Według „Informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej Polski w 2014 r.”
opublikowanej przez GUS1 w okresie styczeń–wrzesień 2014 r., przy niewielkiej poprawie sytuacji w gospodarce europejskiej, w Polsce utrzymywały się tendencje wzrostowe, choć w trzecim kwartale w niektórych obszarach uległy osłabieniu.
Produkcja sprzedana przemysłu, pomimo spowolnienia dynamiki w okresie pierwszych dziewięciu miesięcy 2014 r. wzrosła w skali roku w większym stopniu niż przed rokiem. Produkcja budowlano-montażowa kształtowała się powyżej poziomu sprzed roku, kiedy notowano głęboki spadek. Sprzedaż detaliczna zwiększyła się w szybszym tempie niż w okresie styczeń–wrzesień 2013 r., na co wpłynęła jej znaczna dynamika w pierwszym półroczu 2014 r.
W kolejnych kwartałach obserwowano stopniową poprawę sytuacji na rynku pracy, tj. wzrost zatrudnienia i ograniczenie liczby zarejestrowanych bezrobotnych.
Wzrost przeciętnych wynagrodzeń nominalnych w sektorze przedsiębiorstw w 3 kwartałach roku 2014 był wyższy niż przed rokiem. Niska inflacja korzystnie oddziaływała na dynamikę siły nabywczej płac oraz świadczeń emerytalno-rentowych.
Podobnie jak w kraju, poprawie uległa sytuacja gospodarcza w województwie warmińsko - mazurskim. Zgodnie z Komunikatem o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa warmińsko – mazurskiego w grudniu 2014 r. :
• W końcu grudnia 2014 r. liczba bezrobotnych była niższa niż przed rokiem.
Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 18,9% i zmalała w porównaniu do analogicznego miesiąca roku 2013 r.
• Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w grudniu 2014 r. wzrosło w porównaniu do grudnia 2013 r.
• Ceny towarów i usług konsumpcyjnych w III kwartale 2014 r. obniżyły się o 0,2%
w skali roku;
• Produkcja sprzedana przemysłu kształtowała się na poziomie wyższym niż w 2013 r. (o 12,8%). Produkcja budowlano-montażowa spadła o 0,8%
w stosunku do 2013 roku.
• Liczba oddanych do użytkowania mieszkań była mniejsza niż w grudniu 2013 roku (o 39,1%). Mieszkania przekazali inwestorzy indywidualni, budujący mieszkania na sprzedaż lub wynajem, budownictwo komunalne i zakładowe.
• W porównaniu z grudniem 2013 roku wystąpił spadek sprzedaży detalicznej (o 10,3%) i wzrost hurtowej (o 20,8%).
Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w grudniu 2014 r.
ukształtowało się na poziomie 135,8 tys. osób, tj. o 0,1% niższym niż w roku poprzednim. W porównaniu do grudnia 2013 r. roku zatrudnienie zmalało m.in.
w budownictwie (o 9,0%) oraz działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (o 0,4%). W ujęciu rocznym wzrost zatrudnienia nastąpił m.in. w informacji i komunikacji (o 18,5%), handlu, naprawie pojazdów samochodowych (o 2,8%), przemyśle (o 2,2%) oraz obsłudze rynku nieruchomości (o 1,6%).
1 Dokument dostępny on-line: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne-opracowania/informacje-o- sytuacji-spoleczno-gospodarczej/informacja-o-sytuacji-spoleczno-gospodarczej-kraju-i-iii-kwartal-2014-r-,1,29.html#, 9.03.2015 r.
W końcu grudnia 2014 r. liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy wyniosła 98,1 tys. osób i była o 17,7 tys. osób (tj. o 15,3%) niższa niż w grudniu 2013 roku. Kobiety stanowiły 52,0% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych (przed rokiem 51,7%). W grudniu 2014 r. stopa bezrobocia rejestrowanego ukształtowała się na poziomie 18,9% i była o 2,7 p. proc. niższa w porównaniu do grudnia 2013 roku. Stopa bezrobocia w województwie była nadal najwyższa w kraju.
Powiatem o najniższej stopie bezrobocia jest Olsztyn (6,9%), a do powiatów o najwyższej stopie bezrobocia należały m.in.:
piski (29,8%), kętrzyński (29,7%) braniewski (29,5%) węgorzewski (28,1%).
Mapa nr 1. Stopa bezrobocia rejestrowanego według powiatów w 2014 r.
Źródło: Komunikat o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa warmińsko-mazurskiego w grudniu 2014 r., s. 6.
Wybrane kategorie bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy kształtowały się następująco:
• Długotrwale bezrobotni – 58,7%;
• Do 25 roku życia – 17,2%;
• Powyżej 50 roku życia – 25,5%;
• Niepełnosprawni – 6 %.
W grudniu 2014 r. do urzędów pracy zgłoszono 2,4 tys. ofert zatrudnienia, tj. o 0,3 tys. ofert więcej niż w 2013 r. W końcu tego miesiąca na 1 ofertę pracy przypadało 83 bezrobotnych (w listopadzie 2014 r. - 61, przed rokiem 134).
Istotnym wyznacznikiem sytuacji społecznej w województwie warmińsko-mazurskim są również skala i zasięg wykluczenia społecznego, które obrazuje m.in.
odsetek osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej. Procent ludności pobierającej świadczenie z systemu pomocy społecznej (bez względu na rodzaj, formę i źródło finansowania), w stosunku do ogólnej liczby ludności w województwie warmińsko-mazurskim zmalał z 19,46% w roku 2005 do 14,63% w 2013 roku.
W porównaniu z rokiem 2005, do końca roku 2013 zmniejszyła się liczba osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej o 66 380 oraz liczba tych rodzin o 5 3502.
Tabela nr 1. Struktura korzystania z pomocy społecznej (z wybranych powodów udzielania świadczeń) w województwie warmińsko-mazurskim w 2013 r.
*Ubóstwo, jako samodzielna przesłanka udzielenia świadczeń pomocy społecznej, nie występuje.
Łącznie z ubóstwem musi wystąpić inna przyczyna udzielenia pomocy.
Źródło: Profilaktyka instytucjonalna. Wyniki badania przeprowadzonego w województwie warmińsko-mazurskim, OIS ROPS, Olsztyn 2014, s. 15.
Z powyższej tabeli wynika, iż dominującym powodem udzielania świadczeń z pomocy społecznej w 2013 roku było kolejno: bezrobocie (9,84% mieszkańców województwa), ubóstwo (7,91% mieszkańców województwa), niepełnosprawność (3,65% mieszkańców województwa). Mieszkańcy województwa najrzadziej korzystali z pomocy społecznej z powodu przemocy w rodzinie (0,22% mieszkańców województwa)i bezdomności (0,14% mieszkańców województwa).
Bezrobocie stanowi bardzo istotny problem społeczny i jest powiązane z innymi negatywnymi zjawiskami społecznymi, np. długotrwałe bezrobocie związane jest z obniżeniem standardu materialnego życia nie tylko samego bezrobotnego, ale i całej jego rodziny. Stąd bardzo często obszary długotrwałego bezrobocia pokrywają się w danym społeczeństwie z obszarami ubóstwa. To z kolei może spowodować rozprzestrzenianie się rozmaitych patologii społecznych, rozpad rodziny czy
2 Problemy społeczne województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2001, 2005-2013 w ujęciu statystycznym. Materiały porównawcze na podstawie sprawozdań MPiPS-03, OIS ROPS, Olsztyn 2014, s.22
obniżenie zdrowotności społeczeństwa. W województwie warmińsko-mazurskim liczba osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej z powodu bezrobocia w 2013 roku wyniosła 142.369 osób, natomiast procent ludności pobierającej świadczenie z tego powodu, w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną w województwie warmińsko-mazurskim, wyniósł 67,27%3.
Z ustawy o pomocy społecznej wynika, iż ubóstwo, jako samodzielna przesłanka udzielenia pomocy społecznej, nie występuje. Łącznie z nim musi wystąpić inna przesłanka udzielenia świadczenia, określona w art. 7 wyżej wymienionej ustawy. Województwo warmińsko-mazurskie od lat należy do najbiedniejszych w kraju. Ubóstwo wielu rodzin, pomimo coraz większych nakładów finansowych przeznaczonych na pomoc społeczną, należy do największych i najpowszechniejszych problemów społecznych w regionie. Problem ten jest jednym z głównych powodów udzielenia świadczeń z systemu pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim. Jak wynika z tabeli nr 1, liczba osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa w 2013 roku wyniosła 114.399 osób, natomiast procent ludności pobierającej świadczenie z ww.
powodu, w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą społeczną w województwie warmińsko-mazurskim, wyniósł 54,06%”.
Jednym z najbardziej niepokojących problemów społecznych ostatnich lat, nie tylko w województwie, kraju, ale i na całym świecie, jest problem niepełnosprawności. Niepełnosprawność w 2013 r. plasuje się na trzecim miejscu wśród przyczyn udzielania pomocy społecznej (24.423 rodzin; 52.774 osób).