Ugrupowania młodoliterackie - Życie literackie na Ziemi Lubuskiej w latach 1945-2000.

wraz z awansem administracyjnym nastąpiło ożywienie życia kulturalnego, a powstałe w Gorzowie Wielkopolskim instytucje i placówki kulturalne wychodziły z wieloma inicjatywami społecznymi i artystycznymi. Rok 1976 przyniósł kontynuację procesu reaktywowania bądź powoływania do życia nowych towarzystw artystycznych, nauko-wych, oświatowych oraz klubów i organizacji literackich. Powstało wówczas Gorzow-skie Towarzystwo Muzyczne oraz orkiestra odeonowa, reaktywowano GorzowGorzow-skie Towarzystwo Fotograficzne, przy którym funkcjonowała oficyna wydawnicza. GTF zajmowało się organizacją ogólnopolskich Konfrontacji Fotograficznych. Na bazie Zespołu Naukowo-Badawczego przy GTS-K powstało Gorzowskie Towarzystwo Naukowe, które było zarazem pierwszą samodzielną placówką naukową w Gorzowie, utworzoną na wzór zielonogórskiego Lubuskiego Towarzystwa Naukowego, zajmu-jącą się badaniem historii regionu. GTN wyszło wówczas z inicjatywą utworzenia wydawnictwa naukowego i już w 1976 r. opublikowało pierwszy numer periodyku popularnonaukowego – „Zeszyty Gorzowskie”, ukazującego przeszłość i dorobek Gorzowa Wlkp. i innych ośrodków miejskich w Gorzowskiem¹.

Po 1975 r. w województwie gorzowskim ukazywały się już dwie gazety za-kładowe (dwutygodnik „Stilon Gorzowski” i miesięcznik „Gorzowska Przemy-słówka”), mutacja zielonogórskiego dziennika wojewódzkiego PZPR „Gazeta Gorzowska”, periodyk religijny Kurii Gorzowsko-Pomorskiej „Aspekty”, periodyki popularnonaukowe GTN – „Leksykon Gorzowski” i „Zeszyty Gorzowskie” oraz jednodniówka społeczno-kulturalna „Ziemia Gorzowska”, która w 1976 r. została przekształcona w miesięcznik. Wcześniej „Ziemia Gorzowska” ukazywała się kwartalnie w formie cyklicznej jednodniówki. Redaktorem naczelnym jednod-niówki, a potem miesięcznika był nadal Zdzisław Morawski (od marca 1977 r.

pismo przejęło Gorzowskie Towarzystwo Kultury, którego „Ziemia Gorzowska”

stała się oficjalnym organem). Pismo, obok publikacji o tematyce społecznej i kul-turalnej, prezentowało na swoich łamach także twórczość literacką miejscowych autorów. W lutym 1980 r. organ GTK przemianowano na tygodnik, a jego redak-torem naczelnym został Stefan Wachnowski², wcześniej redaktor zielonogórskiej

1 B.J. Kunicki, Środowisko twórcze miasta średniego, Warszawa-Poznań 1980, s. 164.

2 H. Ankiewicz, Gazety – dziennikarze – drukarze, [w:] Gazeta Lubuska – rodowód, tradycja, przegląd dorobku, Zielona Góra 1982, s. 15.

jednodniówki zakładowej „Zastalowiec”. Po S. Wachnowski – także na krótki czas – redaktorem naczelnym pisma został Florian Nowicki. Od 1980 r. działem literackim „Ziemi Gorzowskiej” kierował Z. Morawski. W drugiej połowie lat 70. w Gorzowie pojawiły się jeszcze dwa inne tytuły czasopism – organ PGR

„Rolnicza Warta” (red. naczelny W. Niedźwiecki) i kwartalnik społeczny „Trakt”

(red. naczelny Z. Morawski).

Literacki ruch robotniczy

Wydawanie w Gorzowie dwóch gazet zakładowych sprawiło, że wokół ich re-dakcji zaczęło gromadzić się grono osób piszących, reprezentujących środowi-ska robotnicze. Grupie tej przewodzili Maria Przybylak i Kazimierz Jankowski.

W 1976 r. założyli oni Klub Robotników Piszących, który działał przy Zakładach Włókien Chemicznych „Chemitex-Stilon”³. Idea utworzenia Klubu Robotników Piszących narodziła się w Warszawie w 1962 r., jednak pierwszy klub powstał w Katowicach w 1962 r., a drugi w Warszawie (klub warszawski przemianowano w 1974 r. w Warszawski Robotniczy Klub Literacki, który istniał przy Polskim Towarzystwie Pamiętnikarskim). Następnie oddziały klubów zaczęto tworzyć w dużych ośrodkach przemysłowych kraju (Zabrze, Łódź, Bydgoszcz, Szczecin, Bielsko-Biała, Włocławek). Tradycję Klubu Robotników Piszących kontynuowało od 1980 r. Robotnicze Stowarzyszenie Twórców Kultury⁴.

Klub gorzowski skupiał kilkanaścioro twórców zatrudnionych w dużych za-kładach przemysłowych miasta, w większości jednak pracowników „Stilonu”.

Przeważnie publikowali oni wiersze na łamach „Stilonu Gorzowskiego”, w którego redakcji byli pracownicy fabryki, m.in. U. Macińska, K. Suwała, A. Tynfowicz, Z. Wiśniewski i fotoreporter W. Kućko, pełniący również funkcję prezesa Gorzow-skiego Towarzystwa Fotograficznego. Siedzibą gorzowGorzow-skiego KPR był Zakładowy Dom Kultury „Chemik”, przy którym w latach 70. istniały m.in. kabaret „A co?...”, teatrzyk poezji „Dyfuzja”, zespoły wokalno-muzyczne i taneczne oraz Foto-Klub⁵.

Gorzowski klub ściśle współpracował z Warszawskim Klubem Robotników Piszących, a jego członkowie brali udział w ogólnopolskich warsztatach i semina-riach literackich oraz w konfrontacjach poetyckich odbywających się w Warszawie.

Właśnie w czerwcu 1976 r. podczas I Warszawskich Konfrontacji Poetyckich z połączenia „Kickiego Salonu Poetyckiego” i Ogólnopolskiego Klubu Miłośni-ków Fantastyki i Science Fiction, działających na Uniwersytecie Warszawskim,

3 Zob. też R. Rudiak, Robotniczy ruch literacki w latach 1976-2013, [w:] idem, Ruch literacki na Środkowym Nadodrzu w XX i XXI wieku, Zielona Góra 2015, s. 47-85.

4 Zob. M. Bajerowicz, Słowo robotników, „Miesięcznik Literacki” 1985, nr 2; idem, Różnorodność i jedność (Szkic o piśmiennictwie robotników), „Miesięcznik Literacki” 1985, nr 8; P. Soroka, Ruch kulturalny robotników, „Miesięcznik Literacki” 1985, nr 5.

5 Zob. ZWCh „Chemitex-Stilon” 1951-1976, Szczecin 1976, s. 101.

utworzono Centrum Literackie „Gremium”⁶, z którym gorzowski KPR podjął współpracę jako jeden z pierwszych w kraju.

„Gremium” skupiało kilkudziesięciu młodych poetów i pisarzy science fiction z Warszawy i kilku ośrodków miejskich, głównie Szczecina, Bydgoszczy, Gniezna i Włocławka⁷. Do „Gremium” należeli również twórcy lubuscy: Eugeniusz Kurzawa z Zielonej Góry (był członkiem do 1977 r.), Jerzy J. Szadkowski z Dybowa, który, studiując wówczas na Uniwersytecie Warszawskim, wydał w Klubie SZSP „Proxi-ma” dwa tomiki wierszy (Garść pszenicy w 1976 i Melioracja uczuć w 1977), oraz założycielka KPR w Gorzowie – Maria Przybylak. Centrum Literackie „Gremium”

jako grupa interwencyjna miało odgrywać rolę integrującą środowiska młodoliterac-kie i robotnicze kluby literacmłodoliterac-kie w kraju oraz inspirować młode pokolenia artystów do pracy twórczej. Miało ono skupiać na zasadzie dobrowolności szerokie rzesze twórców i odbiorców literatury, wywodzących się ze różnych środowisk, kładąc przy tym nacisk na zaangażowanie społeczne i kontynuację najlepszych tradycji narodowych literatury oraz upowszechniać i popularyzować literaturę i sztukę w celu wymiany doświadczeń⁸. „Gremium” postulowało przede wszystkim współpracę ze środowiskami młodych twórców robotniczych, którzy tworzyć mieli międzypoko-leniowy ruch „realnych romantyków”. P. Soroka pisał:

Dzieje Studenckiego Centrum Literackiego „Gremium” są praktycznym potwier-dzeniem marksistowskiej tezy o służebnej roli intelektualistów wobec proletaria-tu. Hegemonia tej klasy w społeczeństwie socjalistycznym niemożliwa jest bez dominacji wartości kultury proletariackiej w kulturze narodowej. To zaś wymaga twórczej aktywności samych robotników, wspomaganych w ramach partnerskiej współpracy przez twórców inteligenckich, którzy robotniczy system wartości przy-jęli za swój własny⁹.

Członkowie „Gremium” organizowali Warszawskie Konfrontacje Poetyckie oraz ogólnopolskie seminaria, spotkania młodych poetów, konkursy literackie i turnieje jednego wiersza w kilku miastach Polski (m.in. w Olsztynie, Augustowie, Gorzowie Wlkp., Gnieźnie). Podjęli oni współpracę z redakcjami kilku czasopism, jak

„Ar-6 Początkowo ugrupowanie nosiło nazwę Studenckie Centrum Literackie „Gremium” i do 1979 r.

funkcjonowało jako grupa studencka. Nazwę „Gremium” zaproponował Stanisław Grochowiak.

Inicjatorem jego powołania był Zbigniew Niemczynowicz – ówczesny kierownik klubu „Ubab” na Uniwersytecie Warszawskim. Do komitetu założycielskiego „Gremium” weszli: S. Grochowiak, T. Śliwiak, J. Krasiński, A. Tchórzewski, J.Z. Brudnicki, R. Tarwacki, J. Marszałek, A. Wójcik, P. Soroka, W. Dąbrowski i S. Zawiśliński. Przewodniczącym grupy został Paweł Soroka, a kierownikiem programowym Stanisław Zawiśliński.

7 Oddziały terenowe Centrum Literackiego „Gremium” w latach 1978-1980 istniały w Płońsku, Tarnowie, Bydgoszczy i Szczecinie.

8 P. Soroka, Realni romantycy 1976-1980. Wybór tekstów robotniczo-studenckiego ruchu literackiego, Warszawa 1981, s. 165. Zob. też: idem, 15 rocznica „Gremium”, „Własnym Głosem”, czerwiec- -lipiec 1991, nr 11, s. 1.

9 Idem, Program i cele „Gremium”, „Okolice” 1983, nr 5/6.

gumenty”, „Razem”, „Sztandar Młodych”, „Walka Młodych”, „Okolice”, często publikując na ich łamach wiersze. W 1981 r. „Gremium” wydało antologię Realni romantycy, w której znalazły się utwory m.in. M. Przybylak i J. J. Szadkowskiego.

Działalność sekcji literackiej RSTK

„Gremium” zaprzestało działalności w czerwcu 1981 r. po organizacji VI Warszaw-skich Konfrontacji Poetyckich. W październiku 1980 r. w Warszawie powołano do życia Robotnicze Stowarzyszenie Twórców Kultury, które powstało na gruncie Warszawskiego Robotniczego Klubu Literackiego, po wchłonięciu części członków Centrum Literackiego „Gremium”. W listopadzie 1980 r. RSTK zarejestrowało prawnie swoją działalność i opracowało koncepcję programową, zmierzającą do integracji robotniczo-inteligenckiego ruchu twórczego oraz rozpoczęło przygo-towania do utworzenia oddziałów terenowych w Gorzowie Wlkp., Szczecinie, Wodzisławiu Śląskim, Łodzi, Bielsku-Białej, Bydgoszczy, Poznaniu i Gdańsku¹⁰. Jednym z najwcześniej uruchomionych ośrodków terenowych RSTK był oddział gorzowski, założony w listopadzie 1980 r., zorganizowany na bazie działającego wcześniej Klubu Robotników Piszących. Pierwszą sekcją twórczą, powstałą przy gorzowskim RSTK, była właśnie sekcja literacka, utworzona z inicjatywy M. Przy-bylak i K. Jankowskiego przy ZWCh „Chemitex-Stilon”. W trakcie pierwszego roku swojej działalności sekcja RSTK zwiększyła liczbę członków, zwłaszcza o pra-cowników zakładów przemysłowych Gorzowa i okolic. Należały do niej osoby w różnym wieku, o wykształceniu zawodowym i średnim technicznym, zarówno czynne zawodowo, jak też emeryci i renciści. W sekcji literackiej RSTK znaleźli się m.in.: Zenon Cichy, Wiesława Michalak-Miłkowska, Eugenia Modelewska, Józefa Pawłowska, Barbara Trawińska, Bernadetta Hawryluk-Suchocka, Krystyna Caban, Roman Habdas, Bernadeta Doberschuetz, Roman Habdas, Krystyna Furtak, Danuta Rusztyn (zm. w 1999). Twórczość członków sekcji, zwłaszcza poetycką, publikowała jednodniówka zakładowa „Stilon Gorzowski” oraz rzadziej „Ziemia Gorzowska”

– pisma, na łamach których debiutowali zwykle twórcy środowiska robotniczego.

Działalność gorzowskiego ośrodka KKMP i Klubu Literackiego GTS-K Niemal równolegle z zawiązaniem się Klubu Robotników Piszących w 1976 r. reakty-wowano w Gorzowie ogniwo KKMP przy Zarządzie Wojewódzkim ZSMP. Gorzowski KKMP zawiązał się po ogłoszeniu w lokalnej prasie konkursu jednego wiersza. W ze-braniu założycielskim klubu uczestniczyło blisko 40 osób, które zadeklarowały chęć wzięcia udziału w konkursie poetyckim. Jak pisze B.J. Kunicki, poeci ci stworzyli „krąg

10 Por. Robotnicze Stowarzyszenie Twórców Kultury, [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 2, Warszawa 1985, s. 820.

aspirancki tworzącego się ogniwa KKMP”¹¹. Głównymi inicjatorami reaktywowania ośrodka KKMP, wcześniej istniejącego w latach 1961-1962, byli Tadeusz Zaborowski i Kazimierz J. Furman. Do ośrodka należeli również m.in. Maria Przybylak, Włady-sław Łazuka, Florian Nowicki, Kazimierz Jankowski, Nina Pawłowska, CzeWłady-sław M.

Czyż, Tadeusz Szyfer, Jan Gross i inni. Nowo powstały ośrodek KKMP w Gorzowie nie przejawiał jednak tak dynamicznej działalności, jak jego poprzednik. Członkowie klubu, mając możność publikowania w gazetach zakładowych, jednodniówce „Zie-mia Gorzowska”, w periodyku „Leksykon Gorzowski” lub na łamach dwutygodnika

„Nadodrze”, nie podejmowali starań o powołanie własnego organu prasowego, jak uczynili to ich starsi koledzy, wydając dodatek literacki „Nadwarcie”.

Z członków gorzowskiego KKMP publikacją książkową zadebiutował tylko Władysław Łazuka. Wydał on w 1976 r. tomik wierszy Przejdę sad (KKMP, War-szawa). Inni członkowie, przeważnie fraszkopisarze, zabiegali wówczas o druk swoich utworów także w wydawnictwach ogólnopolskich, głównie w warszawskich Iskrach. Ich zbiory fraszek ukazały nakładem Iskier dopiero z końcem lat 70. – Jan Gross wydał w 1979 r. tomik Szczypta swawoli, a Tadeusz Szyfer, który w latach 60. mieszkał w Nowogrodzie Bobrzańskim i należał wówczas do zielonogórskie-go Klubu Literackiezielonogórskie-go LTK, a potem zamieszkał w województwie zielonogórskie-gorzowskim, opublikował w 1980 r. zbiór fraszek i myśli Parę gaf i paragraf.

Działalność ośrodka KKMP zamarła na przełomie lat 1978-1979, głównie z uwagi na prężniej funkcjonujące w mieście konkurencyjne organizacje lite-rackie – Klub Robotników Piszących, skupiony wokół dwutygodnika „Stilon Gorzowski” i Klub Literacki GTS-K, który wydawał „Ziemię Gorzowską”. To właśnie zadecydowało o osłabieniu dynamiki ośrodka KKMP, a pośredni wpływ na jego likwidację miało też zawiązanie nowego Klubu Literackiego GTK, który utworzono w 1977 r., po likwidacji klubu GTS-K.

Ostatnią cenną inicjatywą Klubu Literackiego GTS-K było umożliwienie dwóch debiutów książkowych członkom klubu w 1976 r. Wówczas w oficynie GTS-K ukazały się tomiki poetyckie: Polny kwiat Stanisławy Plewińskiej z Deszczna i Po-wrót do osłupienia Kazimierza J. Furmana z Santocka. Zbiorki wierszy Furmana i Plewińskiej były zarazem pierwszymi książkami lubuskich twórców nieprofe-sjonalnych, wydanymi w Gorzowie Wlkp. Arkusze poetyckie wydane nakładem GTS-K miały być zaczątkiem serii wydawniczej Towarzystwa wzorowanej na Lubuskich Arkuszach Poetyckich LTK.

Powstanie Gorzowskiego Towarzystwa Kultury

Gorzowskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne zaprzestało działalności w 1977 r.

Wtedy też uległ rozwiązaniu funkcjonujący w ramach Towarzystwa od 1970 r.

11 B.J. Kunicki, op. cit., s. 144.

Klub Literacki. Z inicjatywy Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Gorzowie Wlkp. powołano w miejsce zlikwidowanego Towarzystwa nową in-stytucję pod nazwą Gorzowskie Towarzystwo Kultury. Sekretarzem GTK została Anna Makowska-Cieleń. W marcu 1977 r. nowe Towarzystwo przejęło po GTS-K m.in. Klub Literacki oraz organ prasowy – „Ziemię Gorzowską”. Tego samego roku przy GTK zainicjował działalność również Klub Myśli Twórczej „Lamus”, który obok literatów skupiał także plastyków, grafików i fotografików. Klub „Lamus”

powstał na bazie istniejącego wcześniej Klubu Pracy Twórczej.

Gorzowskie Towarzystwo Kultury, które otrzymywało duże subwencje od wojewódzkich władz administracyjnych, z powodzeniem mogło realizować wiele przedsięwzięć artystycznych, na skalę szerszą niż jego poprzednik upowszechniać kulturę w mieście i województwie oraz pobudzać do działań środowiska twór-cze. Dzięki pokaźnym środkom finansowym stało się możliwe przekształcenie w 1980 r. pisma społeczno-kulturalnego „Ziemia Gorzowska” z miesięcznika w tygodnik, i to w okresie, kiedy zielonogórskie pismo „Nadodrze” o identycz-nym profilu pozostawało nadal dwutygodnikiem. Dotacje gorzowskiego Urzędu Wojewódzkiego przeznaczone na działalność GTK pozwoliły jeszcze mocniej ożywić ruch literacki w mieście, głównie poprzez podjęcie przez Towarzystwo szerokiej inicjatywy edytorskiej.

Powstały w 1977 r. Klub Literacki przy GTK począł wówczas skupiać rzesze osób piszących z niemal wszystkich środowisk i grup zawodowych w wojewódz-twie. Pierwszym prezesem klubu został Zdzisław Morawski, a do klubu należało ponad 30 pisarzy, m.in. Kazimierz J. Furman, Jan Gross, Nina Pawłowska, Stani-sława Plewińska, Władysław Łazuka, Barbara Trawińska, Kazimierz Jankowski, Czesław M. Czyż, Elżbieta Skorupska-Raczyńska, Florian Nowicki, Maria Przy-bylak, Aldona Robak, Teresa Wilczyk, Dariusz Muszer, Bernadeta Doberschuetz, Beata Ananiewicz-Szmidt, Wiesława Michalak-Miłkowska, Wojciech Sroczyński, Zenon Cichy, Piotr Bukartyk, Ryszard Zuj, Marzena Zielonka, później także Jan P. Grabowski. Po zawiązaniu klubu wielu jego członków zadebiutowało najpierw na łamach prasy lubuskiej, a następnie wydało samodzielne publikacje książkowe.

Już w 1976 r. wierszami w „Nadodrzu” zadebiutowała Maria Przybylak i pracownik naukowy gorzowskiej AWF Wojciech Sroczyński, rok później zaś w tym samym piśmie zadebiutowały Nina Pawłowska i Barbara Trawińska, a w 1978 r. Dariusz Muszer, studiujący wówczas na UAM w Poznaniu, który zamieścił wiersz w „Li-berum Veto”. Wtedy też GTK podjęło się kontynuacji inicjatywy wydawania serii arkuszy poetyckich, zapoczątkowanej w 1976 r. przez GTS-K.

W 1979 r. oficyna wydawnicza GTK wydała pierwszą publikację indywidualną – był nią zbiorek fraszek J. Grossa Z przymrużeniem oka. Jednak pierwsza fala debiutów gorzowskich poetów związanych z GTK miała miejsce rok później, kiedy to w wydawnictwie Towarzystwa ukazały się arkusze poezji Barbary Trawińskiej Wyciszenia, Marii Przybylak Polimer granulowany i Niny Pawłowskiej Drzwi

otwarte. Drugie tomiki wierszy wydali wówczas także Kazimierz J. Furman – Kształcenie pamięci i Władysław Łazuka – Tamto wszystko za tobą.

Gorzowskie Towarzystwo Kultury podjęło również szeroką współpracę kul-turalną z wieloma organizacjami literackimi i instytucjami kulturalnymi, m.in.

z zielonogórskim oddziałem ZLP i LTK oraz z Centrum Literackim „Gremium”

i klubami gorzowskimi – KRP i KKMP. W marcu 1978 r. GTK wespół z War-szawskim Robotniczym Klubem Literackim i Wojewódzką Radą Związków Za-wodowych zorganizowało I Gorzowskie Spotkania Młodych Poetów, które odbyło się pod hasłem „Poezja – tradycja – rzeczywistość”. W czasie Spotkań S. Kryska i T. Mocarski wygłosili referaty na temat funkcji i kształtu współczesnej poezji młodych¹². Na forum Spotkań toczyła się dyskusja nad istnieniem „poezji robot-niczej”, ogłoszono też konkurs jednego wiersza, w którym I nagrodę otrzymał zielonogórzanin Czesław Markiewicz, II – Marian Yoph-Żabiński ze Szczeci-na, III – Maria Bigoszewska-Juruś z Gniezna. W imprezie uczestniczyli młodzi twórcy ze środowisk studenckich i robotniczych obu województw lubuskich oraz poeci z Warszawy – przedstawiciele „Gremium”, Warszawskiego Robotnicze-go Klubu LiterackieRobotnicze-go oraz grup literackich „Drzewo” z Gniezna i „Parkan”

z Bydgoszczy. Rok później GTK przy współudziale tych samych instytucji oraz gorzowskiego Klubu Robotników Piszących i Rady Zakładowej „Stilonu” prze-prowadził „Gorzowskie Konfrontacje Poetyckie” pod hasłem „Sojusz świata pracy z kulturą i sztuką”. W imprezie uczestniczyło blisko 30 młodych poetów reprezentujących środowiska studenckie i robotnicze. Konfrontacje – jak poprzed-nio Spotkania – zakończył turniej jednego wiersza, w którym nagrody otrzymali:

Czesław Markiewicz, Marian Yoph-Żabiński, Maria Bigoszewska-Juruś i Teresa Klekocka, natomiast wyróżnieni zostali: Agnieszka Mrowińska, Lidia Antko-wiak, Stefan Pastuszewski z Bydgoszczy oraz lubuscy poeci Jerzy J. Szadkowski i Maria Przybylak.

W latach 1978-1980 GTK wspólnie z oddziałem zielonogórskiego ZLP i Stowa-rzyszeniem Twórców Ludowych organizowało imprezę literacką „Wieś pisząca”, która towarzyszyła Ogólnopolskiemu Przeglądowi Dorobku Kulturalnego Wsi pod nazwą „Gorzów – Przytoczna”¹³. Ogłaszano wówczas konkursy literackie o tematyce wiejskiej lub adresowane do ludzi pióra zamieszkałych na wsi. Plonem tych konkursów była publikacja zbiorowa Człowiek wobec przyrody, wydana przez GTK w 1978 r. Pierwsza impreza z tego cyklu oraz towarzyszące jej sympozjum odbyły się pod hasłem „Człowiek – praca – środowisko”. We wrześniu 1978 r.

Wojewódzka Biblioteka Publiczna wydała informator biograficzny o

uczestni-12 Podczas I Gorzowskich Spotkań Młodych Poetów referaty wygłosili: Sławomir Kryska – Społeczne funkcje poezji i Tadeusz Mocarski – Najmłodsza poezja polska i jej poprzednicy.

13 Zob. też: R. Rudiak, O literackim ruchu ludowym na Ziemi Lubuskiej, „Bibliotekarz Lubuski” 2014, nr 1 (37), s. 50-54; idem, Literacki ruch ludowy w Polsce i na ziemi lubuskiej, [w:] idem, Ruch literacki na Środkowym Nadodrzu w XX i XXI wieku, Zielona Góra 2015, s. 15-45.

czących w sympozjum pisarzach, w którym znalazły się biogramy 12 autorów¹⁴. W seminarium udział wzięli m.in. B. Słomka, H. Worcell, K. Filipowicz, H. Chró-ścielewska, L. Gomolicki, J. Koniusz i J. Koprowski.

W czasie II Ogólnopolskiego Przeglądu Dorobku Kulturalnego Wsi „Gorzów – Przytoczna” w 1979 r., Gorzowskie Towarzystwo Kultury wydało pokłosie kon-kursu literackiego zorganizowanego wcześniej dla twórców ludowych – zbiór Wieś pisząca. W Przeglądzie uczestniczyli poeci skupieni w Stowarzyszeniu Twórców Ludowych oraz literaci z zielonogórskiego oddziału ZLP.

W roku następnym w ramach III Przeglądu odbyło się we wsi Przytoczna pod Gorzowem seminarium literackie, podczas którego referaty wygłosili: F. Mlecz-ko, Z. Ziętek i J. Niczyporowicz¹⁵. Z okazji tej imprezy Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Gorzowie wydała informator o pisarzach uczestniczących w prze-glądzie zatytułowany Wieś w literaturze w opracowaniu Reginy Krumplewskiej i Magdaleny Pisklak. Informator zawierał biogramy 21 pisarzy – członków ZLP i STL¹⁶. W seminarium gorzowskim wzięli udział m.in. H. Bereza, J. Koniusz, J.M.

Gisges, T. Nowak, F. Nowicki, S. Plewińska, Z. Ryndak, S. Srokowski, Z. Trziszka, H. Worcell i T. Kajan. Była to zarazem ostatnia tego typu impreza literacka na temat nurtu chłopskiego w literaturze, zorganizowana w podgorzowskiej wsi Przytoczna.

Rozwój studenckiego ruchu literackiego w Zielonej Górze

Po 1975 r. nadal intensywnie rozwijał się ruch młodoliteracki w Zielonej Górze, głównie za sprawą środowiska akademickiego na obu uczelniach zielonogórskich, a przede wszystkim coraz prężniej działającego Klubu Dziennikarzy Studenckich i jednodniówki społeczno-kulturalnej WSP „Faktor”, wokół której zbierały się osoby piszące¹⁷. „Faktor” stał się pismem integrującym studentów z obu szkół wyż-szych. W 1976 r. nakład jednodniówki zwiększył się z 600 do 1000 egzemplarzy, a jego profesjonalnego druku podjęło się Zielonogórskie Wydawnictwo Prasowe.

14 Zob. Człowiek wobec przyrody. Sympozjum literackie. Informator o pisarzach, Gorzów 1978.

W informatorze znalazły się biogramy: Honoraty Chróścielewskiej, Tadeusza Chróścielewskiego, Zbigniewa Domino, Kornela Filipowicza, Andrzeja Gerłowskiego, Leona Gomolickiego, Janusza Koniusza, Jana Koprowskiego, Antoniego Olchy, Bronisława Słomki, Henryka Worcella i Tadeusza J. Żółcińskiego.

15 Podczas seminarium referaty wygłosili: Franciszek Mleczko – Przemiany społeczne wsi w Polsce Ludowej, Zygmunt Ziętek – Proza nurtu chłopskiego w latach siedemdziesiątych i Janusz Niczyporowicz – Obraz wsi w reportażu.

16 Zob. Wieś w literaturze. Informator o pisarzach III Ogólnopolskiego Przeglądu Dorobku Kulturalnego Wsi. Przytoczna – Gorzów, oprac. red. R. Krumplewska, M. Pisklak, Gorzów 1980. W informatorze zamieszczono biogramy Henryka Berezy, Melanii Burzyńskiej, Stefana Cebulskiego, Stanisława Derendarza, Zbigniewa Domino, Jana Marii Gisgesa, Tadeusza Kajana, Janusza Koniusza, Alfredy Magdziak, Adolfa Momota, Tadeusza Nowaka, Floriana Nowickiego, Bronisława Pietraka, Stanisławy Plewińskiej, Zbigniewa Ryndaka, Dionizego Sidorskiego, Stanisława Srokowskiego, Zygmunta Trziszki, Heleny Waligóry, Henryka Worcella i Zygmunta Wójcika.

17 Zob. R. Rudiak, Twórczość młodych na łamach pisma studenckiego „Faktor” w latach 1975-1992,

„Bibliotekarz Lubuski” 2015, nr 38, s. 44-53; idem, XV-lecie „Faktora”, „Faktor”, listopad-grudzień 1988, s. 30.

Pismo liczyło wtedy 24 strony objętości formatu A-4. Redakcja jednodniówki poszerzała się każdego roku o nowe nazwiska. Weszli do niej m.in. Eugeniusz Kurzawa, Wiesław Hładkiewicz, Małgorzata Sidorowicz, Czesław Markiewicz, Katarzyna Nowicka, Jerzy Rządzki, Małgorzata Kowalska-Masłowska, Andrzej Gajda. W redakcji znaleźli się także plastycy, fotograficy oraz stały korespondent z Gorzowa Wlkp. Rokrocznie ukazywało się od dwóch do sześciu numerów pisma.

„Faktor” zamieszczał na swych łamach utwory poetyckie i miniatury prozatorskie oraz reportaże i cykle fotoreporterskie. Pojawiły się tam także eseje literackie (C. Markiewicz), artykuły krytycznoliterackie (M. Kowalska, K. Żółciak) oraz artykuły o młodej poezji (E. Kurzawa). Eseistyczne teksty zamieszczali również

W dokumencie Życie literackie na Ziemi Lubuskiej w latach 1945-2000. (Stron 183-200)