W ostatnich latach doszło do znacznego pogorszenia, z punktu widzenia interesów Polski postrzeganych przez autora tego opracowania, środowiska międzynarodo-wego naszego kraju, zarówno sąsiedzkiego, jak i regionalnego (europejskiego). Najpoważniejsze wyzwania i zagrożenia dla polityki zagranicznej Polski związane są z kryzysami występującymi w UE oraz kryzysem, a następnie konfliktem na wschodzie Ukrainy. Nowe elementy występujące w środowisku międzynarodowym Polski doprowadziły do pojawienia się nowych dylematów w polskiej polityce zagranicznej, trudnych wyborów między kontynuacją dotychczasowej polityki a jej modyfikacją i zakresem tej modyfikacji. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć
wyzwania i zagrożenia stojące przed polityką zagraniczną Polski, dotyczące: kry-zysów w UE i ich implikacji dla doktryny i polityki integracyjnej Polski; zakresu modyfikacji koncepcji i praktyki polskiej polityki wschodniej w kontekście kryzysu i konfliktu ukraińskiego; dylematów polityki niemieckiej, w tym odpowiedzi na pytanie: wspierać czy działać na rzecz osłabienia „dobrotliwej hegemonii” Niemiec w Europie; zakresu polsko-amerykańskiej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa militarnego; implikacji ewolucji strategii, funkcji i roli NATO w kształtowaniu bez-pieczeństwa narodowego i międzynarodowego. To jak zasygnalizowane wyzwania i zagrożenia występujące na głównych kierunkach polskiej polityki zagranicznej w relacjach dwu- i wielostronnych wpłyną na kontynuację, modyfikację bądź nawet zmianę polskiej polityki zagranicznej, zależy głównie od decydentów polskiej polityki zagranicznej, w tym ich umiejętności trafnego rozpoznawania tendencji występujących w bliższym i dalszym środowisku międzynarodowym Polski oraz ich woli i kompetencji do podejmowania decyzji skutkujących zmniejszaniem bądź eliminowaniem wyzwań i zagrożeń dla bezpieczeństwa naszego kraju.
Literatura
Ameryka wraca do domu. Wywiad z George’m Friedmanem, Polityka 29.10-6.11.2012, nr 44. Ash T.G., 2012-2013, Kryzys Europy, Dialog, nr 102.
Bandow D., 2014, Is Poland’s Alliance with America „Worthless”?, The National Interest, July-August. Beck U., 2013, Niemiecka Europa. Nowe krajobrazy władzy pod znakiem kryzysu, Warszawa:
Wy-dawnictwo Naukowe PWN.
Becker M., 2015, Krise der EU: Ach, Europa, www.spiegel.de/politik/ausland/europaische-union-in-der-krise-ist-die-eu-retten-a-1066744,html [dostęp: 25.04.2016].
Bieleń S., 2015, Wokół Ukrainy, Polityka Polska, nr 1: 37-47.
Bojenko-Izdebska E., 2016, Polityka migracyjna i azylowa w Niemczech i Polsce, Krakowskie Studia
Międzynarodowe, nr 2: 43-55.
Brutalna Europa. Rozmowa z Emmanuelem Toddem, Newswek, 20-26.07.2015, nr 30: 45. Bujak Z., 2015, Polska na granicy zdrady, Rzeczpospolita, 20.01.2015.
Cichocki M.A., 2016, Zmiana niemieckiego paradygmatu w Europie, Analizy Natolińskie, nr 2. Cichocki M.A., O. Osica, 2015, Nowa polsko-niemiecka agenda. Jak przekuć różnice w podstawę
wspólnych interesów?, Dialog, nr 1: 56-57.
Clark S., Hoque S. (red.),2012, Debating a Post-American World. What Lies Ahead? (Security and
Governance), London – New York: Routledge.
Czachór Z., 2013, Kryzys i zaburzona dynamika Unii Europejskiej, Warszawa: Wydawnictwo Elipsa. Czajkowski M., 2013, Obrona przeciwrakietowa w stosunkach międzynarodowych, Kraków:
Wy-dawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Czech M., 2015, Nasze miejsce w grze o Ukrainę, Gazeta Wyborcza, 6.03.2015.
Dla Polski byłoby dobrze. Rozmowa Radosława Sikorskiego z Jackiem Rostowskim, 2014, Wprost, nr 26.
Europa staje się niebezpiecznym miejscem. Wywiad z George’m Friedmanem, Rzeczpospolita, 4-5.07.2015.
Fischer J., 2016, Wymyślmy Europę od nowa, http://wiadomosci.wp.pl/kat,141202,title,Joschka-Fischer-Wymyslmy-Europe-od-nowa,wid,18313536,wiadomosc.html?ticaid=116fa3&_ticrsn=3 [dostęp: 10.05.2016].
Foks R., 2014, Polska i Niemcy a polityka wschodnia Unii Europejskiej, Dyplomacja i
Bezpieczeń-stwo, nr 1: 121-133.
Gauck J., 2014, Deutschlands Rolle in der Welt: Anmerkungen zu Verantwortung. Normen und
Bündnissen, München: Bundespräsidialamt, www.bundesprasident.de/SharedDocs/Reden/DE/
Joachim-Gauck/Reden/2014/01/14031-Munchen-Sicherheitskonferenz.html;jsessionid=5C37A-4560817126904ACABF33F494293.2_cid293?nn=1891680#Sraer [dostęp: 11.09.2014]. Grose T.G., 2016, Europa w fazie dezintegracji, Rzeczpospolita, 18.03.2016.
Habermas J., 2011, Pakt dla Europy czy przeciw Europie?, Gazeta Wyborcza, 9-10.04.2011. Hegemon jest bez szans. Wywiad z Joschką Fischerem, byłym szefem niemieckiej dyplomacji i byłym
liderem partii Zieloni, 2013, Newswek, nr 45.
http://wiadomosc.wp.pl/kat,1356,title,Putin-zapowiada-reakcje-na-tarcze-antyrakietowa-w-Rumunii-i-Polsce,wid,18353040,wiadomosc [dostęp: 28.05.2016].
Inauguracja budowy instalacji obrony przeciwrakietowej w Redzikowie, 13.05.2016, http://wiadomosci.
wp.pl/kat,1356,title,Putin-o-tarczy-antyrakietowej-Rosja-musi-pomyslec--o-usuwaniu-zagrozen, wid.18328224,wiadomosc.html?ticaid=11700e [dostęp: 13.05.2016].
Informacja ministra spraw zagranicznych Polski Witolda Waszczykowskiego o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2016 roku wygłoszona w Sejmie 29 stycznia 2016 r., http://msz.gov. pl/aktualnosci/wiadomosci/minister_witold_waszczykowski_o_priorytetach_polskiej_dyplomacji [dostęp: 3.02.2016].
Kiwerska J., 2013, Rozchodzenie się dwóch światów? Stany Zjednoczone i relacje transatlantyckie
1989-2012, Poznań: Instytut Zachodni.
Kloczkowski J., Krutilek O., Wołek A. (red.), 2012, Kryzys Unii Europejskiej, Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
Kołodziejski K., 2016, NATO nas nie obroni, Rzeczpospolita, 28.04.2016.
Koncepcja Strategiczna Obrony i Bezpieczeństwa Członków Organizacji Traktatu Północnoatlantyc-kiego, przyjęta przez szefów państw i rządów w Lizbonie, 2011, Rocznik Strategiczny, nr 11. Koszel B., 2012, Mocarstwowe aspiracje Niemiec w Europie XXI wieku: realia i perspektywy.
Raport z badań, IZ Policy Papers, nr 6.
Koziej S., 2011, Główne wyzwania strategiczne wobec NATO, w: M. Pietraś, J. Olchowski (red.),
NATO w pozimnowojennym środowisku (nie)bezpieczeństwa, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu
Marii Curie-Skłodowskiej.
Koziej S., 2014, Pod presją Rosji, Rzeczpospolita, 7.06.2014.
Krupa M., Strzelecki-Rieth P., 2016, Egzotyczna wyobraźnia ministra Waszczykowskiego, www.kon-serwatyzm.pl/artykul/13519/krupastrzelecki-egzotyczna-wyobraznia-ministra-waszczykowskiego [dostęp: 3.03.2016].
Krzemiński A., 2015, Dekada z Angelą, Polityka, nr 47: 48-50.
Kubera J., 2016, Niemcy i Francja wobec strefy euro, Biuletyn Instytutu Zachodniego, nr 236. Kukułka J., 1991, Pojęcie i istota międzynarodowego ładu pokojowego, w: J. Kukułka (red.),
Po-kój w teorii i praktyce stosunków międzynarodowych, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu
Warszawskiego, 364-407.
Kuźniar R., 2014, Wprowadzenie, Rocznik Strategiczny, t. 19.
Lagadec E., 2012, Transatlantic Relations in the 21st Centrury, Washington: Routledge.
Lakomy M., 2015, Przebieg i uwarunkowania konfliktu na wschodzie Ukrainy, w: K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk (red.), Implikacje konfliktu ukraińskiego dla polityki zagranicznej
i bezpieczeństwa Polski. Aspekty polityczne, wojskowe, gospodarcze oraz społeczne, Katowice:
Lakomy M., 2013, Misja International Security Assistance Force w polskiej polityce bezpieczeństwa na początku XXI wieku, Studia Politicae Universitatis Silesiensis, t. 11: 231-252.
Lang K.-O., 2016, Kłóćmy się, ale rozsądnie, Rzeczpospolita”, 26.01.2016. Lewicki Z., 2013, Wariant optymalny, Rzeczpospolita, 8.11.2013.
Łoś-Nowak T., 2006, Stosunki międzynarodowe. Teorie – systemy – uczestnicy, Wrocław: Wydaw-nictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Łoś-Nowak T., 2014, Przestrzeń międzynarodowa versus środowisko międzynarodowe: nowe
zjawi-ska, nowe wyzwania dla polityki zagranicznej RP, w: K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk
(red.), Dylematy polityki zagranicznej Polski na początku XXI wieku, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 17-39.
Malinowski K., 2014, Debata o odpowiedzialności Niemiec za sprawy międzynarodowe, Biuletyn
Instytutu Zachodniego, nr 169.
Malinowski K., 2015, Polska i Niemcy w Europie (2004-2014). Różnice interesów – uwarunkowania
i konsekwencje, Poznań: Instytut Zachodni.
Memches F., 2016, Europa nie będzie umierać za Gdańsk, Rzeczpospolita, 12.05.2016.
Nie bójcie się Niemiec. Wywiad z byłym prezydentem RFN Richardem von Weizsäckerem, Gazeta
Wyborcza, dodatek Europa, 11.09.2013.
Nie jesteśmy eurosceptyczni. Rozmowa z Witoldem Waszczykowskim, Rzeczpospolita, 3.10.2015. Obama B., 2014, Polska nigdy nie będzie już samotna, Gazeta Wyborcza, 5.06.2014.
Pierwszy atak będzie w cyberprzestrzeni. Rozmowa z gen. Mieczysławem Bieńkiem, Przegląd, 20-26.10.2014.
Pietraś M., 2008, Hybrydowość późnowestfalskiego ładu międzynarodowego, w: M. Pietraś, K. Ma-rzęda (red.), Późnowestfalski ład międzynarodowy. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 57-74.
Poczuliśmy się nieswojo. Rozmowa z Romanem Kuźniarem, doradcą prezydenta ds. międzynaro-dowych, Rzeczpospolita, 13.11.2013.
Polacy o bezpieczeństwie narodowym i NATO. Komunikat z badań CBOS, 2014, K. Kowalczyk
(oprac.), Warszawa: CBOS, nr 48.
Polska będzie następna. Rozmowa z gen. W. Skrzypczakiem, byłym dowódcą Wojsk Lądowych i wiceszefem MON, Wprost, 31.08.2014.
Polskie MSZ jest oderwane od rzeczywistości, 24.03.2016, www.kresy.pl/publicystyka,wywiady?zobacz/
lisicki-dla-kresowpl-polskie-msz-jest-oderwane-od-rzeczywistosci-video [dostęp: 25.03.2016]. Rak K., 2015, Powściągliwe supermocarstwo, Rzeczpospolita, 7-8.03.2015.
Rak K., 2016, Koniec niemieckiej Europy, Rzeczpospolita, 2-3.04.2016.
Rede Deutschland in und mit Europa von Helmut Schmidt auf dem SPD-Bundesparteitag am 4. Dezember 2011 in Berlin, www.spd.de/aktuelles/Pressemitteilungen/21498/20111204_rede_
helmut_schmidt.html [dostęp: 14.05.2013].
Rozmowa z gen. Stanisławem Koziejem, szefem Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Gazeta
Wy-borcza, 16-17.08.2014.
Rusofobia to obecnie ideologia państwowa. Wywiad z prof. Bronisławem Łagowskim, Przegląd, 20-26.10.2014, nr 43.
Siedem kryzysów zagraża UE. Prof. B. Góralczyk: chcąc Unię ratować, trzeba ją wymyślić na nowo, 26.10.2015, http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Siedem-kryzysow-zagraza-UE-Prof-B. Goralczyk-chcac-Unie-ratowac-trzeba-ja-wymyslic-na-nowo,wid,17912681,wiadomosc.hatml?ti-caid=115c56 [dostęp: 16.10.2015].
Sikorski R., 2011, Schyłek Unii nie jest przesądzony, Gazeta Wyborcza, 30.11.2011.
Sondaż: Większość Niemców przeciwna pomocy Polsce w razie zbrojnej agresji Rosji, 27.04.2016,
www.wiadomosci.wp.pl/kat,1515,title,Sondaz-Wiekszosc-Niemcow-przeciwna-pomocy-Polsce-w-razie-zbrojnej-agresji-Rosji,wid,182937 [dostęp: 4.05.2016].
Stawka większa niż Trybunał. Wywiad z Krzysztofem Szczerskim, ministrem w kancelarii prezydenta Polski A. Dudy, Rzeczpospolita, 18.04.2016.
Stolarczyk M., 2014a, Dylematy bezpieczeństwa Polski w kontekście kryzysu i konfliktu ukraińskiego w latach 2013-2014, w: K. Czornik, M. Lakomy (red.), Dylematy polityki bezpieczeństwa Polski
na początku drugiej dekady XXI wieku, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 41-87.
Stolarczyk M., 2014b, Wzrost międzynarodowej roli Niemiec w następstwie kryzysu strefy euro,
Stosunki Międzynarodowe – International Relations, nr 2: 135-154.
Stolarczyk M., 2015, Polska i Niemcy wobec kryzysu i konfliktu ukraińskiego. Zbieżność i różnice stanowisk, w: K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk (red.), Implikacje konfliktu ukraińskiego
dla polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski. Aspekty polityczne, wojskowe, gospodarcze oraz społeczne, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 349-386.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, 2014, Warszawa: Biuro Bezpie-czeństwa Narodowego.
Śliwiński A., Non possumus!, 2015, Polityka Polska, nr 1: 159-160.
Talaga A., 2013, Chłód na linii USA – Rosja szansą dla Polski, Rzeczpospolita, 17-18.08.2013. Talaga A., 2015, Dmuchać na Niemcy, Rzeczpospolita, 23.12.2015.
Thies W.J., 2009, Why NATO Endures, Cambridge: Cambridge University Press. Trenkner J., 2013, Hegemon wbrew woli, Tygodnik Powszechny, 30.06.2013. Walicki A., 2015, Do wojny potrzeba dwóch stron, Przegląd, nr 19: 34-39. www.msz.gov.pl [dostęp: 10.08.2016].
Wywiad z wicepremierem i ministrem obrony narodowej Tomaszem Siemoniakiem, Rzeczpospolita, 29.09.2014.
Zakaria F., 2009, Koniec hegemonii Ameryki, Warszawa: Media Lazar Nadir.
Zielonka J., 2014, Koniec Unii Europejskiej?, E. Gołębiowska (tłum.), Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
Zięba R., 2008, Tarcza strzelnicza. Wywiad z Profesorem Ryszardem Ziębą, Przegląd, 31.08.2008. Zięba R., 2011, Przyszłość Unii Europejskiej jako projektu politycznego w świetle kryzysu 2008,
w: R. Kuźniar (red.), Kryzys 2008 a pozycja międzynarodowa Zachodu, Warszawa: Wydawnictwo Scholar, 132-148.
Zięba R., 2014, Międzynarodowe implikacje kryzysu ukraińskiego, Stosunki Międzynarodowe –
International Relations, nr 2: 13-40.
Żeby Polska nie przegapiła szansy na dialog z Rosją, 10.11.2014,
http://fakty.interia.pl/tylko-u-nas/news-pro-f-stanislaw-bielen-zeby-polska-nie-przegapila-szansy-na-d,nld,1548975,nPack,3 [dostęp: 11.11.2014]. Żeby Polskę brzuch nie bolał. Rozmowa z Georgem Friedmanem, Gazeta Wyborcza, 29-30.09.2012.