów narodowych i państwowych członków Wspólnot Europejskich.