Układ funkcjonalno - przestrzenny szpitala

Jak wspomniano w rozdziale 1, szpitale są obiektami o bardzo złożonej strukturze. Można z niej wyodrębnić zasadniczo trzy strefy;

Pierwszym obszarem, nazywanym zewnętrznym, jest ogólnodostępna przestrzeń holów i korytarzy, recepcji, poczekalni, wraz z całą strefą wejścia i bezpośredniego otoczenia budynku.

Ma on ważne znaczenie dla budowania wizerunku szpitala. W tej przestrzeni lokowana jest Izba Przyjęć.

Ryc. 31 Uproszczony schemat układu funkcjonalnego szpitala pediatrycznego na podstawie SZOZ nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu. Autor: A. Gawlak

Drugim obszarem, wewnętrznym, są oddziały szpitalne, pokoje chorych, komunikacja wewnątrz tych oddziałów wraz z pomieszczeniami wspomagającymi.

Trzecim obszarem, najbardziej wyspecjalizowanym, są zespoły diagnostyczno - zabiegowe.

Omawiając układy funkcjonalne szpitali, trzeba zwrócić uwagę na rolę naukowo - dydaktyczną niektórych z nich. Taką funkcję pełnią szpitale badawcze oraz szpitale kliniczne: prowadzą badania naukowe oraz kształcą lekarzy. Wtedy w projekcie uwzględnia się dodatkowe obszary funkcjonalne - dostosowane zespoły pomieszczeń jak np. sale audytoryjne, konferencyjne czy biblioteki.

Przykładem może być nowoczesny zespół konferencyjny w Wielkopolskim Centrum Onkologii⁷³.

Wydaje się, że w budynkach takich jak szpital, rola architekta jest ograniczana przez stosowane w obiekcie bardzo złożone technologie. Nie jest to prawdą, szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę istniejące w szpitalach przestrzenie ogólnodostępne, określone jako „obszar pierwszy”.

Ryc. 32 Strefa rejestracji pacjentów.Wielkopolskie Centrum Onkologii im. M. Skłodowksiej - Curie w Poznaniu. Arch. E.St. Sipińscy, Realizacja: 1998-2006, zdj. E.St. Sipińscy⁷⁴

Ryc. 33, 34 Strefa rejestracji pacjentów.Wielkopolskie Centrum Onkologii im. M. Skłodowksiej - Curie w Poznaniu. Arch. E.St. Sipińscy, Realizacja: 1998-2006, zdj. E.St. Sipińscy⁷⁵

73Projekt rozbudowy Wielkopolskiego Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej - Curie przy ul. Garbary 15 w Poznaniu, arch. E. St. Sipińscy.

74Na podstawie dokumentacji zdjęciowej udostępnionej przez biuro architektoniczne E. i St. Sipińsich w Poznaniu.

75Na podstawie dokumentacji zdjęciowej udostępnionej przez biuro architektoniczne E. i St. Sipińsich w Poznaniu.

Jedynie zespoły diagnostyczno - zabiegowe podlegają wyjątkowym restrykcjom, które znacząco ograniczają możliwości projektowe. Kolorystyka, oświetlenie, wyposażenie są tu ściśle warunkowane wymaganiami sanitarno - higienicznymi oraz technologią medyczną.

Niemniej, architektura tych obszarów nie pozostaje bez wpływu na zachowanie użytkowników:

wyspecjalizowanego personelu medycznego. Jednoznacznie wykazano, że samopoczucie personelu, jego wydajność, poczucie zadowolenia i satysfakcji zależne są od otoczenia, w którym pracuje - architektury wnętrz szpitala.⁷⁶

Ryc. 35 Rozbudowa SZOZ nad Matką i Dzieckiem przy ul. Krysiewicza w Poznaniu.

Arch. E.St. Sipińscy Realizacja 1995-2006, Zdj.: Arch. E.St. Sipińscy

W badaniach opublikowanych w 2012r., a przeprowadzonych wspólnie przez Instytut Karolinska w Norwegii, Uniwersytety w Norwegii, w Szwecji i Wasa w Finlandii, wykazano integralną zależność pomiędzy otoczeniem, projektem wnętrza szpitalnego, szeroko pojmowanym designem szpitalnym a wzajemnymi relacjami pomiędzy pacjentami i personelem szpitalnym.⁷⁷

Na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych wykazano inspirującą rolę sztuki i designu, jej wpływ na dialog pomiędzy personelem, redukcję stresu i pozytywne emocje. Stres jest także największym problemem dla pacjentów, ich rodzin i odwiedzających. Jednoznacznie stwierdzono, że nie istnieją żadne bariery, by różne formy sztuki implementować do różnego rodzaju wnętrz szpitalnych, nie tylko ogólnodostępnych przestrzeni wspólnych, ale także na oddziały łóżkowe, pokoje zabiegowe, a nawet sale operacyjne etc.

Założono, że otoczenie wokół pacjenta nieustannie wpływa na jego zmysły, stymulując go w sposób fizyczny i psychiczny. Dlatego ważne jest, by wzbogacająca rola sztuki mogła zostać włączona w środowisko lecznicze.

76Mourshed M., Zhao Y., Healthcare providers’ perception of design factors related to physical environments in hospitals, Journal of Environmental Psychology, 2012, 32, 362–370.

77

Przestrzenie publiczne w nowoczesnych szpitalach są projektowane z rozmachem, traktowane jako pole działalności artystycznej architektów i projektantów. Mimo, że stanowią komunikacyjne jądra w wysoce wyspecjalizowanych organizmach szpitalnych, nierzadko sprawiają wrażenie zaprojektowanych z lekkością, pomysłem i spójną konsekwencją. Wnoszą niewątpliwie nową jakość w kliniczne mury.⁷⁸

Ryc. 36, 37 Szpital ortopedii dziecięcej w Aschau. Strefa IzbyPrzyjęć ze ścianką wspinaczkową.

Arch. Hans Nickl. ⁷⁹

Na wspomnienie zasługuje projekt foyer w ortopedycznym szpitalu dziecięcym w Ashau, zaprojektowanym przez architekta Hansa Nickla.

W dwukondygnacyjnej przestrzeni zaprojektowano ściankę wspinaczkową dla dzieci, z której mogą korzystać za zgodą lekarzy i pod opieką instruktora.

Poza funkcją sportową i integrującą, niesie ona w sobie także walor estetyczny - abstrakcyjny relief stanowi oryginalną dekorację Izby Przyjęć.⁸⁰

Przykładem tworzenia wnętrz szpitalnych o odrealnionym charakterze i stylistyce pozwalającej na odwrócenie uwagi jest klinika dentystyczna KidsDoc w Berlinie.⁸¹ W przestrzeni Izby Przyjęć zaaranżowano miejsce rejestracji pacjentów w kokpicie samolotu przypominającego Boeing 747. Po dokonaniu procedury przyjęcia mały pacjent eskortowany jest przez pielęgniarki - stewardessy do swojego pokoju. Towarzyszy temu ekscytacja, a lęk przed zabiegiem ustępuje miejsca ciekawości.

78Gawlak A. Pruszewicz-Sipinska E. , Oświetlenie w architekturze a budynki służby zdrowia, Poznań, Zeszyty Naukowe Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej nr 29 , 2013.

79Źródło arch. Hans Nickl, http://www.nickl-partner.com/ stan na 10.03.2-14r.

80Nickl H., Nickl- Weller Ch. Hospital Architecture, Wirginia, Wydawnictwo Verlagshaus Braun, 2007.

81Meuser P., Becker D. Construction and Design Manual. Medical Practices. Bulding Typologies Public Health, Berlin, Wydawnictwo DOM publishers, 2010.

Po zabiegu mali pacjenci przechodzą przez bramki, gdzie odbierają symboliczne nagrody za swoją odwagę.⁸²

Skutkiem takiej aranżacji jest wrażenie małego pacjenta, że przeżył ekscytującą przygodę, a nie przykry zabieg.

Ryc. 38, 39 Klinika dentystyczna KidsDoc w Berlinie⁸³

Innym przykładem na nietypowe rozwiązanie funkcjonalne zastosowane w przestrzeni ogólnodostępnej szpitala jest umieszczenie w centralnym jej punkcie instrumentu - pianina, na którym użytkownik przestrzeni (pacjent, personel lub osoba odwiedzająca) może grać, kiedy tylko zechce.

Ryc. 40, 41 Szpital Medicover w Warszawie, Wilanów. Hol.⁸⁴

82Meuser P., Becker D. Construction and Design Manual. Medical Practices. Bulding Typologies Public Health, Berlin, Wydawnictwo DOM publishers, 2010.

83Meuser P., Becker D. Construction and Design Manual. Medical Practices. Bulding Typologies Public Health, Berlin, Wydawnictwo DOM publishers, 2010.

84Arch. Atelier 7 Nightingale Associates. 2008r. (fot. Philips).