Rozdział 3. System prognostyczny inflacji
3.1. System prognostyczny inflacji a realizacja strategii BCI
Jak zostało podkreślone w poprzednim rozdziale, projekcja inflacji banku centralnego jest specyficzną formą, którą należy wyraźnie oddzielić od prognozy gospodarczej. Rozróżnienie to wynika z funkcji narzędzia i celu pośredniego jakie pełni ona w ramach realizacji strategii BCI. Podobna sytuacja tyczy się całego systemu prognostycznego inflacji w bankach centralnych. Projekcja inflacji jest bowiem wypadkową całego procesu analityczno-prognostycznego, a sam system prognostyczny inflacji w bankach centralnych oparty został o specyficzne cechy dostosowane do realizacji strategii BCI. Stąd też, poprzez proces prognostyczny inflacji w bankach centralnych
stosujących strategię BCI należy rozumieć przejrzysty proces kreacji średniookresowej projekcji inflacji mierzonej wskaźnikiem korespondującym ze wskaźnikiem celu inflacyjnego, przedstawionej w formie wykresu wachlarzowego i tworzonej w oparciu o
wybrane narzędzia prognostyczno-analityczne137 z uwzględnieniem interakcji wyników
modelowych oraz opinii ekspertów zajmujących się polityką monetarną państwa.
Natomiast, poprzez system prognostyczny inflacji w bankach centralnych wdrażających
strategię BCI należy rozumieć zestaw narzędzi prognostyczno-analitycznych oraz stosowanych metod wykorzystywanych do budowy projekcji inflacji, których wykorzystanie współgra ze stosowana regułą polityki pieniężnej. W tabeli 3.1 ujęto
cechy systemu prognostycznego inflacji w bankach centralnych w odniesieniu do typowego systemu prognostycznego i właściwości nadanych mu w trakcie wdrażania strategii BCI. Cechy te wywodzą się z praktyki stosowania projekcji inflacji w państwach realizujących tę strategię.
137
Mogą to być wskaźniki, modele główne, modele pomocnicze, modele satelitarne lub cała platforma modelowa.
107
Tabela 3.1. Cechy systemu prognostycznego inflacji w bankach centralnych w odniesieniu do typowego systemu prognostycznego i właściwości nadanych mu w trakcie wdrażania strategii BCI
Cecha systemu prognostycznego zmiennej makroekonomicznej
Cecha systemu prognostycznego
inflacji w bankach centralnych Odniesienie do strategii BCI
Prognozuje wybraną zmienną makroekonomiczną na podstawie pozostałych wskaźników makroekonomicznych i modelu zakotwiczonego w teorii ekonomii.
Prognozuje inflację CPI lub inflację bazową na podstawie pozostałych wskaźników makroekonomicznych i modelu zakotwiczonego w teorii ekonomii.
Prognozowany wskaźnik inflacji powiązany jest z miarą celu inflacyjnego w państwie. Zakotwiczenie modelu w teorii ekonomii polega, m.in. na wdrożeniu w model funkcji straty banku centralnego lub funkcji maksymalizacji dobrobytu społecznego uwzględniającej wartość celu inflacyjnego oraz równanie zmodyfikowanej krzywej Philipsa. Wykorzystanie w modelu zmodyfikowanej reguły Taylora pozwala na badanie reakcji modelowanej gospodarki na zmiany stopy procentowej banku centralnego.
Jeden główny model prognostyczny.
Jeden główny model prognostyczny.
Model podstawowy obrazuje związki zachodzące w całej gospodarce. Pozwala to na tworzenie alternatywnych scenariuszy dla inflacji w odpowiedzi na wybrane szoki ze strony podażowej.
Dowolny horyzont. Jeżeli długookresowy, to powiązany najczęściej z cyklem koniunkturalnym.
Horyzont średnio- lub długookresowy.
Horyzont projekcji inflacji powiązany z długością horyzontu mechanizmu transmisji polityki pieniężnej w państwie.
Nastawienie na prezentację prognozy modelowej.
Nastawienie na prezentację prognozy modelowej, przedziałów niepewności oraz całego procesu prognostycznego.
Przejrzyste prowadzenie polityki monetarnej. Odpowiednia komunikacja z otoczeniem. Podmioty i decydenci polityczni powinni rozumieć proces prognostyczny i podstawowe zależność modelu głównego.
Zazwyczaj prezentacja jednej prognozy punktowej lub gęstości prognozy.
Projekcja inflacji prezentowana w formie fan- chartu składającego się ze ścieżki centralnej oraz obszarów niepewności wyznaczonych na podstawie metod bayesowskich.
Podkreślenie niepewności otoczenia prowadzonej polityki monetarnej. Projekcja nie jest zobowiązaniem banku centralnego.
W długim okresie prognoza kształtuje się wg modelu.
W długim okresie ścieżka centralna projekcji inflacji zbliża się do wartości celu inflacyjnego.
Prognoza inflacyjna BC jest celem pośrednim prowadzonej polityki monetarnej i kształtuje oczekiwania inflacyjne podmiotów gospodarczych.
Prognoza jest wynikiem modelowym. Tylko płaszczyzna modelowa systemu.
Projekcja jest wynikiem interakcji modelu i opinii ekspertów. Dwie płaszczyzny systemu: modelowa i ekspercka.
Projekcja powinna kotwiczyć oczekiwania inflacyjne podmiotów gospodarczych.
Obiektywizm prognozy. Powstała ona na podstawie modelu z wszystkich dostępnych danych.
Subiektywizm prognozy. Powstała ona na podstawie modelu z wszystkich dostępnych danych oraz opinii ekspertów.
Projekcja nie tylko informuje, ale i przedstawia opinii publicznej subiektywny pogląd Komitetu Monetarnego na temat kształtowania się przyszłej inflacji. Wynik projekcji określa stanowisko banku centralnego.
Źródło: Opracowanie własne.
L.E.O. Svensson w 1996 roku analizował wpływ projekcji inflacji, jako celu pośredniego polityki monetarnej, na realizację celu inflacyjnego. Udowodnił on, iż udostępnienie opinii publicznej nie tylko wyników projekcji, ale i także wszystkich dokumentów banku centralnego, włączając w to specyfikację modelu prognostycznego, opis etapów systemu oraz metodologię konstrukcji projekcji inflacji, zdecydowanie zwiększa efektywność prowadzonej polityki pieniężnej. Stąd też jego zalecenie dla banków centralnych dotyczyło pełnego udostępniania danych dotyczących całego systemu tworzenia projekcji inflacji. Projekcja taka konstruowana jest na zasadzie interakcji modelu i opinii ekspertów. Dlatego też niesie za sobą zagrożenie zbyt subiektywnych wyników. Niestety większość banków centralnych obawia się utraty wiarygodności i zaufania podmiotów gospodarczych, nie publikując, bądź prezentując jedynie szczątkowe informacje na temat
108
systemu138. Bank centralny powinien udostępniać opinii publicznej jak najbardziej przejrzysty i prosty w odbiorze opis systemu prognozowania inflacji. W ramce poniżej zawarto zbiór dobrych praktyk w zakresie udostępniania oraz prezentacji systemów prognozowania inflacji w BC wdrażających strategię BCI.
Zbiór dobrych praktyk Bank centralny powinien publikować:
1. opis ogólny systemu prognozowania inflacji wraz z jego schematem, 2. specyfikację modelu podstawowego systemu prognozowania inflacji, 3. opis uaktualnień modelu podstawowego systemu,
4. przedstawienie pozostałych modeli systemu,
5. specyfikacja pozostałych modeli pomocniczych i satelitarnych, 6. metodologię konstrukcji projekcji inflacji,
7. określenie roli ekspertów w tworzeniu projekcji,
8. prezentację dodatkowych prac badawczych powstałych na podstawie modeli systemu.
Powyższe dokumenty powinny być jak najbardziej przejrzyste oraz napisane prostym i zwięzłym językiem.
W tabeli 3.2 zaprezentowano dostęp do podstawowych dokumentów systemu prognostycznego inflacji w wybranych bankach centralnych.
Tabela 3.2. Podstawowe informacje na temat systemu prognostycznego inflacji w wybranych bankach centralnych
Przejrzystość dokumentów dotyczących systemu prognozowania inflacji Bank centralny
NB CNB SR BoE
Opis ogólny systemu Tak Tak Nie Tak.
Specyfikacja modelu podstawowego Tak Tak Tak Tak Opis uaktualnień modelu podstawowego Tak Tak Nie Tak Przedstawienie pozostałych modeli systemu Tak Tak Nie Tak Specyfikacja pozostałych modeli Tak Tak Nie, zbyt chaotyczna139. Tak Metodologia konstrukcji projekcji inflacji Tak Tak Nie Tak Określenie roli ekspertów w tworzeniu projekcji Tak Tak Nie Tak Prezentacja dodatkowych prac badawczych powstałych na podstawie modeli systemu Tak Tak Tak Tak
Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych wybranych banków centralnych.
System prognostyczny inflacji w bankach centralnych opiera się na połączeniu wyników modelowych z opiniami ekspertów. W przypadku tak złożonych systemów, rola ekspertów jest dwubiegunowa. Po pierwsze, tworzą oni założenia, własne modele, analizy i prognozy sektorowe. Ich praca może być obecna na każdym etapie procesu. Po drugie,
138 Zdecydowana większość BC stosujących strategię BCI publikuje jedynie projekcję inflacji bez pozostałych dokumentów dotyczących systemu.
139
Informacje dostępne są w serii Working Papers, ale bez wzmianki, czy jest to faktycznie model stosowany w tym systemie. Chaos informacyjny.
109
eksperci z zakresu polityki pieniężnej, opiniują i kształtują ostateczny wynik prognozy długookresowej z modelu. Podział ekspertów zaprezentowano na schemacie 3.1 Udział ekspertów w ramach systemu prognostycznego w wybranych bankach centralnych przedstawiono w tabeli 3.3.
Schemat 3.1. Podział ekspertów w ramach systemu prognostycznego inflacji w bankach centralnych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych banków centralnych.
Tabela 3.3. Udział ekspertów w ramach systemu prognostycznego w wybranych bankach centralnych
Udział ekspertów w systemie prognostycznym inflacji Bank centralny
NB CNB SR BoE
Model+eksperci Tak Tak Tak Tak
Eksperci sektorowi Tak Tak Tak Do 2011 Tak
Od XI 2011 Nie Eksperci polityki monetarnej Tak Tak Tak Tak
Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych wybranych banków centralnych.
Kolejną charakterystyczną cechą systemu prognozowania inflacji w BC jest oparcie wyników modelowych i samych projekcji inflacji o sprzężenia zwrotne występujące w ramach jednej lub kilku rund prognostycznych. Interakcje te przeprowadzane są ze względu na warunkowość samych projekcji inflacji. Podział interakcji zaprezentowano na schemacie 3.2. Interakcje występujące w ramach systemu prognostycznego w wybranych bankach centralnych przedstawiono w tabeli 3.4.
110
Schemat 3.2. Podział sprzężeń zwrotnych występujących w ramach systemu prognostycznego inflacji w bankach centralnych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych banków centralnych.
Tabela 3.4. Interakcje występujące w ramach systemu prognostycznego w wybranych bankach centralnych
Interakcje występujące w ramach systemu prognostycznego w wybranych bankach centralnych
Bank centralny
NB CNB SR BoE
Interakcje pomiędzy wynikami modelowymi a ekspertami w ramach kilku
rund prognostycznych. Tak Tak Tak Tak
Interakcje wewnętrzne pomiędzy elementami prognozowania zmiennych w
krótkim okresie w ramach jednej rundy prognostycznej. Tak Tak
Brak
informacji Brak informacji Interakcje wewnętrzne pomiędzy elementami prognozowania w długim
okresie w ramach kilku rund prognostycznych.. Tak Tak Tak Tak Interakcje wewnętrzne pomiędzy elementami prognozowania w krótkim
oraz długim okresie w ramach kilku rund prognostycznych. Nie Tak
Brak informacji Do 2011 Nie Od XI 2011 Tak, interakcje ciągłe
Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych wybranych banków centralnych.
W przypadku banków centralnych stosowane są dwa odmienne podejścia do systemów prognozowania inflacji określane w literaturze jako multimodel approach oraz
one model approch. Pionierskie badania nad metodami prognozowania inflacji w bankach
centralnych na potrzeby realizacji celowania w prognozę skupiały się na konstrukcji jednego głównego modelu prognostycznego odwzorowującego gospodarkę, najczęściej za pomoc równań strukturalnych, oraz doborze odpowiedniej metodologii prezentacji, tj. wyboru odpowiednika probabilistycznego niepewności ścieżki centralnej prognozy. Podejście to, z racji oparcia wyników prognozy inflacji na jednym modelu, określone zostało, jako one
model approach. Z czasem model ten ewoluował w dwóch kierunkach: rozwoju samego
modelu głównego lub, całkiem odmiennego podejścia, tzw. multimodel approach. Obejmuje ono wykorzystanie kilku lub nawet kilkudziesięciu modeli pomocniczych w stosunku do modelu głównego. W zależności od konstrukcji matematycznej, stopnia zakotwiczenia w
111
teorii ekonomii oraz doboru danych statystycznych mogą one pełnić różne funkcje w ramach całego systemu prognostycznego. Mogą być stricte modelami pomocniczymi lub modelami satelitarnymi. Modele pomocnicze służą do przeprowadzania analiz i tworzenia prognoz, które na dalszym etapie będą wykorzystywane w modelu głównym jako zmienne wewnętrzne. Modele takie często konstruowane są w horyzoncie krótko- lub
średniookresowym. Modele satelitarne natomiast pełnią funkcje kontrolne. Na ich podstawie
wykonywane są analizy i prognozy alternatywne w stosunku do modelu. Na schemacie 3.3 przedstawiono podejście multimodel aprroach, uwzględniające zarówno modele pomocnicze, jak i satelitarne. W tabeli 3.5 zaprezentowano typologię modeli systemu prognostycznego inflacji ze względu na pełnione funkcje. Dalsza ewolucja systemu prognostycznego prowadzi do powstania w ramach podejścia multimodel approach pełni zautomatyzowanej platformy prognostycznej, która w ramach jednej rundy prognostycznej generuje impuls przepływający kolejne poprzez wszystkie modele systemu (pomocnicze i główny), traktując cały system jak jeden organizm.
Tabela 3.5. Typologia modeli systemu prognostycznego inflacji ze względu na pełnione funkcje
Typologia modeli systemu prognostycznego inflacji ze względu na
pełnione funkcje
Bank centralny
NB CNB SR BoE
Model główny Tak Tak Tak Tak
Modele pomocnicze Tak Tak Tak Do 2001 Nie
Od 2001 Tak
Modele satelitarne Nie Tak Tak Tak
Podejście Multimodel approach Multimodel approach Multimodel approach
Do 2001 One model approach
2001- XI 2011 Multimodel approach Od XI 2011 Platforma modelowa, Multimodel approach Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych wybranych banków centralnych.
112
Schemat 3.3. Multimodel approach
Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych banków centralnych.
Systemy prognostyczne inflacji powstałe w oparciu o podejście multimodel approach charakteryzują się jasno sprecyzowanym podziałem narzędzi analityczno-prognostycznych według kryterium horyzontu lub funkcji. Wówczas cały proces złożony jest z kilku etapów, a na każdym z nich stosowany jest inny zestaw modeli. Stąd też, wynikiem ostatecznym systemu jest projekcja inflacji, a w trakcie całego procesu może powstać prognoza lub projekcja krótkookresowa inflacji. Ze względu na specyfikę zagadnienia tworzenia projekcji inflacji w bankach centralnych, autorka określa prognozę inflacji jako wynik całego procesu modelowego, projekcję inflacji tożsamą z długookresową projekcją inflacji, jako wynik procesu modelowego uwzględniającego opinie ekspertów, o horyzoncie średnio lub długookresowym i cechach przedstawionych w rozdziale drugim oraz krótkookresową
projekcję inflacji, jako wynik procesu modelowego i opinii ekspertów o horyzoncie
krótkookresowym140. Na schemacie 3.4 przedstawiono ogólny przekrój systemu prognostycznego inflacji ze względu na horyzont prowadzonych prac. W tabeli 3.6 zaprezentowano natomiast strukturę systemu w wybranych bankach centralnych.
140
Dokonane rozróżnienie jest niezbędne do analizy całego systemu prognostycznego inflacji w BC i jest związane z wielokrotnie pojawiającymi się nieścisłościami w używanych terminach w dokumentach BC.
Model podstawowy Modele satelitarne Modele satelitarne Modele satelitarne Modele satelitarne Modele satelitarne Modele pomocnicze Modele pomocnicze Modele pomocnicze Modele pomocnicze
113 W ydł uż aj ą cy si ę hor yz ont
Schemat 3.4. Ogólny przekrój systemu prognostycznego inflacji ze względu na horyzont prowadzonych prac
Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych banków centralnych.
Tabela 3.6. Struktura systemu prognostycznego inflacji w wybranych bankach centralnych
Cechy struktury Bank centralny
NB CNB SR BoE
Podział narzędzi wg funkcji Tak Tak Tak Tak
Podział narzędzi wg horyzontu Tak Tak Nie Nie
Powstanie prognozy krótkookresowej inflacji Tak Tak Tak Tak Powstanie projekcji krótkookresowej inflacji Tak Nie Nie Nie Udział ekspertów na każdym etapie Tak Tak Tak Tak
Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych wybranych banków centralnych.