3. Edukacja zdalna w opinii rodziców
3.3 Wnioski z badań opinii rodziców
Na podstawie uzyskanych opinii od rodziców można postawić tezę, iż rodzice dosyć krytycznie ocenili nauczanie zdalne. Jednocześnie nisko ocenili również postępy w nauce ich dzieci w czasie zdalnego kształcenia. Głównym źródłem negatywnych doświadczeń było przejęcie przez rodziców części zadań nauczyciela w zakresie nauczania, wychowania i opieki. Najczęstszą formą komunikacji nauczycieli z rodzicami był dziennik elektroniczny i platformy edukacyjne. Rzadziej trafiały do nich informacje drogą mailową i telefoniczną. Nauczyciele nie organizowali wideo spotkań. Z deklaracji rodziców zabrakło im wsparcia oraz instrukcji dotyczących tego, jak pomagać dziecku w nauce. W jaki sposób mogą radzić sobie z negatywnymi konsekwencjami izolacji społecznej. Według ankietowanych rodziców najtrudniejszym doświadczeniem dla dzieci był brak bezpośredniego kontaktu z nauczycielami i rówieśnikami.
Wartymi wprowadzenia przedsięwzięciami byłyby różnego rodzaju warsztaty, spotkania także zabawy, angażujące do współpracy wszystkie trzy podmioty procesu edukacji, tak by zarówno rodzice mogli przedstawić swoje doświadczenia w pracy edukacyjnej i wychowawczej z dziećmi a nauczyciele mogli mieć wgląd w rzeczywiste
Podsumowanie badań i rekomendacje
W badaniach potwierdzono przypuszczenia, że nauka zdalna nie jest w stanie zastąpić bezpośredniego kontaktu z uczniami i interakcji w klasie oraz szkole. Wdrażane nadzwyczajne rozwiązania, związane z organizacją działalności szkół w okresie pandemii, nie zabezpieczyły w wystarczającym stopniu realizacji potrzeb ani uczniów i ich rodziców, ani nauczycieli. Zadaniem szkoły jako ważnego ogniwa systemu oświaty jest nie tylko zagwarantowanie dostępu do kształcenia, ale również wychowanie rozumiane jako wspieranie uczniów w rozwoju w sferze fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej, moralnej i społecznej. Warunkiem pełnienia przez szkołę funkcji wychowawczej jest bezpośredni kontakt wychowawcy i wychowanka, uczestnictwo we wspólnocie klasowej i szkolnej oraz wzajemna komunikacja. Lekcje online, mimo że mogą być kształcące, czasem nawet bardziej atrakcyjne dzięki wykorzystaniu technologii, nie spełniają wymienionych warunków. Gdyby nauka zdalna okazała się koniecznością w kolejnych miesiącach, należy zastanowić się nad sposobami utrzymania relacji między uczniami, prowadzenia zajęć o charakterze wychowawczym i z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Ważne, oczywiście nie tylko w kształceniu zdalnym, jest także realizowanie zajęć wspierających rozwój umiejętności emocjonalnych, zwłaszcza takich jak radzenie sobie z uczuciami awersyjnymi (smutek, złość, apatia, samotność).
Należałoby także zastanowić się nad formami prowadzenia zajęć usprawniających, z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej i wynikającej z niej indywidualizacji form, metod i treści. Rozwiązania w tym zakresie do tej pory stosowane nie są wystarczające, a rodzice dzieci sygnalizują niepokój wynikający z izolacji.
Pandemia i jej konsekwencja czyli kształcenie zdalne są bez wątpienia zagrożeniem dla dobrostanu fizycznego i psychicznego człowieka, obnażyły także słabości oświaty jako takiej, zwłaszcza sfery organizacyjnej, finansowej i programowej szkoły (podstawy programowe). Mimo że edukacja zdalna wzbudza wiele wątpliwości i negatywnych emocji, jeśli dokonamy (my naukowcy, nauczyciele, rodzice, decydenci oświaty) analizy
dotychczasowych doświadczeń i wyciągniemy wnioski, może to być pomocne w znalezieniu wartościowych rozwiązań dla edukacji. Rozwiązań, które zostaną z nami na dłużej i poprawią jakość edukacji w każdej realizowanej formie, także stacjonarnej.
Na podstawie przeprowadzonych badań nauczycieli, codziennych obserwacji rzeczywistości zdalnej szkoły, a także zaleceń UNESCO16, najważniejsze jest:
1. podtrzymywanie relacji z uczniami w czasie lekcji i na spotkaniach indywidualnych, wspieranie relacji w klasie np. przez udostępniane czasu na platformie e-learningowej, czy zorganizowanie wideo spotkania. Prowadzenie rozmów z uczniami na tematy codzienne, pytanie o samopoczucie, wprowadzenie elementów humoru i zabawy w trakcie zajęć może odgrywać ważną rolę w utrzymaniu więzi w klasie, a także dla poprawy nastroju uczniów17;
2. przeformułowanie treści programowych, celów i priorytetów w zakresie planu nauczania, tak aby wymagania stawiane przed nauczycielami i uczniami były realne; uwzględnienie celów wychowawczych, zwłaszcza tych związanych z kompetencjami emocjonalnymi i społecznymi;
3. regularne podejmowanie działań z zakresu nadzoru pedagogicznego, zwłaszcza monitorowanie pracy nauczycieli, ewaluacja pracy szkoły z uwzględnieniem zmian wynikających z działalności w trybie zdalnym, kontrola przestrzegania przepisów prawa oświatowego zwłaszcza w zakresie procesów dostosowania dla uczniów o specjalnych potrzebach;
4. przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu uczniów i nauczycieli, co jest warunkiem wstępnym i niezbędnym do zagwarantowania konstytucyjnych praw równego dostępu do bezpłatnej, jakościowej oraz inkluzyjnej edukacji18;
16 Doucet A., Netolicky D., Timmers K., Tuscano F.J., Thinking about Pedagogy in an Unfolding Pandemic An Independent Report on Approaches to Distance Learning During COVID19 School Closures, ebook_216735.pdf
17 Praktyczne wskazówki, jak utrzymać relacje z uczniami w trakcie zajęć online daje Wiesław Poleszak:
5. partycypacja uczniów w kreowaniu i przebiegu procesu kształcenia oraz dbałość o realizację praw dziecka;
6. wsparcie nauczycieli w rozwoju kompetencji cyfrowych oraz zapewnianie ogólnodostępnych cyfrowych zasobów materiałów i pomocy dydaktycznych;
7. zagwarantowanie uczniom ich praw oraz warunków do bezpiecznego korzystania z Internetu;
8. tworzenie programów przeciwdziałania wzrostowi agresji wirtualnej, depresji, uzależnieniu od technologii;
9. wsparcie nauczycieli w rozwoju warsztatu dydaktycznego, z wykorzystaniem metod skoncentrowanych na uczniu. Przydatna z pewnością byłaby ogólnodostępna baza materiałów dydaktycznych;
10. wsparcie nauczycieli, udzielanie im pomoc w zakresie wzmocnienia własnych kompetencji społeczno-emocjonalnych i komunikacyjnych.
Zalecenia powyższe, są listą otwartą, nie zdezaktualizują się, gdy miejmy nadzieję pandemia minie i wrócimy do nowej normalności. Pozostaną ważne, gdyż odnoszą się nie tylko do istoty uczenia na odległość, ale także istoty i sensu edukacji i finalnie ontologii działań nauczycieli.
Bibliografia
Allen J., Rowan L., Singh P., Teaching and teacher education in the time of COVID-19, „Asia-Pacific Journal Of Teacher Education” 2020, vol. 48, no. 3, pp. 233-236.
Arora A.K., Srinivasan R, Impact of Pandemic COVID-19 on the Teaching – Learning Process : A Study of Higher Education Teachers, „Prabandhan: Indian Journal of Management”
2020, vol 13, Issue 4.
Azorín C., Beyond COVID-19 supernova. Is another education coming?, „Journal of Professional Capital and Community”,2020, Vol. 5 No. 3/4, pp. 381-390.
Bozkurt A., Jung I., Xiao J., Vladimirschi V., Schuwer R., Egorov G., Lambert S. R., Al-Freih M., Pete J., Olcott Jr., D. Rodes V., Aranciaga I., Bali M., Alvarez Jr. A. V., Roberts J., Pazurek A., Raffaghelli J. E., Panagiotou N., de Coëtlogon P., Shahadu S., Brown M., Asino T. I., Tumwesige J., Ramírez Reyes T., Barrios Ipenza E., Ossiannilsson E., Bond M., Belhamel K., Irvine V., Sharma R. C., Adam T., Janssen B., Sklyarova T., Olcott N., Ambrosino A., Lazou, C., Mocquet B., Mano, M., &
Paskevicius, M. , A global outlook to the interruption of education due to COVID-19 pandemic: Navigating in a time of uncertainty and crisis. „Asian Journal of Distance Education”, 2020, Vol. 15 (1), p. 1-126.
Brod C., Technostress: The Human Cost of the Computer Revolution, Addison-Wesley, Reading, MA.1984.
Daniel, S.J. Education and the COVID-19 pandemic. „Prospects” 2020, no 49, p. 91–96.
Dobosz D., Gierczyk M., Nieduziak E, Edukacja zdalna w województwie śląskim w dobie pandemii SARS-COV-2, Katowice 2021.
Domagała-Zyśk E. (red.), Zdalne uczenie się i nauczanie a specjalne potrzeby edukacyjne.
Z doświadczeń pandemii COVID-19, Lublin 2020.
Plebańska M., Szyller A., Sieńczewska M., Raport – edukacja zdalna w czasach COVID-19, Warszawa 2020.
Ptaszek G., Stunża G.D., Pyżalski J., Dębski M., Bigaj M., Edukacja zdalna: co stało się z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami¸ Gdańsk 2020.
Pyżalski J. (red.), Edukacja w czasach pandemii wirusa COVID-19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele, Warszawa 2020.
Pyżalski J., Poleszak W., Relacje przede wszystkim – nawet jeśli obecnie tylko zapośredniczone, [w:] Pyżalski J. (red.) Edukacja w czasach pandemii COVID -19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele, Warszawa 2020, s. 28 – 36.
Rokeach M., Umysł otwarty i zamknięty, przeł. A. Wojciechowski, Warszawa 2018.
Zapewnienie funkcjonowania jednostek systemu oświaty w okresie epidemii COVID-19. Raport Ministra Edukacji Narodowej, Warszawa 2020.
Netografia
Ambroziak A., Pandemia wypycha nauczycieli z zawodu. Czeka nas zapaść edukacji? (oko.press)
Burgess S., Sievertsen H.H., Schools, skills, and learning: The impact of COVID-19 on education, The impact of COVID-19 on education | VOX, CEPR Policy Portal (voxeu.org)
Całek G., Rodzice o koronaedukacji – wnioski z ankiety, Platforma MM | miejsce dla nauczycieli i dyrektorów szkół, przedszkoli, DPS. (oficynamm.pl)
Doucet A., Netolicky D., Timmers K., Tuscano F.J., Thinking about Pedagogy in an Unfolding Pandemic An Independent Report on Approaches to Distance Learning During COVID19 School Closures, ebook_216735.pdf
COVID-19: reopening and reimagining universities, survey on higher education through the UNESCO National Commissions, 378174eng.pdf Survey-Report-COVID-19-Reopening-and-Reimagining-Universities.pdf (aau.at)
https://epodreczniki.pl/ksztalcenie-na-odleglosc
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (sejm.gov.pl)
Nauczyciele pandemii się nie boją i pracy nie rzucają. Co zatrzymuje ich w szkołach? - GazetaPrawna.pl.
Reports | Global Education Monitoring Report (unesco.org)
Spis wykresów
Wykres 1. Typ placówki, w której pracują ankietowani nauczyciele ……… s.10 Wykres 2. Rozwiązania technologiczne stosowane przez nauczycieli ………. s.11 Wykres 3. Rozwiązania dydaktyczne (metody i środki) stosowane w edukacji zdalnej ………... s.15 Wykres 4. Trudności związane z pracą zdalną ………. s.18 Wykres 5. Trudne sytuacje w pracy zdalnej. Trudności wychowawcze ………... s.22 Wykres 6. Formy pomocy, z których korzystali nauczyciele …...………... s.24 Wykres 7. Samopoczucie nauczycieli w czasie edukacji zdalnej ………... s.26 Wykres 8. Relacje z podmiotami oświaty w kształceniu zdalnym ……… s.27 Wykres 9. Podział respondentów-uczniów wg płci ………. s.31 Wykres 10. Struktura grupy respondentów-uczniów wg ilości rodzeństwa ………... s.32 Wykres 11. Typ szkoły, do której uczęszczali ankietowani uczniowie ………. s.33 Wykres 12. Poziom zadowolenia ze swojego życia jako uczennicy/ ucznia przed wybuchem pandemii ………. s.35 Wykres 13. Subiektywne samopoczucie uczniów podczas pandemii i edukacji zdalnej ………... s.36 Wykres 14. Ocena poziomu nauczania w szkole w opinii uczniów przed pandemią i w trakcie edukacji zdalnej ………. s.38 Wykres 15. Ocena własnego zaangażowania w naukę przed pandemią i w trakcie edukacji zdalnej……….. s.39 Wykres 16. Ocena uczniów sposobu realizacji edukacji zdalnej przez nauczycieli ……… s.41
Wykres 17. Trudności, jakich doświadczali uczniowie podczas edukacji zdalnej ………. s.44 Wykres 18. Źródła pomocy deklarowane przez uczniów ……….. s.47 Wykres 19. Sposoby i częstotliwość kontaktowania się uczniów i nauczycieli podczas edukacji zdalnej ………. s.49 Wykres 20. Płeć ankietowanych rodziców ……… s.54 Wykres 21. Wykształcenie ankietowanych rodziców ……… s.55 Wykres 22. Status zatrudnienia ankietowanych rodziców ………. s.55 Wykres 23. Ocena poziomu kształcenia dzieci przed pandemią i podczas edukacji zdalnej w opinii rodziców ………. s.56 Wykres 24. Trudności organizacyjne wynikające z prowadzenia nauczania zdalnego w opinii rodziców ………. s.58 Wykres 25. Formy pomocy rodzicom w nauczaniu dziecka w domu ……….. s.63 Wykres 26. Pomoc w rozwiązywaniu problemów z nauką i zachowaniem dzieci ………. s.64
Spis tabel
Tabela 1 Płeć ankietowanych uczniów ………... s.31 Tabela 2 Struktura grupy respondentów-uczniów wg ilości rodzeństwa ……… s.32 Tabela 3 Typ szkoły, do której uczęszczali ankietowani uczniowie ……….. s.33 Tabela 4 Ocena poziomu nauczania w szkole w opinii uczniów przed pandemią i w trakcie
edukacji zdalnej ………. s.38 Tabela 5 Ocena własnego zaangażowania w naukę przed pandemią i w trakcie nauczania zdalnego ……….. s.39 Tabela 6 Ocena uczniów sposobu realizacji edukacji zdalnej przez nauczycieli ………. s.40 Tabela 7 Trudności, jakich doświadczali uczniowie podczas edukacji zdalnej ………... s.43 Tabela 8 Źródła pomocy deklarowane przez uczniów ……… s.46 Tabela 9 Sposoby i częstotliwość kontaktowania się uczniów i nauczycieli podczas edukacji
zdalnej……….. s.48 Tabela 10. Formy pomocy rodzicom organizowane przez szkoły ………. s.60 Tabela 11. Formy komunikacji pomiędzy rodzicami i nauczycielami ……….. s.62 Tabela 12. Odczucia i doświadczenia rodziców związane z pandemią i kształceniem zdalnym . s.66
Zespół ds. badania edukacji w czasach pandemii COVID-19
Zespół powstał w czerwcu 2020 r. w celu przeprowadzenie diagnozy stanu edukacji w wybranych gminach województwa śląskiego, na zlecenia organów prowadzących.
Tworzą go pracownicy Uniwersytetu śląskiego w Katowicach, reprezentujący różne dyscypliny naukowe: pedagogikę, psychologię, nauki o polityce. Stąd jego interdyscyplinarny charakter, przejawiający się również w przyjmowanej perspektywie badawczej.
Zadaniem Zespołu było dokonanie diagnozy charakteru działań edukacyjnych, występujących problemów oraz rozwiązań zastosowanych podczas drugiej fali pandemii, z perspektywy nauczycieli, rodziców i uczniów, opracowanie rekomendacji, które mogą poprawić jakość edukacji w podobnych sytuacjach.
Skład zespołu (kolejność alfabetyczna):
dr Bogumiła Bobik dr Edyta Charzyńska dr Marcin Gierczyk
dr Paweł Grzywna prof. UŚ dr Hewilia Hetmańczyk
dr Dominika Hofman-Kozłowska
prof. dr hab. Ewa Jarosz – lider Zespołu dr Patrycja Młynek
dr Edyta M. Nieduziak – koordynator Zespołu dr Dorota Prysak
dr hab. prof. UŚ Irena Przybylska mgr Karolina Skop
dr Natalia Stępień-Lampa dr Anida Szafrańska