Materiał i metoda
Celem pracy jest poznanie motywów wyboru uprawiania narciarstwa biegowe-go w Ośrodku Narciarstwa Biebiegowe-gowebiegowe-go i Biathlonu w Jakuszycach jako formy spę-dzania czasu wolnego. Celem poznawczym jest przybliżenie wiedzy o stanie zainte-resowania społeczeństwa narciarstwem biegowym. Celem praktycznym jest wiedza na temat, kto jest potencjalnym uczestnikiem tej formy rekreacji oraz jakie korzyści wynikają z jej uprawiania.
Głównym problemem pracy była próba odpowiedzi na pytanie, jakie są motywy wyboru narciarstwa biegowego jako formy zagospodarowania czasu wolnego.
W badaniach zastosowano obserwację bierną dla uzyskania informacji dotyczących Ośrodka Narciarskiego w Jakuszycach Badania przeprowadzono na przełomie 2011/2012 roku. Objęto nimi losowo wybraną grupę 100 dorosłych osób uprawiają-cych narciarstwo biegowe na terenie Ośrodka Narciarstwa Biegowego i Biathlonu
„Jakuszyce”. To najbardziej znany ośrodek narciarstwa biegowego na Dolnym Ślą-sku i w Polsce. Specyficzny mikroklimat sprzyja długiemu zaleganiu śniegu, który utrzymuje się przeciętnie 156 dni w roku, a dzięki doskonałym warunkom klima-tycznym pokrywa śnieżna zalega grubą warstwą do późnej wiosny. Polana Jaku-szycka oferuje wiele tras przygotowanych do biegów i narciarskich wędrówek, są to trasy wyczynowe i turystyczne, stanowi administracyjną część Szklarskiej Poręby,
oddaloną o 6 km i uznana jest za najlepsze w Polsce miejsce do uprawiania narciar-stwa biegowego. Odremontowany ośrodek szkoleniowy to kolejna szansa na reak-tywację tego ciągle obecnego w Jakuszycach sportu. Panują tutaj doskonałe warunki do uprawiania narciarstwa biegowego dla amatorów i wyczynowców. Od lat na terenie ośrodka organizowana jest znana wśród miłośników narciarstwa biegowego impreza sportowa – Bieg Piastów.
Wyniki badań własnych
Pierwsze z badań wykonano wśród turystów odwiedzających Szklarską Porębę jako stolicę biegów narciarskich i biathlonu w oddalonej o 6 km od centrum dzielni-cy miasta, Jakuszycach. Objęto nimi 100 osób (47 kobiet i 53 mężczyzn). Respondenci w wieku do 25 lat w większości uprawiali narciarstwo biegowe z przyjaciółmi i zna-jomymi, w grupie 26–35 i 36–45 lat najczęściej spotykano rodziców z dziećmi (36%), natomiast najbardziej liczną grupę (46%) stanowiły osoby w wieku powyżej 55 lat, które uprawiają narciarstwo biegowe najczęściej typowo rekreacyjnie, w roli opieku-na i „sponsora”, dotrzymując towarzystwa wnukom. Podstawową wiedzę o możli-wości bezpłatnego uprawiania narciarstwa biegowego w Jakuszycach były informa-cje o trasach podczas poprzedniego pobytu latem lub zimą (34%), część wskazała na informacje zasłyszane od rodziny, znajomych (26%). Trzecie źródło informacji sta-nowiły środki masowego przekazu (40%). Wyniki badań wskazują, że Szklarska Poręba jest atrakcyjnym miejscem wypoczynku indywidualnego i rodzinnego. Aż 62% badanych deklaruje, że kilka razy w roku wybiera ośrodek w Jakuszycach z uwagi na piękne krajobrazy, ciekawe trasy narciarskie, takie jak:
1. Trasa Unii Europejskiej – 7500 m (CL, F) klasa D, 2. Trasa Elektrowni Turów – 5005 m A (CI) klasa E, 3. Trasa PKO Bank Polski – 5090 m B( F) klasa E, 4. Trasa Marszałkowska – 1000 m klasa D.
i trasy rekreacyjno-turystyczne tworzące pętle w kształcie listka koniczyny, co daje możliwość łączenia tras i dostosowania ich wyboru do własnych możliwości i po-trzeb. Dla większości badanych (70%), narciarstwo biegowe jest zdrowym stylem spędzania wolnego czasu, ale również przyjemnością, część (8%) traktuje narciar-stwo biegowe jako sportową rywalizację kobiet i mężczyzn, a także (22%) jako za-bawę i rozrywkę bez względu na wiek. Osoby uprawiające narciarstwo biegowe (60%) uczestniczą również w innych formach aktywności fizycznej. Ponad połowa badanych była aktywna w gronie rodzinnym mimo dużych nakładów finansowych związanych z samym wyjazdem. Interesujące jest to, że trzydzieści trzy badane oso-by uprawiały tę dyscyplinę po raz pierwszy oraz to, że 95 osób zamierza z tej formy aktywności korzystać. Aktywność rekreacyjna na trasach biegowych w Jakuszycach
najbardziej podoba się respondentom aktywnym. Wysoko oceniono infrastrukturę i możliwość aktywnego wypoczynku w przyjaznym środowisku. Zdecydowana większość (80%) badanych zamierza podjąć tę formę aktywności w kolejnym okresie urlopowym i zachęcić do jej uprawiania znajomych i przyjaciół. Respondenci chętnie udzielali odpowiedzi na stawiane im pytania.
Narciarstwo posiada wiele walorów zdrowotnych, krajobrazowych i przyrodni-czych, które można czerpać poprzez uprawianie tej dyscypliny sportu. Narciarstwo biegowe wywiera pozytywny wpływ na organizm człowieka, poprawia jego funk-cjonowanie, koordynację ruchową oraz usprawnia sylwetkę.
Podsumowując, nasuwają się następujące uwagi i wnioski:
1. Walory zdrowotne narciarstwa biegowego powodują wzrost liczby uczestników tej formy rekreacji.
2. Różnorodność konfiguracji terenu oraz otoczenie mroźnej śnieżnej zimy zwięk-sza atrakcyjność narciarstwa.
3. Narciarstwo rekreacyjne jest coraz częściej podejmowaną aktywnością fizyczną przez młodzież. Daje możliwość fizycznego i psychicznego wyżycia się, zacho-wania zdrowia, jak i zdobycia dobrej kondycji.
4. Narciarstwo z powodzeniem można stosować jako środek leczniczy. Jest ono formą ruchu doskonalącą koordynację, wzmacniającą mięśnie, jak i poprawiającą sprawność układu krążenia, mięśniowego i oddechowego.
5. Ruch jest najważniejszą potrzebą człowieka, a taką możliwość stwarza narciar-stwo biegowe uprawiane w rodzinnym gronie.
Narciarstwo biegowe cieszy się dużym powodzeniem i jest sportem dla wszystkich.
Uprawiają je dzieci, młodzież, dorośli, również niepełnosprawni, niezależnie od płci, wieku, sprawności fizycznej i umiejętności. Bieganie na nartach zapewnia aktywny wypoczynek. Jest to dyscyplina lubiana, atrakcyjna zwłaszcza w dobie sukcesów Justyny Kowalczyk. Jest również formą rekreacji rodzinnej.
Narciarstwo biegowe w czasie wolnym mogą uprawiać wszyscy, a Arena Nar-ciarska w Jakuszycach spełnia wszelkie wymogi do uprawiania jego sportowych i rekreacyjnych form. Narciarstwo z powodzeniem można stosować jako środek leczniczy przy schorzeniach układu nerwowego, krwionośnego, oddechowego oraz różnych innych dolegliwościach. Poprzez korzystny wpływ na układ krążeniowo-oddechowy następuje zwiększenie pojemności wyrzutowej serca, a także spotęgo-wanie powinowactwa tlenu do krwi w związku z przyrostem liczby erytrocytów, a zatem zwiększeniem procentu hemoglobiny. Podniesienie pułapu tlenowego zwiększa wydolność wysiłkową, wzmaga przemianę materii oraz usprawnia pracę narządów wewnętrznych. Poprawia się pojemność życiowa płuc. Szczególnie cenne jest tutaj oddychanie czystym i pozbawionym zanieczyszczeniem powietrzem. Jazda na nartach wpływa na harmonijny rozwój aparatu ruchu, wzmocnienie układu
sta-wowo-więzadłowego oraz mięśni, a szczególnie kończyn dolnych i obręczy barko-wej. Zwiększa ogólną sprawność fizyczną i koordynację ruchów. Ważną korzyścią wynikającą z uprawiania narciarstwa jest możliwość hartowania organizmu, a to prowadzi do zwiększenia jego odporności na przeziębienia i różnego rodzaju infek-cje. „Kontakt z przyrodą i przebywanie na świeżym powietrzu mają korzystny wpływ na organizm, a taką szansę stwarzają właśnie sporty zimowe”238.
Niemałe są też wychowawcze wartości narciarstwa biegowego. Ćwiczenia na nartach kształtują dokładność i ekonomikę ruchów, wytrwałość, wewnętrzną dys-cyplinę oraz systematyczność. Ponadto sprzyjają wyrobieniu odwagi, zdecydowa-nia, opanowania i aktywności – cech wyjątkowo przydatnych we współczesnym życiu społecznym i pracy.
Należy wskazać na ważną rolę narciarstwa, które przez swój turystyczno- -rekreacyjny charakter zyskało wielu zwolenników. Wpływa ono korzystnie na za-chowanie dobrej kondycji fizycznej, a przez to na zdrowie i dobre samopoczucie239. Narciarstwo realizowane w przyjaznym dla człowieka środowisku kształtuje takie cechy charakteru, jak: wytrwałość, zdecydowanie, odwagę, opanowanie, odporność psychiczną, a specyfika tego sportu dla wszystkich polega nie tylko na zmaganiu się z samym sobą, ale też z warunkami atmosferycznymi.
Uprawianie narciarstwa bardzo korzystnie wpływa na stan zdrowia. Organizm, który poddawany jest wysiłkowi fizycznemu w warunkach czystego, górskiego powietrza, w niskich temperaturach jest hartowany. Lekarze zwracają uwagę na fakt, że takie warunki wpływają korzystnie na funkcjonowanie układu krwionośne-go. Wypoczynek w górach pozwala na zrelaksowanie się i odnowę psychofizyczną.
Narciarstwo biegowe pozwala na rozwinięcie wielu partii mięśniowych, na wypra-cowanie prawidłowej sylwetki i postawy. Narciarstwo jest sportem całorocznym, a jego uprawianie nie musi być ściśle związane z pobytem w górach. Zastosowanie tworzyw sztucznych do wyłożenia tras narciarskich sprawiło, że pokrywa śnieżna przestała być warunkiem koniecznym do uprawiania narciarstwa biegowego. Kolej-nym dowodem na potwierdzenie tezy, że narciarstwo można uprawiać przez cały rok, są nartorolki. Są to specjalne narty, przystosowane do jazdy po trawie i gładkich nawierzchniach utwardzonych. Idealnie nadają się do uprawiania narciarstwa bie-gowego w formie rekreacyjnej i sportowej.
238 L. Michalik, Sporty zimowe na lekcjach wf w szkołach podstawowych, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowot-ne” 1997, nr 5.
239 W. Czarny, R. Czaja, Białe szaleństwo, „Przyroda Polska” 2002, nr 2.