Art. 1. Każdy d ep a rtam en t stanowi jed n ą diecezję, a każda d ie cezja m a ten sam obszar i te sam e granice co dep artam en t.
Art. 2. Siedziby biskupstw osiem dziesięciu trzech d e p a rta m e n tów królestwa są wyznaczone [...].
Art. 6. Przystępuje się natychm iast i zgodnie z opinią biskupa die cezjalnego i adm inistracji okręgów - do nowej organizacji i tw orze nia nowych obwodów wszystkich parafii królestwa; ich liczba i obszar będą oznaczone w edług przepisów, które b ędą w ydane. [...]
Art. 8. Pasterzem bezpośrednim parafii biskupiej będzie jedynie biskup. Wszyscy księża w niej ustanow ieni będą jego wikariuszami i b ęd ą wykonywali swe czynności.
Art. 9. W m iastach liczących ponad 10 000 dusz będzie szesnastu wikariuszów kościoła katedralnego, a tylko dw unastu tam , gdzie lud ność liczy poniżej 10 000 dusz.
Art. 10. Zachow uje się lub zakłada w każdej diecezji jed n o se m inariu m w celu przygotow ania do przyjęcia święceń, nie p rzesą dzając n a razie w niczym sprawy innych dom ów n au czania i wycho wywania.
Art. 11. Sem inarium zakłada się w m iarę m ożności koło kościoła k ated ralnego i naw et w obrębie budynków przeznaczonych na miesz kanie biskupa.
Art. 12. D la wychowywania i kształcenia m łodocianych uczniów przyjętych do sem inarium będzie ustanowiony jed en wikariusz prze łożony i trzech wikariuszów kierowników podległych biskupowi. [...] Art. 14. W ikariusze kościołów katedralnych, wikariusze przeło żeni i w ikariusze kierownicy w sem inarium tworzą zarazem zwyczaj ną i stałą radę biskupa, który nie m oże dokonać żadnego aktu jurys dykcyjnego, odnoszącego się do zarządu diecezji i sem inarium , bez rozw ażenia go z nimi, tym niem niej biskup m oże w czasie wizytacji sam wydawać takie zarządzenia tymczasowe, jakie są potrzebne.
Art. 15. We wszystkich m iastach i m iasteczkach liczących nie wię cej niż 6 000 dusz - istnieje tylko jed n a parafia, inne parafie podlega ją zniesieniu i przyłączeniu do kościoła głównego.
Art. 16. W m iastach, gdzie jest ponad 6 000 dusz, parafia m oże objąć w iększą ilość parafian; utrzym a się lub założy tyle parafii, ile wym agają potrzeby ludności i miejscowości.
Tytuł. II. Nadawanie beneficjów
Art. 1. Począwszy od dnia ogłoszenia niniejszego dekretu, nie ma innego sposobu obsadzania biskupstw i probostw poza formą wyborów.
Art. 2. W szelkie wybory odbywają się w drodze głosowania i ab solutną większością głosów.
Art. 3. Wybory biskupów odbywają się w form ie przepisanej przez ciało wyborcze, w skazane w dekrecie z dnia 22 grudnia 1789 r., dla wyznaczenia członków zgrom adzenia departam entalnego .
Art. 4. Po pierwszej wiadomości, jaką P ro k u ra to r G eneralny syn dyk dep artam en tu otrzym a o opróżnieniu stolicy biskupiej, z pow o du śmierci, dymisji lub jakiego innego powodu, zaw iadom i on o tym prokuratorów -syndyków okręgów w celu zw ołania przez nich w ybor ców, którzy przeprow adzali ostatnie m ianow ania członków zg rom a dzenia adm inistracyjnego; jednocześnie wyznaczy dzień, w którym mają być doko nane wybory biskupa; dniem tym m a być najpóźniej trzecia niedziela po piśm ie zawiadamiającym, które on prześle. [...]
Art. 6. Wybory biskupa będą mogły się odbyć lub zacząć się odby wać jedynie w niedzielę w głównym kościele głównego m iasta dep arta mentu, po mszy parafialnej, na której m ają być obecni wszyscy wyborcy. Art. 7. Żeby być wybranym na biskupstwo, trzeba co najm niej przez lat piętnaście pełnić funkcje urzędu duchow nego w diecezji w charakterze proboszcza, księdza obsługującego parafię lub w ika riusza, łub w charakterze wikariusza przełożonego, lub w ikariusza kierownika sem inarium .
Art. 8. Biskupi, których siedziby znosi dekret niniejszy, m ogą być wybrani na biskupstw a obecnie opróżnione oraz na biskupstw a, k tó re opróżnią się w przyszłości, lub k tóre są założone w niektórych d e partam entach, chociażby nie mieli jeszcze poza sobą p iętn astu lat urzędowania.
Art. 9. Jeżeli proboszczowie i inni duchow ni na skutek nowego podziału okręgów diecezjalnych znajdą się w diecezji innej niż ta, w której wykonywali swoje czynności, będzie się uważało, że wykony wali je w nowej diecezji, i w obec tego będą mogli być w niej wybrani, byle tylko m ieli za sobą czas urzędow ania wymagany wyżej.
Art. 10. B ędą mogli być także wybrani obecni proboszczow ie, mający za sobą dziesięć lat urzędow ania w probostw ie diecezji, ch o ciażby nie pełnili poprzednio funkcji wikariusza.
Art. 11. To samo dotyczy proboszczów, któiych parafie zostały znie sione na mocy niniejszego dekretu i będzie im zaliczony, jako czas urzę dowania, czas, który upłynął od chwili zniesienia probostwa. [...]
Art. 14. O głoszenia o wybranym dokona przewodniczący zgro m adzenia wyborczego w kościele, gdzie dokonano wyboru, w obec ności ludu i duchow ieństw a i przed rozpoczęciem uroczystej mszy, k tó ra będzie w tym celu odpraw iona.
Art. 15. Przewodniczący zgrom adzenia wyborców prześle p ro to kół wyborów i ogłoszenia królowi, żeby podać do wiadom ości Jego Królewskiej M ości dokonany wybór.
Art. 16. N ajpóźniej po upływie m iesiąca od dnia wyborów wybra ny n a biskupstw o przedstaw i się osobiście swemu biskupowi m etro politalnem u, a jeżeli jest to wybrany na tron m etropolitalny, n ajstar szem u biskupowi okręgu z p rotokołem wyborów i ogłoszenia i będzie prosił go o u dzielenie potw ierdzenia kanonicznego.
Art. 17. Metropolicie lub najstarszemu biskupowi przysługuje prawo zbadania wybranego w obecności rady co do jego nauki i obyczajów; jeżeli uważa go za zdatnego, udzieli mu instytucji kanonicznej, jeżeli uważa, że powinien m u odmówić, przyczyny odmowy będą podane w piśmie podpi sanym przez metropolitę i jego radę z zastrzeżeniem, że strony intereso wane mogą wnieść odwołanie, jako o nadużycie, jak o tym będzie niżej.
Art. 18. Biskup, od którego żąda się potw ierdzenia, nie m oże wy m agać od w ybranego innej przysięgi jak tylko, że wyznaje on wiarę katolicką, apostolską i rzymską.
Art. 19. Nowy biskup nie m oże zwracać się do papieża w celu otrzym ania od niego jakiegokolw iek potw ierdzenia, lecz napisze do niego, jak o do głowy widomej Kościoła pow szechnego, dając tym d o w ód jedności wiary i łączności, jaką ma z nim utrzymywać.
Art. 20. K onsekracji biskupa może dokonać jedynie m etropolita w jego kościele katedralnym lub, w braku m etropolity, najstarszy bi skup m etropolii w asyście biskupów dwóch najbliższych diecezji, w nie dzielę, w czasie mszy parafialnej w obecności ludu i duchowieństwa.
Art. 21. Przed rozpoczęciem cerem onii konsekracji wybrany zło ży w obecności urzędników municypalnych, ludu i duchow ieństw a uroczystą przysięgę, że będzie czuwał starannie nad wiernymi powie rzonej m u parafii, że będzie wierny narodow i, praw u i królowi i że będzie przestrzegał wszelkimi siłami konstytucji, ustanow ionej przez Z g rom adzenie N arodow e i przyjętej przez króla.
Art. 22. Biskupowi wolno będzie wybierać wikariuszów swego ko ścioła katedralnego spośród duchowieństwa swojej diecezji z zastrze żeniem, że może on wyznaczać jedynie księży, którzy sprawowali funkcje duchowne przez co najmniej lat dziesięć. M oże ich składać z urzędu jedynie na skutek opinii swojej rady, na mocy postanow ienia powzię tego większością głosów, ze znajomością rzeczy.
Art. 23. Proboszczowie nie ustanowieni obecnie w żadnym kościele katedralnym oraz proboszczowie parafii, które będą zniesione w celu przyłączenia do kościoła katedralnego i tworzenia jego terytorium, będą, 0 ile tego zażądają, z samego prawa pierwszymi wikariuszami biskupa, każdy według porządku starszeństwa w wykonywaniu funkcji pasterskich.
Art. 24. W ikariusze przełożeni i wikariusze kierow nicy sem in a rium będą m ianow ani przez biskupa i jego radę i b ęd ą mogli być usuwani z urzędu jedynie w ten sam sposób jak w ikariusze kościoła katedralnego.
Art. 25. Wybory proboszczów odbywają się w sposób przepisany 1 przez wyborców wskazanych w dekrecie z dnia 22 grudnia 1789 r. dla mianowania członków zgrom adzenia adm inistracyjnego okręgu. [...]
Art. 27. Zw ołując zgrom adzenie wyborców prokurator-syndyk prześle każdem u m agistratow i wykaz wszystkich probostw , n a k tóre potrzebne jest m ianowanie.
Art. 28. Wybory proboszczów odbywają się za pom o cą głosow a nia dla każdego opróżnionego probostw a oddzielnie.
Art. 29. Każdy w yborca p rzed odd an iem nazw iska do urny wy borczej złoży przysięgę, że p o d a nazwisko jedynie tego, kogo wy bierze w duszy i sum ieniu jak o najgodniejszego, nie b ęd ą c do tego nakłoniony daram i, obietnicam i, prośbam i lub groźbą. Taką przysię gę składa się zarów no przy wyborach biskupów, jak i proboszczów.
Art. 30. W ybory proboszczów m ogą się odbyw ać lub zacząć o d bywać jed y n ie w niedzielę, w głównym kościele głów nego m iasta okręgu, po mszy p arafialn ej, na k tó rej m ają być o b ec n i wszyscy wyborcy.
Art. 31. O głoszenia o wybranych dokona przew odniczący ciała wyborczego w głównym kościele, przed mszą uroczystą odpraw ioną w tym celu, w obecności ludu i duchowieństwa.
Art. 32. Ż eby być wybranym na probostw o, trzeba pełnić funkcję wikariusza w parafii lub w szpitalu, lub w przytułku dla ubogich die cezji przynajm niej przez okres lat pięciu. [...]
Art. 35. Osoba, o której wyborze na probostwo nastąpiło ogłosze nie, przedstawi się osobiście biskupowi, z protokołem dotyczącym wy boru i ogłoszenia, w celu otrzym ania od niego instytucji kanonicznej.
Art. 36. Biskup ma prawo badania wybranego w obecności swojej rady co do jego nauki i obyczajów; jeżeli uważa go za zdatnego, da mu instytu cję kanoniczną; jeżeli uważa, że powinien odmówić - powody odmowy będą podane na piśmie podpisanym przez biskupa i jego radę z zastrze żeniem, że strony mogą odwołać się do władzy świeckiej, jak o tym niżej. Art. 37. B adając wybranego, proszącego o instytucję kanoniczną, biskup nie m oże żądać od niego przysięgi innej niż ta, że wyznaje on religię katolicką, apostolską i rzymską.
Art. 38. Proboszczowie wybrani i instytuowani składają taką samą przysięgę jak biskupi w swoim kościele, w niedzielę przed parafialną mszą, w obecności miejscowych urzędników m unicypalnych, ludu i duchow ieństw a. D o tego czasu nie mogą oni wykonywać żadnych funkcji proboszczowskich.
Art. 39. W każdym kościele katedralnym i w każdym kościele pa rafialnym istnieje specjalny rejestr, na którym sekretarz - pisarz miej scowego m agistratu, spisze, bez opłat, p roto kó ł złożenia przysięgi przez biskupa lub proboszcza; nie będzie innego aktu objęcia w p o siadanie poza tym protokołem .
Art. 40. B ędzie się uważało biskupstwa i probostw a za opróżnio ne, dopóki wybrani nie złożą przysięgi wyżej wspom nianej.
T>tul III. O uposażeniu księży
Art. I. Księża wykonujący swe obowiązki duszpasterskie obowią zani b ęd ą stale rezydować w miejscu służby, do której ich powołano zaufaniem ludu i b ędą opłacani przez naród.
Art. 2. K ażdem u biskupowi, każdem u proboszczowi i księżom ob sługującym kościoły filialne będzie przydzielone odpow iednie miesz kanie z nałożeniem na nich obowiązku dokonywania wszelkich n a praw w łasnym kosztem .
Art. 3. U posażenie biskupów wynosi: biskupa Paryża 50 000 liw- rów (franków ), biskupów miast, których ludność liczy 50 000 dusz i wyżej - 20 000 franków, innych biskupów - 12 000 franków . [...]
Art. 12. Z uwagi na uposażenie, zapew nione niniejszą ko nstytu cją, biskupi, proboszczowie i ich wikariusze b ęd ą wykonywali swe czynności kapłańskie bezpłatnie.
58. K o n s t y t u c j a f r a n c u s k a z d n i a 3 w r z e ś n i a 1791 r . (D uguit, M onnier, s. 3-33; przekład: Sczaniecki, s. 103-111)
ty tu ł II. O podziale królestwa i o stanowisku obywateli
[...]
[2] Art. 2. Obywatelam i francuskim i są: - urodzeni we Francji z ojca Francuza; - urodzeni we Francji z ojca cudzoziem ca, którzy za stałe miejsce pobytu obrali królestwo; - urodzen i w obcym kraju z ojca Francuza, którzy przybyli, by osiąść we Francji i złożyli przysię gę obywatelską; wreszcie ci, którzy urodzeni w obcym kraju i wywo dzący się w jakim kolw iek stopniu z F rancuza lub Francuzki ekspa- triowanych ze względów religijnych, przybyli na stałe do F rancji i złożyli przysięgę obywatelską.
[3] Art. 7. U staw a uznaje zawarcie m ałżeństw a za um ow ę cywil ną. W ładza ustawodawcza ustali dla wszystkich bez różnicy m iesz kańców sposób, w jaki będzie się stw ierdzać narodziny, zaw arcie małżeństwa, zgony [...].
59. D e k r e t o a k t a c h s t a n u c y w i l n e g o , m a ł ż e ń s t w i e i r o z w o d z i e z d n i a 2 0 -2 5 w r z e ś n i a 1792 r .
(Lesiński, W alachowicz (1), s. 165-166)
Tytuł I. O urzędnikach państwowych prowadzących rejestry