INFORMACJA SYGNALNA Kraków, lipiec 2001 r.
PRYWATYZACJA PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W LATACH 1990-2000
iS przystosowania gospodarki do zasad rynkowych znajduje odzwierciedlenie w procesie i własnościowych przedsiębiorstw państwowych, zapoczątkowanym w połowie 1990 roku przekształceń własnościowycł
i trwającym nieprzerwanie do chwili obecnej.
Zasadnieiczym aktem prawnym regulującym procedury prywatyzacji przedsiębior 1i latach 1990 - 1996 i w I kwartale 1997 r. była ustawa z dnia 13 lipca 199(
przedsiębiorstw państwowych. Wejście w życie, z dniem 8 kwietnia 1997 r., ust£
wymienionej usta\
W oparć
;iębiorstw<
3. Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych, :enie przedsiębiorstwa państwc z przedsiębiorstwami państwowymi:
1. Likwidacja przedsiębiorstwa państwowe
stosuje się trzy zasadnicze procedury postępowania irciu o akty
stwow
tcja przedsiębiorstwa państwowego ze względów ekonomicznych.
2. Prywatyzacja bezpośrednia (do 7 kwietnia 1997 r. była to likwidacja w celu prywatyzacji).
lowych łych (NFI) or
udziałem
restrukturyzacji, w wyniku konw
N województwie małopolskim procesowi przekształceń własnościowycl 1 VIII 1990 r. do końca 2000 r. poddano 317 przedsiębiorstw państwowych (z wyjątkiem byłych przedsiębiorstw gospodarki rolnej), tj. 6,3% przedsiębiorstw objętych procesem prywatyzacji w kraju.
Tylko w pięciu województwach w Polsce (śląskim, mazowieckim, dolnośląskim, wielkopolskim i łódzkim) procedurom prywatyzacyjnym poddano więcej przedsiębiorstw państwowych niż w naszym województwie. W Małopolsce - 136 przedsiębiorstw poddano prywatyzacji bezpośredniej (tj. 7,4%
przedsiębiorstw objętych tą formą przekształceń w kraju), 105 przedsiębiorstw przekształcono w spółki (7,0% skomercjalizowanych w kraju), a 76 przedsiębiorstw poddano likwidacji (4,5% przedsiębiorstw poddanych likwidacji w kraju).
STRUKTURA PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH OBJĘTYCH PROCESEM PRZEKSZTAŁCEŃ WŁASNOŚCIOWYCH W LATACH 1990-2000
różnorodność stosowanych metod, a o doborze metody decydują między innymi tal wielkość przedsiębiorstwa, jego sytuacja finansowa i rynkowa, powiązanie z działalno;
oraz znaczenie gospodarcze.
W województwie małopolskim likwidacja przedsiębiorstw ze względów ekonomicznych była najmniej popularną formą przekształceń i niezbyt często wybieraną przez przedsiębiorstwa państwowe. Prowadzona była w przedsiębiorstwach, których działalność gospodarc;
cechą procesu przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych jest takie czym
lością rolniczą :zynniki jak:
srzycieli lub zabezpieczeniu Proces likwidacji jes
działalności przedsiębiorstwa są przeważnie nieudane i przynoszą dodatkowe straty prowadzące do zapaści finansowej i upadłości przedsiębiorstwa.
Do końca 2000 r. w stan likwidacji z mocy ustawy o przedsiębiorstwach państwowych postawiono 76 przedsiębiorstw państwowych. Procesy likwidacyjne zakończono w 34 przedsiębiorstwach zatrudniających 1,7 tys. osób, czyli w 44,7% objętych likwidacją. Były to głównie przedsiębiorstwa prowadzące działalność w zakresie przetwórstwa przemysłowego (29,4%) oraz obsługi nieruchomości i firm (20,6%).
Podstawowym sposobem rozdysponowania mienia przedsiębiorstw zlikwidowanych było przekazanie go wierzycielom w zamian za zobowiązania (82,4%) oraz sprzedaż (11,8%).
Wśród przedsiębiorstw państwowych województwa małopolskiego najczęściej obieraną drogą przekształceń własnościowych była prywatyzacja bezpośrednia realizowana w oparciu o dwie ustawy:
- ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych obowiązującą do dnia 7 kwietnia 1997 r., polegającą na likwidacji przedsiębiorstwa i zadysponowaniu jego majątkiem poprzez sprzedaż, wniesienie do spółki lub oddanie w odpłatne użytkowanie,
- oraz ustawę o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych obowiązującą od 8 kwietnia 1997 r. do chwili obecnej i polegającą na przekazaniu majątku prywatyzowanego przedsiębiorstwa nowemu właścicielowi, który staje się następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego. Prywatyzowany majątek przedsiębiorstwa państwowego może być sprzedany (w trybie przetargu publicznego lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia, a oferta sprzedaży adresowana jest zarówno do nabywców krajowych jak i zagranicznych), wniesiony do spółki lub oddany do odpłatnego korzystania (np. spółce pracowniczej).
Prywatyzacja bezpośrednia obejmuje głównie przedsiębiorstwa będące w dobrej kondycji finansowej, zatrudniające mniej niż 500 osób. Charakteryzuje się dużą efektywnością.
STRUKTURA PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH SPRYWATYZOWANYCH BEZPOŚREDNIO WEDŁUG SPOSOBU ROZDYSPONOWANIA MAJĄTKU W LATACH 1990-2000
Do końca 2000 r. w naszym województwie prywatyzacją bezpośrednią objęto 136 przedsiębiorstw państwowych, przy czym procesy prywatyzacyjne zakończono w 128 przedsiębiorstwach (94,1% prywatyzowanych w tym trybie).
Wśród przedsiębiorstw sprywatyzowanych tą metodą 39,1% zajmowało się przetwórstwem przemysłowym, 20,3% obsługą nieruchomości i firm, a 18,0% budownictwem.
Najczęstszą formą rozdysponowania mienia prywatyzowanych przedsiębiorstw było oddanie majątku do odpłatnego korzystania (67,2%).
Na terenie województwa małopolskiego do końca 2000 r., na bazie majątku przedsiębiorstw prywatyzowanych bezpośrednio i likwidowanych, powstało 8 spółek z udziałem Skarbu Państwa (w tym 2 z udziałem inwestorów zagranicznych, a 3 ze 100% udziałem Skarbu Państwa) oraz 94 spółki pracownicze.
Komercjalizacja to trzecia droga jaką mogły obrać przedsiębiorstwa państwowe w procesie prywatyzacji. Przedsiębiorstwa o dobrej kondycji ekonomicznej przekształcane są w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. Jest to etap przejściowy, po którym następuje sprzedaż akcji lub udziałów
lub wniesienie ich do Nar
(prywatyzacja indywidualna) Narodowych Funduszy Inwestycyjnych (prywatyzacja powszechna).
ch przez prywatyzacji przedsiębiorstwa skomercjalizowanego poprzedza restrukturyzacja <
Spółki o istotnym znaczeniu dla gospodarki poddawane są restrukturyzacji i mogą być prywatyzowane indywidualnie na szczególnych warunkach określonych przez Radę Ministrów. Proces rowanego poprzedza restrukturyzacja oraz przygotowanie
okresie od 1990 r. do końca 2000 roku. poddano komercjalizacji 105 przedsiębiorstw państwowych, w wyniku czego powstało 105 jednoosobowych spółek Skarbu Państwa (55 w celu prywatyzacji indywidualnej, 7 w celu restrukturyzacji, a 43 włączono do Programu NFI). W wyniku konwersji wierzytelności nie powstała żadna spółka.
Wśród 105 spółek powstałych w wyniku prywatyzacji 90 było spółkami akcyjnymi, a 15 spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością. Prowadziły one głównie działalność związaną z przetwórstwem przemysłowym (58,1%) oraz z budownictwem (17,1%). W końcu 2000 r.
jednoosobowe spółki Skarbu Państwa zatrudniały łącznie 63,4 tys. osób, z czego 58,2% pracowało i przemyśli
rółki Skarbu
' spółkach przeznaczonych do indywidualnej prywatyzacji, 33,0%
w Programie NFI, a 8,8% w spółkach, które będą restrukturyzowane.
spółkach uczestniczących
Prywatyzacja kapitałowa (w trybie indywidualnym) polega na sprzedaży akcji lub udziałów jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, dokonywanej w drodze oferty publicznej, przetargu publicznego lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia potencjalnych inwestorów strategicznych. Inwestorem strategicznym (krajowym lub zagranicznym) określa się osobę fizyczną lub prawną będącą właścicielem kontrolnego pakietu akcji (udziałów).
Do końca 2000 r. inwestorzy krajowi i zagraniczni nabyli z terenu województwa małopolskiego akcje (udziały) 24 jednoosobowych spółek Skarbu Państwa. Co piąta z nich została nabyta przez inwestora zagranicznego z Austrii, Chorwacji, Niderlandów, Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej Kapitał zagraniczny został zainwestowany głównie w działalność związaną z przetwórstwem przemysłowym. W końcu 2000 r. w sprywatyzowanych kapitałowo spółkach pracowało 9,6 tys. osób, w tym prawie połowa w spółkach z kapitałem zagranicznym.
Ustawa z 30 kwietnia 1993 r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji zapoczątkowała proces prywatyzacji powszechnej. Z terenu województwa małopolskiego łki Skarbu Państwa przystąpiły do Programu Narodowych Funduszy Inwestycyjnych (NFI) - w całej Polsce przystąpiło 512 spółek. W przeważającej większości były to spółki prowadzące działalność związaną z przetwórstwem przemysłowym (67,4%) i budownictwem (18,6%). W końcu 2000 r. pracowało w nich łącznie 20,9 tys. osób.
43 jednoosobowe spółki
programie NFI sprywatyzowanych zostało 36, w tym Spośród spółek uczestniczących \
7 z udziałem kapitału zagranicznego.
Według stanu na koniec 2000 r. w Małopolsce istniało jeszcze 129 przedsiębiorstw państwowych, tj. 7,2% w skali kraju. 74 przedsiębiorstwa prowadziły pełną działalność eksploatacyjną,
awaniei
a 55 objętych było postępowaniem upadłościowym. Większość przedsiębiorstw prowadzących tacyjną znajdowała się w stanie przygotowań do zmian prawno-organizacyjnych, wadzących do reorganizacji przedsiębiorstwa.
zarządem, a 4 w postępowaniu
iesięcioletni okres przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych z terenu województwa małopolskiego charaktery
> W procesie prywatyzacji \
>aństwo\
watyzację b przedsiębiorstwa miały możliwość pozyskania kapitału, r
drogę prywatyzacji u takich działań działalność eksploatar
a tylko 23,0% nie rozpoczęło żadnych działań prowadzących do reorgai
W 2 przedsiębiorstwach państwowych rozpoczęto proces prywatyzacji bezpośredniej, 13 przedsiębiorstw znajdowało się w likwidacji, 6 było pod
naprawczym.
arakteryzował się następującymi cechami:
n przeważającej większości (76,0%) uczestniczyły przedsiębiorstwa wowe znajdujące się w dobrej kondycji ekonomicznej, wybierające dr poprzez komercjalizację lub prywatyzację bezpośrednią. W wyniku przedsiębiorstwa miały możliwość pozyskania kapitału, nowych technologii, dostępu do nowych rynków zbytu, bądź zmniejszenia obciążeń finansowych.
> Spośród dróg przekształceń własnościowych - prywatyzacja bezpośrednia była najbardziej efektywna. Na 136 przedsiębiorstw państwowych poddanych prywatyzacji bezpośredniej, aż 94,1% zostało sprywatyzowanych.
> Najrzadziej wybieraną i najmniej efektywną metodą prywatyzacji była likwidacja przedsiębiorstwa państwowego z przyczyn ekonomicznych. W Małopolsce poddano likwidacji 76 przedsiębiorstw, przy czym tylko 44,7% przedsiębiorstw uległo likwidacji.
> W wyniku prywatyzacji powstało 113 spółek z udziałem Skarbu Państwa (6,8% w skali kraju);
8 w wyniku likwidacji i prywatyzacji bezpośredniej przedsiębiorstw państwowych, a 105 w wyniku komercjalizacji.
> Na bazie majątku prywatyzowanych i likwidowanych przedsiębiorstw powstały 94 spółki pracownicze (6,6% w skali kraju).
> Prywatyzacją kapitałową (poprzez sprzedaż akcji lub udziałów) objęte zostały 24 jednoosobowe spółki Skarbu Państwa (8,7% w skali kraju), w tym 5 z udziałem inwestorów
> W prywatyzacji powszechnej - w Programie NFI - uczestniczyły 43 jednoi Państwa (8,4% w skali kraju).
W procesie prywatyzacji Małopolska na tle kraju zajmuje: 6 miejsce pod względem ilości przedsiębiorstw państwowych objętych procesem przekształceń własnościowych; 5 miejsce pod względem: skomercjalizowanych przedsiębiorstw, sprywatyzowanych bezpośrednio przedsiębiorstw, sprywatyzowanych kapitałowo jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz ilości spółek pracowniczych; 13 miejsce
Opracowała Helena Sienniak Wydział Analiz, US Kraków