Ujęcie modelowe konkurencyjności polskich przewoźników drogowych

przewoźników drogowych ładunków na współczesnym rynku UE – po weryfikacji

Wobec przeobrażeń w kryteriach funkcjonowania oraz zwiększającej się konkurencji w sektorze międzynarodowego drogowego transportu ładunków, przedsiębiorstwo, chcąc odnieść sukces rynkowy powinno być zorientowane na rynek, a swoje strategie budować w oparciu o zidentyfikowane wcześniej potrzeby swoich odbiorców.

W dostępnej literaturze brak jest pozycji przedstawiających modele konkurencyjności usług transportowych w odniesieniu do drogowego transportu międzynarodowego ładunków. Większość dostępnych prac uwzględnia jedynie kryteria oceny jakości usług transportowych czy logistycznych lub dotyczą one ogólnie zarządzania jakością usług logistycznych.

Wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw mają czynniki oraz otoczenie zewnętrzne, na które w większości firma nie ma bezpośredniego wpływu. Otoczenie w jakim

funkcjonuje przedsiębiorstwo generuje szanse rozwoju przedsiębiorstwa, ale także niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia. Czynniki składowe otoczenia mają swoisty wpływ na funkcjonowanie firmy, który wchodzi z nimi w specyficzne relacje.

Na część czynników przewoźnik nie ma wpływu, natomiast pozostałe czynniki osoby zarządzające przedsiębiorstwem mogą starać się wykorzystać z korzyścią dla firmy.

Polskie przedsiębiorstwa transportowe działające na rynku europejskim reagują na zmiany otoczenia w zróżnicowany sposób. Postawy polskich przedsiębiorstw transportowych wobec zmian podzielić możemy na: zachowawcze, biernie reagujące, kreatywne. Na podstawie wieloletnich doświadczeń pracy w branży oraz analizy środowiska transportowego stwierdzić można, że większość przewoźników reprezentuje stan zachowawczy. Tylko nieliczne firmy poszukują nowych, innowacyjnych rozwiązań np.

organizacyjnych. Jedyną zmianą na jaką decyduje się większość firm jest wymiana taboru na nowocześniejszy.

Do zagrożeń i barier dla funkcjonowania europejskiego rynku transportu drogowego zaliczyć można regulacje prawne i wyzwania unijnego rynku międzynarodowych, drogowych przewozów ładunków. Unijny rynek transportowy zmaga się ostatnio z problemami związanymi ze zwiększeniem biurokratyzacji i kosztów działania, a także z utrzymującym się niedoborem kierowców zawodowych. Do czynników zewnętrznych mogących mieć mocny wpływ na konkurencyjność przewoźników zaliczono:

‒ zmiany w przewozach ładunków w UE wobec możliwych zmian jej struktury (np.

Brexit),

‒ zmiany w preferencjach odbiorców usług,

‒ zmiany techniczne i technologiczne,

‒ zmiany konkurencji na rynku.

Siłą przedsiębiorstwa jest jego otoczenie wewnętrzne, w zakresie umiejętności interpretacji zachowań podmiotów z mikrootoczenia i zjawisk z makrootoczenia oraz szybkości reakcji na nie. Autorka niniejszej rozprawy czynniki wewnętrzne, zależne i istotnie wpływające na konkurencyjność przedsiębiorstwa specjalizującego się w zakresie drogowego transportu ładunków podzieliła na dwie główne grupy: jakościowe i kosztowe.

Podczas przeprowadzonych badań zidentyfikowano następujące czynniki:

‒ koszty usług, jedna z podstawowych kategorii decydujących o procesach zachodzących na rynku, czynnik ten nie okazał się być kluczowy,

‒ jakość świadczonych usług transportowych, do najważniejszych zaliczono:

✓ kwalifikacje pracowników i przepływ informacji,

✓ zdolność do budowania długotrwałych relacji biznesowych,

✓ nowoczesność taboru i dodatkowego wyposażenia technicznego,

✓ ekologiczność,

✓ niezawodność i terminowość dostaw,

✓ potencjał przedsiębiorstwa.

Obecnie, w celu upraktycznienia podejmuje się próby połączenia teoretycznych modeli z badaniami empirycznymi, mając na uwadze potrzebę praktycznego testowania rozważań wynikających z teorii. Zdaniem K. Koźmińskiego modele są dobrym instrumentem poznawczym, ilustrują rzeczywistość oraz wprowadzają pojęciowy porządek do złożonego otoczenia gospodarczego [85, 92]. W rozprawie w celu przedstawienia pozycji konkurencyjnej polskich przewoźników drogowych ładunków na współczesnym rynku unijnym zaproponowano ujęcie modelowe (rys. 3.1). Zaproponowane ujęcie modelowe poddano weryfikacji w oparciu o badania empiryczne przeprowadzone na grupie 237 zagranicznych przedsiębiorstw z branży TSL bezpośrednio współpracujących z polskimi przewoźnikami. W wyniku weryfikacji uzyskano potwierdzenie rzetelności zaproponowanego wcześniej ujęcia modelowego. Badania empiryczne autorki niniejszej

rozprawy wskazały na potrzeby odbiorców usług transportowych. Na podstawie odpowiedzi respondentów określono które czynniki konkurencyjności polskich przewoźników oceniane są pozytywnie, a które negatywnie.

W wyniku przeprowadzonych badań większość wybranych czynników mających wpływ na konkurencyjność polskich przewoźników międzynarodowych na rynku unijnym została oceniona pozytywnie (rys. 7.17). W tak konkurencyjnym otoczeniu, polskie firmy transportu drogowego ładunków potrafią skutecznie konkurować na europejskim rynku.

Niskie koszty świadczonych usług są ważnym czynnikiem, istotnie wpływającym na proces wyboru przewoźnika przez zleceniobiorcę, nie okazał się to być jednak czynnik kluczowy.

W wyniku przeprowadzonych badań respondenci bardziej cenili sobie wysoką jakość świadczonych usług. Większość czynników wpływających na jakość usługi została oceniona pozytywnie.

Dwa czynniki zostały przez większość respondentów ocenione negatywnie. Pierwszy, to kwalifikacje pracowników i przepływ informacji. Na podstawie analizy odpowiedzi uzyskanych w badaniu empirycznym ustalono, że zagraniczni odbiorcy usług nisko oceniają znajomość języków obcych przez pracowników biurowych i kierowców zawodowych zatrudnianych w Polsce. Firmy transportowe powinny nadawać większą wagę podnoszeniu znajomości języków obcych zatrudnianych pracowników. Proponuje się wprowadzenie obowiązkowych kursów językowych jako inwestycję w kapitał ludzki. W tym aspekcie przepływ informacji budzi też pewne zastrzeżenia.

Drugi oceniony negatywnie czynnik to zdolność do budowania długotrwałych relacji biznesowych. Okazało się, że polscy przewoźnicy niechętnie nawiązują długofalową współpracę z zagranicznymi przedsiębiorstwami. Zaleca się polskim przewoźnikom budowanie długotrwałych relacji biznesowych z innymi firmami z branży, co może okazać się podstawą tworzenia mocniejszej przewagi konkurencyjnej i realizowania zwycięskich strategii rynkowych.

Rys. 7.17. Ujęcie modelowe konkurencyjności polskich przewoźników drogowych ładunków na współczesnym rynku UE – po weryfikacji

Przyjęta forma ujęcia modelowego oraz zaproponowane rozwiązania wydają się być łatwe do wdrożenia i uniwersalne. W ocenie autorki niniejszej rozprawy istnieje możliwość zastosowania zaproponowanego ujęcia modelowego przez niemalże każde przedsiębiorstwo transportowe w celu poprawy swojej sytuacji konkurencyjnej na rynku unijnym.

Zaproponowane ujęcie modelowe zostało przez autorkę zwalidowane na grupie 12 polskich przedsiębiorstw międzynarodowego transportu ładunków. Proces walidacji został przeprowadzony w czerwcu 2019 r. za pomocą wywiadów telefonicznych. Walidację modelu przeprowadzono po niespełna 2 latach od zakończenia badań pierwotnych.

Wszystkie walidowane firmy potwierdziły aktualność modelu. Podmioty biorące udział w walidacji, podobnie jak ankietowani wskazały, że czynnikami istotnie wpływającymi na konkurencyjność ich przedsiębiorstw, a wymagającymi poprawy są:

‒ umiejętności językowe pracowników (12 przedsiębiorstw wskazało na problemy językowe kierowców, a jedynie 5 podmiotów odniosło to także do pracowników biurowych),

‒ budowanie długotrwałych relacji biznesowych (11 przedsiębiorstw potwierdziło, iż nie nawiązuje długotrwałych kontraktów, ze względu na ich nieopłacalność).

Dynamicznie zmieniająca się sytuacja na unijnym rynku transportowym, zawirowania polityczne, mogą przyczynić się do tego, że konkurencyjność polskich przewoźników najprawdopodobniej zmniejszy się w nadchodzących latach.