Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

Wymaganie związane ze sprawdzaniem składa się z pięciu wymagań cząstko-wych. Dotyczą one:

monitorowania i pomiarów, z zastosowaniem udokumentowanej proce-–

dury postępowania, podstawowych charakterystyk swoich operacji, które mogą mieć znaczący wpływ na środowisko,

prowadzenia okresowych i udokumentowanych ocen zgodności własnej –

działalności z wymaganiami prawnymi oraz innymi, do których spełniania organizacja się zobowiązała,

postępowania ze stwierdzonymi niezgodnościami oraz prowadzenia dzia-–

łań zapobiegawczych i korygujących,

nadzorowania zapisów, w tym tych, które wykazują zgodność z wymaga-–

niami oraz dokumentują osiągane wyniki, prowadzenia auditów wewnętrznych.

–

Przegląd zarządzania

W normie ISO 14001 przegląd zarządzania podniesiono do rangi odrębnego wymagania. Świadczy to o roli i znaczeniu tego instrumentu w diagnozie stanu systemu zarządzania środowiskowego oraz podejmowaniu decyzji i obieraniu kierunków jego doskonalenia. Charakterystycznymi dla zarządzania środowi-skowego elementami analizy podczas przeglądów zarządzania są: (1) wyniki auditów wewnętrznych i ocen zgodności z wymaganiami prawnymi i innymi wymaganiami, (2) komunikacja z zewnętrznymi stronami zainteresowanymi, w tym skargi, (3) rezultaty działalności środowiskowej.

Spełnienie wyżej przedstawionych wymagań normy ISO 14001 oznacza stworzenie systemu zarządzania środowiskowego, którego funkcje w dużej mierze są ukierunkowane na minimalizację ryzyka środowiskowego.

3.2. SYSTEMY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY

Nie sposób jednoznacznie stwierdzić, jakie czynniki sprawcze przesądziły w najwyższym stopniu o powstaniu standardów zarządzania bezpieczeń-stwem i higieną pracy. Na gruncie nauk o zarządzaniu można jednak uznać, że wykształcenie tych standardów wynika po części z rozwoju nurtu

ergono-3. Znormalizowane systemy zarządzania ukierunkowane na redukcję...

60

micznego, a także jest odpowiedzią na potrzeby operacjonalizacji narzędzi zarządzania społeczną odpowiedzialnością organizacji (CSR) oraz stosowania strategii legalizacyjnej.

Pierwsze wydanie najpopularniejszego dzisiaj międzynarodowego standardu OHSAS 18001 opracowano w 1999 roku. Spośród organizacji partycypujących w procesie tworzenia standardu można wymienić głównie jednostki certyfika-cyjne oraz instytucje normalizacertyfika-cyjne pochodzące z różnych krajów, a także inne zainteresowane jednostki z całego świata. W roku 2004 powstała polska norma PN-N-18001 będąca wyraźnie odwzorowaniem standardu OHSAS. W 2007 roku British Standard Institution opublikowało nowe wydanie standardu OHSAS, które zastąpiło wydanie z 1999 roku.

Wśród zasadniczych powodów uzasadniających wprowadzanie systemów zarządzania bhp w organizacjach wymienia się^8:

potrzebę spełnienia wymagań prawnych w zakresie bhp i przekonanie –

o ułatwieniu tego zadania dzięki wprowadzeniu systemu zarządzania bezpieczeństwa i higieny pracy,

osiągnięcie wzrostu zaufania pracowników do organizacji i identyfiko-–

wania się z nimi,

osiągnięcie wzrostu zaufania klientów, firm ubezpieczeniowych i państwo-–

wych organów kontrolnych oraz poprawę wizerunku w wyniku demon-strowania odpowiedzialnego i nowatorskiego stosunku do kwestii bhp, możliwość realnej poprawy warunków pracy, a wraz z tym również wydaj-–

ności,

chęć obniżenia poziomu absencji chorobowych, –

konieczność zmniejszenia liczby wypadków i urazów przy pracy, a także –

związanych z nimi kosztów (przestoje, koszty ubezpieczeń),

przekonanie o możliwościach łatwiejszego uzyskania dotacji na inwestycje –

modernizacyjne,

chęć wzmocnienia zaangażowania wszystkich pracowników w zapew-–

nienie bezpiecznej pracy i tym samym tworzenie swego rodzaju kultury bezpieczeństwa.

Jakkolwiek wszystkie z wyżej wymienionych przesłanek dla wprowadzania systemów zarządzania bhp mają istotne znaczenie, to najważniejsze wydają się te o charakterze kosztowym. W tym zakresie podjęcie decyzji o wprowadzeniu systemu zarządzania bhp w organizacji powinno mieć charakter kompleksowy, to znaczy powinno uwzględniać wszystkie kategorie kosztów związane z bez-pieczeństwem i higieną pracy (rysunek 12).

8 Zestawiając przesłanki dla wprowadzania systemów zarządzania bhp, wykorzystano część pro-pozycji zawartych w następujących opracowaniach: [Koszty i korzyści…, 2011; Korzyści certyfi-kacji…, 2010; Korzyści wprowadzenia…, 2011].

3.2. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

61

Warunki środowiska pracy

Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy

Koszty spełnienia wymagań prawnych

dotyczących bhp

Koszty wprowadzenia, utrzymywania i doskonalenia systemu

zarządzania bhp

Koszty obniżonej wydajności pracy

Koszty obniżonej jakości produkcji Koszty wypadków przy pracy

Koszty chorób zawodowych

Koszty absencji chorobowej związanej z warunkami pracy

Koszty ubezpieczenia

RYSUNEK 12. Kategorie kosztów związane z bezpieczeństwem i higieną pracy w organizacji Źródło: opracowanie własne na podstawie [Koszty i korzyści…, 2011].

Interpretacji celów wprowadzenia systemu zarządzania bhp w organizacjach można też dokonywać na gruncie zarządzania strategicznego. Jedną z takich propozycji, opartą na formule zrównoważonej karty wyników, ukazano na rysunku 13.

RYSUNEK 13. Ramowy model zrównoważonej karty wyników dla obszaru bhp Źródło: opracowanie własne na podstawie [Zarządzanie strategiczne…, 2011].

Zapewnienie optymalnych kosztów bhp

Perspektywa klientów wewnętrznych

Perspektywa rozwoju Perspektywa

finansowa

Perspektywa procesów wewnętrznych

Zapewnienie dobrostanu

pracowników Zapewnienie

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

Zapewnienie odpowiednich cech i umiejętności Zapewnienie realizacji wymagań prawnych i innych z zakresu bhp

3. Znormalizowane systemy zarządzania ukierunkowane na redukcję...

62

W badaniach przeprowadzonych przez Centralny Instytut Ochrony Pracy [Analiza…, 2010] wykazano istnienie związku pomiędzy zgodnością stosowa-nych w przedsiębiorstwach systemów zarządzania bhp z wymaganiami normy PN-N-18001 a wskaźnikami wypadkowości. Stwierdzono także, że pełne prze-strzeganie przepisów z zakresu bhp kształtuje w przedsiębiorstwach systemy zarządzania w znacznym stopniu zgodne z wymienioną normą.

Jak już wcześniej zauważono, popularnymi i aktualnymi standardami, na podstawie których buduje się systemy zarządzania bhp, są OHSAS 18001 oraz PN-N-18001. Zbiór standardów powiązanych z wymienionymi przedstawiono w tabeli 17.

Tabela 17. Rodziny standardów serii 18000 PN-N-18001: 2004

Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania

BS OHSAS 18001:2007

Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania

PN-N-18002:2000

Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego

BS OHSAS 18002:2008

Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne wdrożenia OHSAS 18001:2007

PN-N-18004:2001

Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne

Guidelines on Occupational Health and Safety Management Systems, 2001, International Labour Organization⁹

Źródło: opracowanie własne.

Ponieważ pomiędzy OHSAS 18001 oraz PN-N-18001 istnieją niewielkie różnice (dotyczą głównie stosunku do osób trzecich znajdujących się na terenie organizacji oraz oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy), omówienie wymagań dotyczących systemu zarządzania bhp w dalszej części tekstu będzie oparte na normie PN-N-18001¹⁰.

Wymagania skierowane do systemów zarządzania bhp, określone w wymie-nionej normie podzielono na siedem niżej omówionych grup.

Wymagania ogólne

Treść tych wymagań odnosi się jedynie do obowiązku ustanowienia i utrzymy-wania systemu zarządzania bhp w organizacji.

9 Wskazany dokument ujęto w tabeli, ponieważ zarówno standardy PN, jak i OHSAS, są dosto-sowane do jego postanowień.

10 Wymieniona norma jest częściej niż OHSAS 18001 wykorzystywana przez polskie organizacje;

zob. PN-N-18001:2004, s. 10–19.

3.2. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

63 Zaangażowanie najwyższego kierownictwa

oraz polityka bezpieczeństwa i higieny pracy

W pierwszej części wymagania silnie zaakcentowano potrzebę silnego i widocz-nego przywództwa ze strony najwyższego kierownictwa organizacji jako klu-czowego czynnika sukcesu we wdrażaniu i zapewnieniu skuteczności funkcjo-nowania systemu zarządzania bhp. Uzupełnieniem tej części wymagania jest zobligowanie najwyższego kierownictwa do zapewnienia niezbędnych środków, planowania systemu oraz prowadzenia jego przeglądów. W części dotyczącej polityki bhp w kategoriach ciekawostki można traktować obowiązek jej uzgad-niania z pracownikami i ich przedstawicielami. Polityka bhp powinna wyrażać zobowiązanie organizacji do sześciu działań, z których najbardziej charakte-rystyczne to: (1) zapobieganie wypadkom przy pracy, chorobom zawodowym oraz zdarzeniom potencjalnie wypadkowym, oraz (2) dążenie do stałej poprawy stanu bhp i (3) spełnienie wymagań przepisów prawnych oraz innych wymagań dotyczących organizacji. W omawianym wymaganiu pracodawca powinien ponadto stworzyć realne możliwości współudziału pracowników w procesach realizowanych w ramach systemu zarządzania bhp.

Planowanie

Wymaganie dotyczące funkcji planowania w systemie zarządzania bhp składa się z czterech wymagań cząstkowych:

wymagania ogólnego, związanego z koniecznością określenia i udoku-–

mentowania planów działań organizacji ukierunkowanych na osiągnięcie celów dotyczących bhp,

ustanowienia procedury identyfikacji i dostępu do aktualnych wymagań –

prawnych i innych, dotyczących bhp,

określenia ogólnych i szczegółowych celów związanych z bhp, jeśli to –

możliwe – wyrażanych ilościowo,

sprecyzowania planów realizacji celów, zawierających co najmniej: zakres –

odpowiedzialności, określenie niezbędnych środków, wyznaczenie ter-minów.

Wdrażanie i funkcjonowanie

Wymaganie to tworzy dziesięć wymagań szczegółowych, związanych z:

strukturą, odpowiedzialnością i uprawnieniami, w tym między innymi –

z koniecznością powołania przez najwyższe kierownictwo własnego przedstawiciela do spraw bhp,

z zapewnieniem zasobów różnych rodzajów, jakie są potrzebne na każdym –

etapie cyklu życia systemu zarządzania bhp,

3. Znormalizowane systemy zarządzania ukierunkowane na redukcję...

64

prowadzeniem szkoleń, kształtowaniem świadomości pracowników zwią-–

zanej z zagrożeniami, korzyściami wynikającymi z ich eliminacji, zada-niami, zapewnieniem niezbędnych i udokumentowanych kompetencji w zakresie bhp, motywacji pracowników skutkującej ich zaangażowaniem w kwestie bhp;

komunikacją wewnętrzną oraz komunikacją w zakresie bhp z zaintereso-–

wanymi stronami zewnętrznymi,

nadzorem nad dokumentacją systemu (wymaganie określa, jakie doku-–

menty organizacja powinna wprowadzić oraz jak sprawować nad nimi nadzór),

zarządzeniem ryzykiem zawodowym, w tym w szczególności konieczno-–

ścią opracowania procedury identyfikacji zagrożeń oraz oceny związanego z nimi ryzyka zawodowego; następstwem prowadzonych analiz powinno być planowanie odpowiednich rozwiązań organizacyjnych i technicznych w celu zapobiegania i ograniczania wspomnianego ryzyka;

organizowaniem prac i działań związanych ze znaczącymi zagrożeniami;

–

zasady planowania i prowadzania takich prac powinny być sformalizo-wane,

zapobieganiem, gotowością i reagowaniem na wypadki przy pracy –

i poważne awarie; w normie zawarto szczegółowe wymagania dotyczą-ce komunikowania się w takich sytuacjach, zapewnienia realnej pomocy poszkodowanym oraz prowadzenia regularnych ćwiczeń w zakresie pro-cedur postępowania,

zakupami; norma reguluje potrzeby zapewnienia zgodności obowiązują-–

cych reguł dotyczących zakupów z wymaganiami bhp,

podwykonawstwem; wymaganie dotyczy rozciągnięcia stosowania roz-–

wiązań w zakresie bhp również na pracowników podwykonawców.

Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze

W części omawiającej ocenę i doskonalenie systemu zarządzania bhp sformu-łowano cztery wymagania cząstkowe:

pierwsze dotyczy monitorowania bezpieczeństwa i higieny pracy, ukie-–

runkowanego szczególnie na pozyskanie informacji zwrotnej na temat istniejącego stanu,

drugie jest związane z badaniem wypadków przy pracy, chorób zawodo-–

wych i zdarzeń potencjalnie wypadkowych; akcentuje się to, że wyniki kontroli organów zewnętrznych powinny być brane pod uwagę tak samo jak wyniki badań wewnętrznych,

trzecie obliguje organizacje do prowadzenia auditów wewnętrznych;

–

charakterystyczne dla systemu zarządzania bhp jest to, że wyniki auditów powinny określić między innymi, czy system ten jest skuteczny w

W dokumencie ZNORMALIZOWANE SYSTEMY Z A R Z Ą DZANIA (Stron 59-65)