1.1.5. Systematyka i analiza prawna art. 44 regulaminów obrad I Sejmu Śląskiego:
1.1.5.1. Systematyka art. 44 regulaminów obrad I Sejmu Śląskiego
Do przedstawienia systematyki i analizy prawnej art. 44, pośrednio też innych przepisów obu regulaminów I Sejmu Śląskiego, nieodzowne wydaje się przypomnienie jeszcze raz art. 44 regulaminów, przyjętych na 2. i 32. posiedze-niu plenarnym I Sejmu Śląskiego.
Regulujący szczegółowo procedurę interpelowania art. 44, niemal identyczny w obu regulaminach, stanowił, co następuje:
Art. 44. Interpelacje skierowane do Rządu winny być podpisane przy-najmniej przez 7 członków Sejmu. Po otrzymaniu interpelacji Marsza-łek komunikuje je Wojewodzie, z zapytaniem, kiedy zechce udzielić wyjaśnień. Po otrzymaniu odpowiedzi, w każdym razie nie później niż po upływie 3 tygodni, Marszałek umieszcza interpelację na porządku
41 APK, Sejm Śląski 566, s. 11; Sejm Śląski 731, s. 412; spraw. sten. z 32. pos. Sejmu Ślą-skiego, 31 stycznia 1923 r., łam 12.
dziennym i do uzasadnienia interpelacji udziela głosu interpelantowi.
Po udzieleniu lub odmówieniu odpowiedzi przez Rząd, względnie przez Radę Wojewódzką, Marszałek na wniosek otwiera dyskusję, o ile wnio-sek ten znajdzie poparcie co najmniej 13 posłów42.
Interpelujący ma prawo uzasadnienia interpelacji za poparciem 7 posłów.
Odpowiedź na interpelację może być udzielona na piśmie, jeżeli interpelant na to wyraża z góry swą zgodę.
Sejm przyjmuje odpowiedź do wiadomości, lub jej nie przyjmuje.
O prawie interpelowania stanowiły w I Sejmie Śląskim dwa regulaminy:
regulamin tymczasowy, uchwalony 13 października 1922 roku (na 2. posie-dzeniu plenarnym Sejmu Śląskiego), i regulamin stały, uchwalony 31 stycznia 1923 roku (na 32. posiedzeniu plenarnym Sejmu Śląskiego). Regulacja pierw-szego z nich odnosiła się do interpelacji wniesionych od 13 października 1922 roku do 30 stycznia 1923 roku; drugiego: od 31 stycznia 1923 roku do 23 stycz-nia 1929 roku, tj. do dstycz-nia ostatniego, 187. posiedzestycz-nia plenarnego I Sejmu Ślą- skiego.
Treść art. 44 regulaminów obejmuje cały proces interpelowania, w którym wyróżnić można następujące po sobie trzy okresy: okres wnoszenia interpelacji, jej przyjmowania oraz komunikowania organom interpelowanym; okres udzie-lania odpowiedzi na interpelacje przez ich adresatów; okres ustosunkowania się Sejmu Śląskiego do odpowiedzi, względnie do ich braku. Każdy z tych, upo-rządkowanych chronologicznie, okresów angażował różne podmioty, uczestni-czące w procesie interpelowania.
W pierwszym okresie w procesie interpelowania uczestniczyli: interpelanci, których winno być co najmniej 7, oraz marszałek. W drugim: wojewoda ślą-ski i Śląska Rada Wojewódzka. W trzecim: marszałek (wnoszący interpelację i odpowiedź na porządek dzienny; zresztą kierujący obradami całego okresu trzeciego); jeden z interpelantów (uzasadniający interpelację); plenum Sejmu Śląskiego (popierające co najmniej 7 głosami potrzebę uzasadnienia interpela-cji); wojewoda, względnie Śląska Rada Wojewódzka (udzielający odpowiedzi ustnej); jeden z posłów (wnioskujących o otwarcie dyskusji); plenum Sejmu Ślą-skiego (popierające wniosek o otwarcie dyskusji 13, potem 10 głosami); plenum Sejmu Śląskiego (przyjmujące odpowiedź organów interpelowanych do wiado-mości lub jej nieprzyjmujące).
O regulacji prawnej interpelowania w pierwszym okresie stanowił art. 44 ust. 1 zdanie pierwsze i drugie regulaminu. Pozostałe dwa zdania, tj. zdanie
trze-42 W stałym regulaminie I Sejmu Śląskiego, przyjętym na 32. posiedzeniu plenarnym Sejmu, w dniu 31 stycznia 1923 r., poparcie wniosku o otwarcie dyskusji obniżono do 10 posłów. Tak nieznaczna różnica między oboma regulaminami powoduje, że przytaczamy brzmienie art. 44 tylko regulaminu tymczasowego (z 13 października 1922 r.).
cie i czwarte, ust. 1 art. 44 regulaminu odnosiły się już do trzeciego okresu inter-pelowania — podobnie jak postanowienia ust. 2 i 4 powoływanego art. regula-minu. Wreszcie ust. 3: Odpowiedź na interpelację może być udzielona na piśmie, jeżeli interpelant na to wyraża z góry swą zgodę, odnosi się zarówno do pro-cedowania w pierwszym okresie, gdyż zgoda interpelantów na pisemną formę odpowiedzi powinna być wyrażona już w czasie składania interpelacji, jak i do okresu drugiego, skoro wyrażona wcześniej zgoda zobowiązywała adresatów interpelacji do udzielenia odpowiedzi w formie pisemnej. Dopiero co cytowany ustęp trzeci był zresztą jedynym postanowieniem art. 44 regulaminu, odnoszą-cym się do drugiego okresu interpelowania. Brak w art. 44 regulaminu postano-wień dotyczących procedury interpelacji drugiego okresu jest oczywisty. Każdy bowiem regulamin sejmowy jest najwyższym wewnętrznym prawem Sejmu, i tylko Sejmu, nie może więc zawierać postanowień odnoszących się do pod-miotów pozasejmowych. Właściwym miejscem regulacji, określającej procedurę udzielania przez wojewodę, czy Radę Wojewódzką, odpowiedzi na interpelacje, byłaby zapewne ustawa o wewnętrznym ustroju województwa śląskiego. Wia-domo jednak, że ustawa ta była — w I Sejmie Śląskim — dopiero w fazie pro-jektowania.
Podstawą prawną, określającą zasady załatwiania interpelacji Sejmu lub Senatu RP przez rząd czy poszczególnych ministrów, przy aktywnym udziale Prezydium Rady Ministrów, były okólniki Ministra Spraw Wewnętrznych, pub-likowane w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych43. Adre-satami okólników były centralne organy administracji rządowej (rząd i ministro-wie), załatwiające interpelacje sejmowe i senackie. Adresatami jednego tylko okólnika były organy rządowej administracji ogólnej (zespolonej) drugiego
stop-43 Były to następujące okólniki: Okólnik (29) Ministra Spraw Wewnętrznych z 26 marca 1923 r. do wszystkich Wojewodów, Komisarza Rządu na m. stoł. Warszawę oraz Delegata Rządu w Wilnie w przedmiocie nowego zarządzenia w sprawie interpelacji poselskich (Dz.Urz. MSW Nr 3, poz. 34); Okólnik (117) Ministra Spraw Wewnętrznych z 6 października 1923 r. do wszyst-kich Dyrektorów Departamentów oraz Naczelników Wydziałów, wyłączonych z Minist. Spr.
Wewnętrznych, w sprawie zmiany w trybie załatwiania interpelacji poselskich (Dz.Urz. MSW Nr 7, poz. 187); Zarządzenie podsekretarza stanu Nr OL. 9673 z 23 listopada 1926 r. (opubliko-wane w Dz.Urz. MSW z 1929 r., Nr 5, poz. 117); Pismo Nr OL. z dnia 6 kwietnia 1929 r. w spra-wie ustosunkowania się do interpelacji wniesionych przed zamknięciem sesji (Dz.Urz. MSW Nr 5, poz. 117); Pismo Nr OL. 1008/4 z dnia 24 kwietnia 1930 r. w sprawie załatwiania inter-pelacyj po zamknięciu sesji izb (Dz.Urz. MSW Nr 7, poz. 136); Okólnik Nr 26 z dnia 25 lutego 1931 r. (OL. 4051/1) w sprawie interpelacyj sejmowych i senackich (Dz.Urz. MSW Nr 2, poz. 43);
Okólnik Prezesa Rady Ministrów Nr 71, (L. 8631/I -Og.) z dnia 13 października 1931 r. w sprawie interpelacyj sejmowych i senackich (opublikowany w Dz.Urz. MSW Nr 20, poz. 312); Okólnik Nr 197 z dnia 12 listopada 1931 r. (OL. 4051/2) w sprawie interpelacyj sejmowych i senackich skierowanych do kilku Ministrów (Dz.Urz. MSW Nr 20, poz. 312). Por. Prawo polityczne Rze‑
czypospolitej Polskiej 1918—1939. Wybór źródeł. Prolog, wybór, oprac. i indeksy W. Sudnik.
Warszawa 2002, s. 63, przyp. 49.
nia, w tym wszyscy wojewodowie44. Postanowieniami tego okólnika był zatem związany także wojewoda śląski, przedkładając organom centralnym potrzebne im materiały do odpowiedzi na sejmową lub senacką interpelację, jeśli dotyczyła ona województwa śląskiego.
W rezultacie zarówno treść ministerialnych okólników, dotycząca załatwia-nia przez rząd i ministrów interpelacji Sejmu i Senatu RP, jak i krąg adresatów tych okólników prowadzą do wniosku, że postanowienia okólników ministra spraw wewnętrznych nie mogły stanowić podstawy prawnej, określającej pro-cedurę drugiego okresu interpelowania w Sejmie Śląskim. Tak samo nie można znaleźć podstawy prawnej dla drugiego okresu interpelowania w zarządzeniach prezydialnych wojewody śląskiego45.
Brak zarządzeń wojewody w tej ważnej kwestii ostro kontrastuje z wydawa-niem zarządzeń w sprawach mniejszej wagi, czy wręcz w sprawach dla inter-pelowania nieistotnych46. W tym stanie rzeczy procedurę interpelowania w jej drugim okresie możemy zrekonstruować, obserwując praktykę interpelowania.
44 Chodziło o okólnik nr 29 Ministra Spraw Wewnętrznych z 26 marca 1923 r. do wszystkich Wojewodów, Komisarza Rządu na m. stoł. Warszawę oraz Delegata Rządu w Wil-nie w przedmiocie nowego zarządzenia w sprawie interpelacji poselskich. Dz.Urz. MSW Nr 3, poz. 34.
45 Kwerenda archiwaliów zespołu UWŚl./Prez., a w szczególności jednostki archiwalnej nr 4, pokazuje, że w roku 1926 wojewoda Michał Grażyński wydał 54 zarządzenia prezydialne;
w roku 1927 — 51 zarządzeń prezydialnych; w roku 1928 — 47 zarządzeń prezydialnych; a do końca lutego 1929 roku — 10 zarządzeń prezydialnych.
Większość z tych 162 zarządzeń dotyczyła ruchu służbowego w wydziałach i referatach Urzędu, nadto zakresu aprobaty, mianowania członków Komisji Dyscyplinarnej, Komisji Egza-minacyjnej, zmian siedziby urzędów, czasu urzędowania w soboty, ekspediowania pism itp.
W zakresie tematyki organizacyjno -prawnej zwracają uwagę tylko dwa zarządzenia, tj.:
zarządzenie prezydialne nr 22, z 7 maja 1927 r., w sprawie utworzenia Komisji Prawniczej przy Śląskim Urzędzie Wojewódzkim; oraz zarządzenie prezydialne nr 32, z 27 czerwca 1927 r., w sprawie utworzenia referatu dla spraw mniejszościowych przy Wydziale Prezydialnym. APK, UWŚl./Prez. 4, s. 54, 65.
Nawet jednak zarządzenie o utworzeniu Komisji Prawniczej nie dotyczyło trybu załatwiania interpelacji w drugim okresie interpelowania.
46 Przykładem może tu być zarządzenie prezydialne nr 1 z 5 stycznia 1926 r. o następującej treści: Wyjeżdżającemu Panu Wojewodzie towarzyszą na dworzec kolejowy, oprócz osób, które razem z p. Wojewodą udają się w podróż, naczelnik Wydziału Prezydialnego. Przybycia Pana Wojewody oczekują przed dworcem względnie przy powrocie na odpowiednim peronie Zastępca Dyrektora Policji, Powiatowy Komendant Policji Województwa Śląskiego oraz sekretarz pana Wojewody względnie w razie nieprzewidzianych przeszkód ich zastępcy.
O każdorazowym wyjeździe i powrocie Pana Wojewody wysyłać będzie zawiadomienie Wydział Prezydialny. Śląski Urząd Wojewódzki L.Pr. 25/67; APK, UWŚl./Prez. 4, s. 1.