Trudności związane z prowadzeniem edukacji zdalnej

Przejście na edukację zdalną, w której podstawowym narzędziem pracy nauczycieli stała się technologia generuje problemy techniczne, technologiczne oraz dydaktyczne i wychowawcze. Zapytano nauczycieli o to, jakich trudności doświadczali w czasie edukacji zdalnej (patrz wykres 4).

W scharakteryzowanej wyżej grupie respondentów nie zdiagnozowano szczególnie dotkliwych problemów. Najbardziej uciążliwą trudnością (21 respondentów) okazało się zastosowanie metod aktywizujących w pracy z uczniami. Opinie te są zbieżne z wcześniejszymi wskazaniami rozwiązań dydaktycznych stosowanych przez nauczycieli, w których ewidentnie metody i techniki opierające się na pracy własnej uczniów wykorzystywane były w minimalnym stopniu. Czynnikiem warunkującym niski poziom zastosowania rozwiązań aktywizujących uczniów nie jest jednak charakter edukacji zdalnej lecz poziom umiejętności wykorzystania narzędzi IT podczas prowadzenia zajęć z danego przedmiotu.

Inną wskazywaną trudnością (19 respondentów) był brak możliwości monitorowania postępów uczniów co oczywiście ma swoje źródło w braku bezpośredniego z nimi kontaktu. Edukacja zdalna nie stwarza możliwości obserwowania pracy ucznia, weryfikowania samodzielności rozwiązań, odpowiedzi, realizacji ćwiczeń.

Rezygnacja z wykorzystania smartfonów podczas lekcji wydaje się rozwiązaniem utopijnym, wszak każdy uczeń smartfon pod ręką ma. Nauczyciele zostali postawieni w sytuacji przypominającej sprawdzanie pracy domowej, której wykonania dydaktyk z założenia nie obserwuje więc może sprawdzić jedynie efekt zadania i jego prawidłowość. Wzrasta więc rola metod aktywizujących przy zastosowaniu narzędzi IT, dzięki którym można weryfikować np. umiejętność wyszukiwania informacji, ich stosowność, prowadzenia dyskusji np. na forach, uzasadniania stanowiska podczas debat on-line. Jednocześnie należy pamiętać, że nie ma rozwiązań, które dają pełny wgląd w proces uczenia się.

Wykres 4. Trudności związane z pracą zdalną

PROBLEMY Z MIEJSCEM DO WYKONANIA PRACY W DOMU

brak odpowiedzi zdecydowanie tak raczej tak

trochę tak, trochę nie raczej nie zdecydowanie nie

Dokładnie połowa ankietowanych (26 osób) stwierdziła, że nie miała problemów z organizacją pracy w grupach, prowadząc zajęcia online. Rzeczywiście, przyznać trzeba, że większość aplikacji wykorzystywanych w edukacji zdalnej daje możliwość pracy w podgrupach, zazwyczaj w formie tzw. pokoi albo odrębnych kanałów, rozwiązanie to ogranicza jednak kontrolę nauczyciela nad przebiegiem zajęć w całej grupie.

Wskazane zostały także inne, jednak niezbyt dotkliwe, trudności np. związane z brakiem możliwości monitorowania obecności uczniów na zajęciach online. Dla ponad połowy tj. 28 respondentów nie stanowiło to problemu; podobnie jak nie było wyzwaniem ocenianie uczniów. Ta ostatnia deklaracja kłóci się z danymi na temat trudności z monitorowaniem postępów uczniów. Sugeruje, że część nauczycieli mogła wystawiać noty będąc świadoma braku ich miarodajności.

Poza nielicznymi wyjątkami (4 – 8 respondentów) nauczyciele nie doświadczali trudności w dostępie do materiałów dydaktycznych online, ani z przygotowaniem się do zajęć, a nawet realizacją treści kształcenia zgodnie z planem lekcji.

Przechodząc do zagadnień organizacyjnych, nauczyciele zadeklarowali brak problemów z dokumentowaniem własnej pracy. Nie ma w tym nic zaskakującego, wszak prowadzone lekcje, zadawane zadania, prace uczniów także różnego rodzaju formy weryfikacji efektów kształcenia mogą być archiwizowane w wersji elektronicznej (cyfrowej). Nie była też utrudnieniem organizacja miejsca pracy w domu aczkolwiek 6 osób zaznaczyło, że miały z tą organizacją problem. Jak łatwo się domyślić, przyczyną mogły być nie tyle warunki lokalowe co raczej okoliczności rodzinne i konieczności łączenia obowiązków domowych oraz zawodowych w jednym czasie i przestrzeni. Mogło być to szczególnie trudne dla nauczycieli wychowujących małe dzieci, które musiały pozostać w domu w czasie zamknięcia żłobków i przedszkoli.

Warte uwagi są dane dotyczące korzystania z technologii IT. Podobnie, jak w badaniach przeprowadzanych na większych grupach, nauczyciele nie doświadczyli braku dostępu do Internetu, zapewniającego efektywną pracę zdalną, aczkolwiek w grupie ankietowanych taką opinię wyraziło 6 osób. W tym miejscu należy przypomnieć,

że niniejszy raport dotyczy edukacji zdalnej w czasie drugiej fali pandemii, zatem opinia taka wydaje się nieco zaskakująca. I nie chodzi tu o konieczność zadbania przez nauczyciela o jakość łącza, jakie ma w domu bo nałożenie takiego obowiązku na nauczycieli byłoby nadużyciem lecz o fakt, że w sytuacji braku powyższych możliwości nauczyciel, podobnie jak i uczniowie mógł realizować swoje obowiązki przy wykorzystaniu infrastruktury szkolnej. To jednak mogło jeszcze bardziej komplikować łączenie obowiązków rodzinnych, zwłaszcza opieki nad dziećmi z pracą zawodową.

Podobne rozwiązanie można było zastosować wobec nauczycieli, którzy mieli trudności w dostępie do sprzętu umożliwiającego pracę zdalną. Choć większość respondentów przyznała, że problem ów ich nie dotyczył, to jednak istniał on dla 5 nauczycieli. Pozostaje jeszcze kwestia umiejętności obsługi technologii IT, co nie powinno stanowić wyzwania dla dydaktyków po długim czasie ich stosowania od pierwszej fali pandemii. Większość nauczycieli deklarowała brak trudności, ale jednak były jeszcze osoby 4 z 52 respondentów, które nadal deklarują problemy ze stosowaniem tych narzędzi.

Podsumowując można stwierdzić, że w grupie nauczycieli, największe trudności wynikają z braku umiejętności metodycznych zastosowania metod aktywizujących przy korzystaniu z narzędzi IT oraz możliwości bezpośredniego kontrolowania przebiegu procesu nauczania-uczenia się oraz asystowania uczniom w zdobywaniu wiedzy. Kiedy jednak te drugie są mało możliwe do zmiany w edukacji zdalnej, tak nabywanie nowych umiejętności i kompetencji jest już podstawowym zadaniem w pracy nauczyciela.