Strategia rozwoju ekosystemu miasta

RPM zachęca do myślenia o projektach transformacji cyfrowej miasta w katego‑ riach strategii ekosystemu miasta. Chodzi o to, że projekty muszą zostać rozszerzone o postrzegania miasta jako ekosystemu oraz o strategię ekosystemową (uwzględnia‑ jącą przedsiębiorstwa funkcjonujące w mieście oraz wszystkich „właścicieli mia‑ sta”). Należy podkreślić tu rolę interesariuszy. Aby zdefiniować propozycję warto‑ ści, wymagane są umiejętności, wiedza i współpraca różnych ludzi. Interesariusze mogą być zdefiniowani jako osoby, grupy i organizacje, które wpływają lub mogą wpływać na decyzje lub działania miasta23. Teoria interesariuszy uznaje, że mia‑ sta mają zobowiązania nie tylko wobec mieszkańców, ale także w stosunku do in‑ nych grup interesu, na przykład przedsiębiorstw lokujących swoje siedziby w mie‑ ście24. Uwzględnienie potrzeb wewnętrznych i zewnętrznych interesariuszy może być uznane za kluczowy element udanego rozwoju produktów miasta25. Anali‑ za interesariuszy prowadzi do rozpoznania strategicznych celów inteligentnego i zrównoważonego miasta. Robert S. Kaplan i David P. Norton w 1996 roku wpro‑ wadzili zrównoważoną kartę wyników, opartą na systemie pomiaru efektywno‑ ści działań operacyjnych przedsiębiorstwa (enterprise), a tym samym miasta jako przedsiębiorstwa (city as an enterprise) w odniesieniu do strategii, która umożli‑ wia dekompozycję strategii na projekty. System pomiaru zrównoważonej karty wyników grupuje wskaźniki efektywności działań operacyjnych/projektów (np. te znajdujące się w tabelach zawartych w aneksie 1) w cztery kategorie: finan‑ sową, klienta, procesów wewnętrznych, infrastruktury i rozwoju. W odniesieniu do strategii zrównoważonego rozwoju miasta podejmowane są próby modyfika‑ cji zrównoważonej karty wyników jako metody pomiaru rezultatów projektów ICT realizowanych w obszarze miejskiego środowiska smart, tak aby stała się ona 23 R. Freeman, D. L. Reed, Stockholders and stakeholders: A new perspective on corporate gov‑

ernance, „California Management Review” 1983, vol. 25(3), s. 88–106; M. A. Sanchez, How Internet of Things…

24 M. Asif, C. Searcy, A. Zutshi, O. Fisscher, An integrated management systems approach to cor‑ porate social responsibility, „Journal of Cleaner Production” 2013, no. 56, s. 7–17; M. A. San-chez, How Internet of Things…

25 Produkt miasta definiowany jest jako materialny lub niematerialny element szeroko po-jętej struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta, który staje się przedmiotem wymia-ny rynkowej. Może nim być konkretne miejsce, lokalizacja, usługa miejska lub ich zestaw, a także idea dotycząca na przykład rozwoju miejskiego – T. Markowski, Marketing miasta, [w:] tenże (red.), Marketing terytorialny, „Studia KPZK PAN” 2002, t. CXII, Warszawa, na pod-stawie G. J. Ashworth, H. Voogd, Marketing and Place Promotion, [w:] J. R. Gold, S.V. Ward (red.), Place Promotion, The Use of Public and Marketing to Sell Towns and Regions, John Wi-ley & Sons, Chichester–New York. Zob. J. Majava, J. Harkonen, H. Haapasalo, The relations between stakeholders and product development drivers: Practitioners’ perspectives, „Inter-national Journal of Innovation and Learning” 2015, vol. 17(1), s. 59–78; M. A. Sanchez, How Internet of Things…

Kontekstualizacja projektów 95 użyteczna dla wartościowania tych projektów. W książce Zrównoważona tury‑

styka. Strategiczny wybór projektów ICT autorzy zaprezentowali zmodyfikowaną

kartę wyników Roberta S. Kaplana i Davida P. Nortona, która składa się z nastę‑ pujących elementów:

1) temat strategiczny – na przykład organizacja wystawy światowej Horticultu‑ ral Expo 2024 przez Łódź;

2) perspektywy zrównoważonej karty wyników określone dla najważniejszych obszarów funkcjonowania inteligentnego i zrównoważonego miasta – inno‑ wacje w środowisku smart, procesy w środowisku smart, interesariusze inte‑ ligentnego i zrównoważonego miasta, potrójne saldo wyników;

3) cele strategiczne zdefiniowane w obrębie perspektyw – wybrane cele zrów‑ noważonego rozwoju (SDGs), na których Łódź zamierza skoncentrować się w trakcie przygotowań do Horticultural Expo 2024;

4) łańcuch zależności przyczynowo‑skutkowych między celami strategicz‑ nymi w formie mapy strategii, zmodyfikowany w stosunku do propozycji Kaplana i Nortona tak, aby uwzględniał archetypy innowacyjnych modeli biznesu na rzecz inteligentnego i zrównoważonego miasta – maksymalną efektywność materiałową i energetyczną, gospodarkę zasobami w układzie zamkniętym, zastępowanie innymi zasobami odnawialnymi, dostarczanie funkcjonalności zamiast własności, przyjmowanie funkcji włodarza, spo‑ wolnienie konsumpcji, zaangażowanie interesariuszy we współtworzenie wartości, promowanie innowacyjnych rozwiązań i praktyk przez przedsię‑ biorczość społeczną:

a) mierniki osiągania celów strategicznych (tabele zawarte w aneksie 1), b) docelowe wartości mierników;

5) działania służące osiągnięciu celów strategicznych – proponowane projekty, które miasto chciałoby poddać ewaluacji, hierarchizacji i wreszcie selekcji. Rola partnerstw została również omówiona bardziej szczegółowo dzięki bada‑ niom ekosystemów cyfrowych26. Teoria ekosystemu cyfrowego jest odpowiednia do analizy roli IT w miastach działających w złożonych sieciach i ma swoje korze‑ nie w teorii złożoności27 i ekologii organizacyjnej28. Ekosystemy w szerszym zna‑ 26 M. Iansiti, R. Levien, The keystone advantage: what the new dynamics of business ecosy‑ stems mean for strategy, innovation and sustainability, Harvard Business School Press, Boston 2004; M. Iansiti, R. Levien, Strategy as ecology, „Harvard Business Review” 2004, no. 82, s. 68–78; M. A. Sanchez, How Internet of Things…

27 R. Stacey, The science of complexity: An alternative perspective for strategic change process‑ es, „Strategic Management Journal” 1995, vol. 16(6), s. 477–495; M. A. Sanchez, How Internet of Things…

28 M. Hannan, J. Freeman, The population ecology of organizations, „American Journal of So-ciology” 1977, vol. 82(5), s. 929–964; M. A. Sanchez, How Internet of Things…

czeniu to sieci inteligentnych i zrównoważonych miast (np. sieci współpracy), które utrzymywane są razem przez formalne zawieranie umów i wzajemną zależność. Jednostki ekosystemu w szerszym znaczeniu są zorganizowane wokół kluczowych miast, których „centralność” jest ustalana na podstawie kontroli nad dominującą architekturą technologiczną, marką, która strukturyzuje wartość w ekosystemie lub innymi czynnikami, takimi jak cechy produktów miasta lub geografia29. Pod‑ sumowując, miasta są częścią cyfrowych ekosystemów, a sukces projektu zależy od powodzenia strategii ekosystemu. Należy też zwrócić uwagę na to, że do analizy cyfrowych ekosystemów miejskich można zastosować teorię amalgamatów kon‑ ceptualnych Gillesa Fauconniera i Marka Turnera, o czym piszą autorzy we wspo‑ mnianej już książce Zrównoważona turystyka. Strategiczny wybór projektów ICT. Z punktu widzenia ich mieszkańców lub innych interesariuszy cyfrowe ekosyste‑ my miejskie integrują świat cyfrowy z rzeczywistym przez mapowanie elemen‑ tów jednej przestrzeni (świata cyfrowego) na elementy przestrzeni drugiej (świa‑ ta rzeczywistego). Stosownie do tej teorii na mieszkańców miasta (a także innych interesariuszy) oddziałuje rzeczywista przestrzeń miejska wypełniona artefakta‑ mi typu smart oraz infrastruktura smart society tworząca w przestrzeni miejskiej przestrzeń cyfrową. U mieszkańców (a także innych interesariuszy) wytwarza się wówczas tak zwana przestrzeń bazowa, obejmująca obie przestrzenie, w których elementy są skojarzone ze sobą przez „odpowiedniości”, oraz przestrzeń ogól‑ ną – przestrzeń trzecią – z regułami połączeń (mapowania). Te trzy przestrzenie stanowią bazę do powstania czwartej, która jest amalgamatem konceptualnym. W tej przestrzeni – dzięki kompozycji, dopełnianiu, uszczegółowieniu oraz kom‑ presji pojęć z przestrzeni bazowej – pojawiają się elementy nowe, nieobecne w prze‑ strzeni bazowej. Obserwacje i doznania mieszkańców oraz innych interesariuszy w cyfrowym ekosystemie miejskim wykraczają poza rzeczywistą przestrzeń miej‑ ską i są zdeterminowane jakością przestrzeni cyfrowej (jakością infrastruktury

smart society w mieście). Dążąc do zbudowania cyfrowego ekosystemu na przy‑

kład dla Horticultural Expo 2024, opartego na koncepcji inteligentnego i zrówno‑ ważonego miasta, należałoby zatem nie tylko zmodernizować przestrzeń miejską stosownie do strategii miasta w zakresie zrównoważonej turystyki, ale także zbu‑ dować infrastrukturę smart society w przestrzeni miejskiej na potrzeby zrówno‑ ważonej turystyki.

29 D. Teece, Explicating dynamic capabilities: The nature and microfoundations of (sustainable) enterprise performance, „Strategic Management Journal” 2007, vol. 28(13), s. 1319–1350; M. A. Sanchez, How Internet of Things…

Kontekstualizacja projektów 97 5.1.3. Praktyka zarządzania projektami według RPM

W tym zakresie interesują nas alternatywne metody zarządzania projektami oraz perspektywa i podejście do sposobów pracy praktyków z projektami. Jeśli cho‑ dzi o integrację projektów z ICT, pojawia się kilka problemów, które mają wpływ na zarządzanie projektem: przejście na model biznesowy produktu miasta jako usługi30, nacisk na customer experience i analizy danych jako źródło tworzenia wartości w inteligentnym i zrównoważonym mieście.

Produkt (miasta) jako usługa (product as a service – PaaS) to jedna z pro‑ pozycji dla miast borykających się z problemami finansowymi. Przyjmuje się na przykład, że realizacja projektu wymiany w miastach oświetlenia na LED oraz zainstalowanie inteligentnego układu sterowania oświetleniem ulicznym pozwo‑ liłyby zaoszczędzić miastom około 50% kosztów energii. Barierami we wdroże‑ niu tych rozwiązań są między innymi koszty początkowe i bariery budżetowe w mieście. Od roku 2014 popularnym rozwiązaniem oferowanym przez firmy Ericsson i Philips stało się oświetlenie uliczne jako usługa. Innym przykładem odwołującym się do idei PaaS jest mobilność w mieście jako usługa, to znaczy uzupełnienie sieci komunikacji zbiorowej w mieście o usługi typu bike sharing,

electric cars sharing itp., co wymaga realizacji przez miasto projektów ICT – przy‑

kładami mogą tu być: UbiGo w Sztokholmie, Helsinki Business Hub w Helsin‑ kach czy FluidHub w Aarhus. Możliwości wykorzystania PaaS w inteligentnym i odpowiedzialnym mieście jest wiele. Ograniczona objętość książki powoduje, że podamy jeszcze tylko jeden przykład: innowacji jako usługi, co wymaga stwo‑ rzenia w mieście projektu inkubatora innowacji, który umożliwiałby budowę no‑ wych innowacyjnych rozwiązań miejskich.

Korzystanie przez miasta z idei doświadczeń klienta (customer experience) za‑ kłada realizację projektów, których celem jest doskonalenie produktów miasta przez ciągłe badanie zachowań i motywacji odbiorców produktów miejskich oraz 30 Koncepcja Przemysłu 4.0, zgodnie z którą następuje transformacja cyfrowa miast, zmienia cały łańcuch wartości w miastach: komunikację, planowanie, logistykę i produkcję. Prze-mysł 4.0 koncentruje się na środowisku sieciowym, odwołując się do koncepcji architektury zorientowanej na usługi (service‑oriented architecture – SOA). SOA jest abstrakcyjną koncep-cją architektury oprogramowania, reprezentującą różne metody lub aplikacje jako wielo-krotnie używane i otwarte usługi, dzięki którym możliwa jest wielokrotna implementacja, niezależna od rodzaju platformy. W koncepcji Przemysłu 4.0 zakłada się wprowadzenie idei SOA do automatyki procesów miasta. Wszystkie funkcje kontrolne w systemie sterowania procesami miejskimi muszą być wówczas zorganizowane jako usługi. Na wyższych pozio-mach piramidy sterowania automatycznego znajdują się jedynie komponenty oprogramo-wania typu SOA-IT. Na poziomach niższych usługi nie są już tylko funkcjami softwarowymi, ale reprezentują również funkcje mechatroniczne dla realizacji procesów rzeczywistych, które mogą wpływać na fizyczny stan elementów mechatronicznych sterujących obiekta-mi technicznyobiekta-mi.

reagowanie na zmiany tych zachowań. To z kolei wymusza w miastach realizację projektów, które gromadzą i analizują dane na podobnej zasadzie jak ma to miej‑ sce w omawianych w niniejszej książce systemach business intelligence.