Polska jest liderem rynku przewozów towarowych w UE. Polscy przewoźnicy wykonują jedną czwartą wszystkich międzynarodowych kursów zestawów drogowych (ciągnik siodłowy + naczepa), na co składa się niespełna 235 000 samochodów ciężkich. Polskie pojazdy stanowią ok. 13% tego typu pojazdów, za które płaci się myto na niemieckich drogach. Co czwarty samochód ciężki w terminalu w Calais zarejestrowany jest w Polsce, a także co trzeci – na belgijskich drogach. W oparciu o badania przeprowadzone przez Grupę Volvo na Słowacji 38,4% przewoźników drogowych pochodzi z Polski a w Wielkiej Brytanii – 21,3%. Polska to jedyny kraj, który znajduje się w pierwszej piątce w każdym z krajów Unii Europejskiej, pod względem pochodzenia przewoźników drogowych [254].
Ostatnie kilka lat to okres dynamicznych zmian na rynku przewozów drogowych w Unii Europejskiej. Polskie przedsiębiorstwa międzynarodowego transportu drogowego ładunków osiągnęły na tym rynku znaczną przewagę nad firmami z innych krajów UE.
Obserwuje się ostatnio zwiększone zainteresowanie oceną zdolności tego rodzaju podmiotów gospodarczych do konkurowania. Rywalizacja między tymi przedsiębiorstwami na rynku europejskim prowadzi do ciągłego podnoszenia poziomu konkurencyjności. Refleksje nad konkurencyjnością w tym zakresie stały się istotnym zagadnieniem dla objaśniania motywacji i działań powyższych przedsiębiorstw.
Potocznym stało się też określenie, że jedynym atutem polskich przewoźników jest konkurencja cenowa.
W niniejszej rozprawie zbadano i przeanalizowano główne powody przewagi konkurencyjnej polskich przedsiębiorstw transportowych w zakresie drogowego przewozu ładunków na rynku Unii Europejskiej.
Celem głównym rozprawy jest ocena konkurencyjności polskich przewoźników drogowych ładunków na rynku Unii Europejskiej, określenie i analiza czynników mających wpływ na tą konkurencyjność oraz ujęcie modelowe tej konkurencyjności.
Główny cel rozprawy zrealizowano za pomocą następujących celów szczegółowych:
‒ zbadanie i przeanalizowanie wybranych czynników mających wpływ na konkurencyjność polskich przedsiębiorstw transportowych,
‒ analiza wprowadzanych przepisów mających na celu ograniczenie swobody świadczenia usług transportowych,
‒ analiza sytuacji na rynku przewozów drogowych w Polsce i UE,
‒ przegląd koncepcji teoretycznych związanych z konkurencyjnością, w tym z międzynarodową konkurencyjnością omawianej branży,
‒ określenie roli konkurencyjności w procesie rozwoju przedsiębiorstw transportowych.
Od kilku lat obserwowane jest na rynku UE zwiększenie liczby firm transportowych.
W Polsce są to jednak głównie mikro i małe przedsiębiorstwa. Regulacje prawne intensywnie wpływają na stronę kosztową funkcjonowania międzynarodowego transportu drogowego, całkowicie pomijane jest oddziaływanie na stronę przychodową tych firm.
Rynek polskiego transportu drogowego ładunków, mimo swojej znaczącej pozycji w Unii Europejskiej, stał się od kilku już lat powodem zaniepokojenia ze strony samych jego uczestników, przewoźników. Konkurencja wewnątrz sektora przybiera formy osłabiające kondycję firm.
Inspiracją do podjęcia się analizy omawianego problemu jest niepokojąca sytuacja w zakresie konkurencyjności na rynku samochodowego, międzynarodowego transportu drogowego w Polsce, jak i w Unii Europejskiej, co stanowi interesujący przedmiot analizy ekonomiczno-technicznej. Wiedza na temat preferencji nabywców decyduje o przetrwaniu
i sukcesach rynkowych przedsiębiorstwa. Autorka od 10 lat pracuje w branży transportowej, co przyczyniło się do ułatwienia związanego z przeprowadzeniem badań i analiz.
Analiza sytuacji na rynku transportu drogowego ładunków Unii Europejskiej skłoniła autorkę niniejszej rozprawy doktorskiej do podjęcia próby weryfikacji następującej głównej hipotezy badawczej: zmiany na rynku przewozów samochodowych ładunków w Unii Europejskiej wpływają na konkurencyjność polskich przewoźników drogowych, stymulując różnego rodzaju działania w tym obszarze. Sformułowano także następujące hipotezy pomocnicze:
1. Przewaga konkurencyjna polskich przewoźników na europejskim rynku przewozów drogowych ładunków spowodowana jest wyłącznie niską ceną świadczonych usług.
2. Polscy przewoźnicy dysponują nowoczesnym, ekologicznym taborem, wykonują zlecenia w sposób profesjonalny i niezawodny.
3. Poziom kompetencji kadry biurowej zatrudnianej przez polskich przewoźników jest bardzo wysoki i w pełni odpowiada stawianym wymaganiom.
4. Znajomość języków obcych przez kierowców zawodowych zatrudnianych przez polskich przewoźników jest niewystarczająca.
5. Polscy przewoźnicy nie nawiązują długofalowej współpracy z zagranicznymi przedsiębiorstwami.
Zmiany zachodzące na europejskim rynku oraz regulacje prawne z tym związane kreują wiele wyzwań dla polskich przedsiębiorstw transportu drogowego ładunków w skali międzynarodowej, skłaniają przedsiębiorstwa do wprowadzenia odpowiednich dostosowań i poszukiwania nowych sposobów zdobycia przewagi konkurencyjnej na rynku UE (rys.
3.1.)
Rys. 3.1. Ujęcie modelowe konkurencyjności polskich przewoźników drogowych ładunków na współczesnym rynku UE – propozycja
Odpowiednie podejście i stosowanie właściwych narzędzi w zakresie świadczonych usług transportowych stanowić zatem będzie o powodzeniu polskich przewoźników na rynku UE. Jednocześnie splot wzajemnie powiązanych działań, w zakresie kosztów i jakości świadczonych usług, w połączeniu ze zmieniającymi się warunkami rynku UE determinują, zgodnie z założeniem podejścia interaktywnego, konkurencyjność polskich przewoźników drogowych ładunków.
Pomimo badań nad konkurencyjnością polskich firm, w tym branży transportowego przewozu ładunków, zagadnienia te nie podlegały jak dotąd szerszym eksploracjom naukowym, generując tym samym pewną lukę poznawczą, której częściowe wypełnienie ma na celu niniejsza dysertacja.
Analiza działalności branży oraz studia literaturowe pozwoliły na stworzenie ujęcia modelowego konkurencyjności polskich przewoźników drogowych ładunków na współczesnym rynku UE (rys. 3.1). Przeprowadzone badania empiryczne miały na celu weryfikację zaproponowanego ujęcia modelowego przez bezpośrednich unijnych odbiorców usług transportowych świadczonych przez polskich przewoźników transportu drogowego ładunków.
Rozprawa ma charakter teoretyczno-empiryczny. Podstawę dla teoretycznych rozważań stanowi krytyczna analiza polskiej oraz obcojęzycznej literatury naukowej, przy uwzględnieniu najnowszych wyników badań dostępnych w publikacjach w postaci artykułów, monografii naukowych oraz raportów.