1.2. Uwarunkowania "Programu ..."
1.2.3. Uwarunkowania wynikające ze Strategii Rozwoju Miasta Zielona Góra
Podstawowym dokumentem niezbędnym przy konstruowaniu Programu ochrony środowiska jest Strategia rozwoju miasta.
Strategia, uchwalona w 1997 roku, opiera się na zasadzie zrównowaŜonego rozwoju miasta zapewniającego utrzymanie i polepszenie stanu jego zasobów, w szczególności krajobrazu i środowiska przyrodniczego. W myśl tej zasady Zielona Góra ma być miastem sprawnie i efektywnie funkcjonującym.
W dokumencie tym zawarto następujące długoterminowe cele ogólne i szczegółowe:
I. Rozwój gospodarki w mieście, zwiększenie jej zróŜnicowania i odporności na zmiany koniunktury
Cele szczegółowe:
1. Wspomaganie przedsiębiorstw produkcyjnych w mieście w procesach dostosowawczych do zmian w sytuacji społeczno-ekonomicznej kraju oraz przyciągnięcie nowych, prowadzących nieuciąŜliwą działalność produkcyjną na wysokim poziomie technologicznym.
2. PodwyŜszenie rangi miasta jako ośrodka wymiany towarowej z wykorzystaniem szans, jakie daje połoŜenie geograficzne.
3. PodwyŜszenie rangi miasta jako ośrodka obsługi finansowej.
4. Rozwój działalności obsługujących firmy w skali miasta i regionu.
5. Zwiększenie znaczenia miasta jako miejsca kontaktów i powstawania inicjatyw gospodarczych.
6. Rozwój małych przedsiębiorstw.
7. Rozwój turystyki.
8. Zwiększenie poziomu aktywności ekonomicznej mieszkańców.
II. Promowanie kultury jako czynnika stymulującego rozwój miasta Cele szczegółowe:
1. Rozwój działalności kulturalnych mających ponadregionalny zasięg oddziaływania.
2. Zwiększenie znaczenia miasta jako ośrodka uniwersyteckiego.
3. Zwiększenie liczby odwiedzających miasto.
4. Zwiększenie urody krajobrazu miasta i nasycenie go treściami symbolicznymi.
5. Rozwój kultury fizycznej i polepszenie warunków do jej krzewienia.
6. Rozwój duchowy mieszkańców.
III. Zwiększenie atrakcyjności miasta jako miejsca do Ŝycia Cele szczegółowe:
1. Zwiększenie zamoŜności ludności.
2. Polepszenie warunków zamieszkiwania.
3. Rozszerzenie zakresu dostępności instytucji i urządzeń obsługujących mieszkańców i słuŜących do realizacji preferowanych przez nich celów.
4. Rozwój systemu edukacji.
5. Podniesienie poziomu zdrowia mieszkańców.
6. PodwyŜszenie poziomu bezpieczeństwa w mieście.
7. Ograniczenie zasięgu konfliktów społecznych.
8. ZbliŜenie organów samorządowych miasta do jego mieszkańców.
9. Zwiększenie poziomu czystości.
IV. Wzmocnienie pozycji miasta jako stolicy Środkowego Nadodrza Cele szczegółowe:
1. Utrzymanie pozycji stolicy województwa przez miasto. Utrzymanie jednostek administracyjnych o znaczeniu ponadlokalnym.
2. Podniesienie atrakcyjności miasta dla regionu w zakresie działalności pozaadministracyjnych.
3. Polepszenie dostępności miasta z regionu i jego powiązań transportowych ponadregionalnych.
V. Zwiększenie wartości i polepszenie stanu środowiska przyrodniczego Cele szczegółowe:
1. Poprawa warunków środowiskowych Ŝycia mieszkańców miasta.
2. Poprawa Ŝywotności, funkcjonowania i zdolności do regeneracji ekosystemów.
3. Zwiększenie atrakcyjności środowiska przyrodniczego, jako istotnego elementu wizerunku miasta oraz czynnika przyciągającego turystów i inwestorów.
VI. Usprawnienie funkcjonowania miasta Cele szczegółowe:
1. Modernizacja i rozbudowa systemu komunikacyjnego miasta.
2. Modernizacja, rozbudowa i restrukturyzacja systemów infrastruktury technicznej.
W Strategii w dziale poświęconym kierunkom rozwoju miasta, za najwaŜniejsze działania z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, uznano:
1. Opracowanie i wdroŜenie koncepcji kontrolowania poziomu wody gruntowej w centrum miasta.
2. Kontynuacja wdraŜania systemu gospodarki odpadami w zakresie zwiększenia skuteczności segregacji odpadów, usprawniania pracy kompostowni i wykorzystania kompostu w ramach gospodarki komunalnej.
3. Zmiana lokalizacji ogrodów działkowych połoŜonych w strefach skaŜenia gleb.
4. Ograniczenie uciąŜliwości komunikacyjnych poprzez wyprowadzenie z terenów zabudowanych ruchu tranzytowego i cięŜarowego, modernizację systemu ulicznego, promocję transportu zbiorowego i rowerowego, tworzenie obszarów ruchu uspokojonego i stosowanie osłon akustycznych.
5. Wykorzystanie narzędzi planowania przestrzennego do ograniczania negatywnego oddziaływania działalności uciąŜliwych.
6. Uzupełnienie i zmiana struktury nasadzeń na terenach zieleni miejskiej dokonywana w taki sposób, aby stanowiła ona istotną i charakterystyczną dla miasta część jego wizerunku.
7. Ochrona lasów przed zaśmiecaniem i zniszczeniami związanymi z pełnieniem funkcji rekreacyjnych.
8. Zmiana struktury gatunkowej lasów.
9. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery.
Dla realizacji wyznaczonych w Strategii celów przyjęto szereg programów operacyjnych.
Wśród najwaŜniejszych związanych z ochroną środowiska naleŜy wymienić:
Likwidacja uciąŜliwości (Program 36) 1. Cele programu operacyjnego to:
1) Poprawa czystości powietrza i ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery przez przemysł, energetykę, paleniska domowe i komunikację.
2) Ograniczenie uciąŜliwości hałasu.
3) Ograniczenie lokalizacji ogródków działkowych w strefie skaŜeń gleb.
2. Poprawa warunków zamieszkiwania i wizerunku miasta poprzez podjęcie działań na rzecz zmniejszenia zanieczyszczeń środowiska a takŜe oddziaływania tych zanieczyszczeń na mieszkańców.
3. Na realizację programu operacyjnego Likwidacja uciąŜliwości składają się następujące przedsięwzięcia:
1) Ograniczenie uciąŜliwych dla środowiska form ogrzewnictwa, likwidacja lokalnych kotłowni i palenisk domowych w mieście (program Energetyzacja).
2) Opracowanie we współpracy z wojewodą zielonogórskim programu rozwiązania problemu bezkarnej emisji zanieczyszczeń przez zakłady niezdolne z powodu złej kondycji finansowej do samodzielnej modernizacji i zmiany technologii na mniej uciąŜliwą.
3) Budowę osłon akustycznych przy autostradach i drogach szybkiego ruchu.
Wykorzystywanie zarówno ekranów i wałów ziemnych, jak i osłon z zieleni i obiektów nie wymagających ochrony (np. garaŜy).
4) Przestrzeganie ograniczeń (minimalnych) odległości i (maksymalnych) wysokości przy lokalizacji budynków mieszkaniowych i innych funkcji wraŜliwych w zasięgu uciąŜliwości hałasu.
5) Zmodernizowanie układu komunikacji w mieście.
6) Wyprowadzenie komunikacji tranzytowej-cięŜarowej poza miasto.
7) Egzekwowanie zapisów planów miejscowych dotyczących lokalizacji drobnych zakładów produkcyjnych.
8) Wykorzystywanie zapisów strefowych w planach.
9) Zlikwidowanie ogródków działkowych leŜących w strefie skaŜenia gleb (rejony ul. Kisielińskiej i Wrocławskiej) poprzez umoŜliwienie ich korzystnej zamiany na ogródki na terenach nieskaŜonych i przeprowadzenie akcji uświadamiającej zagroŜenie zdrowia przez spoŜywanie skaŜonych upraw.
Zieleń miejska i lasy (Program 37) 1. Cele programu to:
1) Poprawa zdrowotności zieleni miejskiej i lasów oraz ich wytrzymałości na zanieczyszczenia i antropopresję.
2) Zwiększenie walorów i atrakcyjności zieleni i lasów oraz nadanie im wyrazistego charakteru, podkreślającego, Ŝe stanowią „specjalność" zielonogórską.
2. Utrzymanie, rozwijanie i podkreślanie charakteru „zielonego miasta" jako istotny czynnik dla rozwoju miasta i poprawy warunków zamieszkiwania w nim. Zieleń miejska i lasy są zagroŜone przez zanieczyszczenia środowiska, zmniejszanie ich przestrzeni Ŝyciowej, niekontrolowaną eksploatację, brak spójnej, całościowej polityki ich zagospodarowania.
3. Na realizację programu operacyjnego Zieleń miejska i lasy składają się następujące przedsięwzięcia:
1) Koordynacja działań róŜnych podmiotów, w których gestii leŜy gospodarka zielenią i lasami.
2) Modernizacja funkcji lasów w obrębie miasta Zielona Góra. Zmiana zarówno ich statusu jak i sposobu zagospodarowania jako lasów ochronnych i rekreacyjno-wypoczynkowych:
• Doprowadzenie do uznania lasów w obrębie miasta za lasy ochronne.
• Podniesienie wieku rębności lasów.
3) Zwiększenie powierzchni parków w mieście na zasadzie adaptacji części lasów, szczególnie w sąsiedztwie terenów mieszkaniowych i w obrębie tzw. terminali leśnych.
4) Zmiana składu gatunkowego lasów (w szczególności zwiększenie udziału drzew liściastych), wprowadzanie podszytów i usuwanie posuszu.
5) Zmiana struktury nasadzeń zieleni miejskiej (wprowadzenie gatunków odpornych na zanieczyszczenia i na niedobór wody, zwiększenie udziału gatunków liściastych w parkach). Uzupełnienie nasadzeń.
6) Zakwalifikowanie jako pomniki przyrody znajdujących się w Zielonej Górze starych drzew unikatowych gatunków, w tym równieŜ arboretum, oraz wyeksponowanie ich jako jednej z ciekawostek turystycznych.
7) Wspieranie inicjatywy odtworzenia Ogrodu Botanicznego, który istniał przed 1945 rokiem przy ulicy Botanicznej a którego pozostałości znajdują się na terenach lasu komunalnego.
8) Ograniczenie stosowania soli do likwidacji śliskości zimowej.
9) Konsekwentna rozbudowa zieleni miejskiej. Wprowadzenie fontann i drobnej architektury.
10) Reaktywowanie w nowej formie konkursów aktywizujących mieszkańców w zakresie dbałości o środowisko i estetykę otoczenia oraz współtworzenia wizerunku „miasta zieleni". Oprócz tradycyjnych konkursów na najpiękniejszy balkon, podwórko, klomby czy dywany kwiatowe naleŜy rozwaŜyć nowe moŜliwości. Nagrody, oprócz charakteru prestiŜowego, mogą mieć teŜ wymiar ekonomiczny (np. zwolnienie z podatku gruntowego).
11) WyposaŜenie terenów lasów w urządzenia turystyczne (parkingi, tereny piknikowe, śmietniki, tereny sportowe).
12) Zapobieganie powstawaniu dzikich wysypisk śmieci w lasach:
• Budowa składowisk odpadów przemysłowych, w wyniku, której moŜna się spodziewać ograniczenia zjawiska dzikich wysypisk.
• RozwaŜenie wykorzystania StraŜy Miejskiej do wykrywania winnych powstawania dzikich wysypisk.
• Prowadzenie akcji wywózki gruzu i odpadów wielkogabarytowych na odpowiednie składowiska.
Gospodarka odpadami (Program 38)
1. Celem programu jest dalsze konsekwentne wdraŜanie przyjętego systemu gromadzenia, przewozu, unieszkodliwiania i składowania odpadów pochodzenia komunalnego i przemysłowego.
2. Kontynuowanie i zwiększenie skuteczności działań prowadzonych w ramach gospodarki odpadami. Przyjęte rozwiązanie w przypadku konsekwentnej jego realizacji oraz powszechnej akceptacji społecznej moŜe mieć charakter wzorcowy.
3. Program składa się z następujących przedsięwzięć:
1) Usprawnianie sortowania odpadów poprzez prowadzenie akcji edukacyjnej w środkach masowego przekazu.
2) Wspomaganie organizacyjne wykorzystywania kompostu przez zieleń miejską i odbiorców indywidualnych (np. uŜytkowników ogródków działkowych).
3) Budowa składowisk odpadów przemysłowych.
Gospodarka wodno-ściekowa (Program 44) 1. Cele programu to:
1) Uruchomienie miejskiej oczyszczalni ścieków.
2) Kanalizacja całego miasta.
3) Poprawa jakości wody pitnej.
4) Zapobieganie katastrofom hydrogeologicznym i kontrola poziomu wody gruntowej.
5) Usprawnienie funkcjonowania systemu wodno-kanalizacyjnego miasta.
2. Prowadzenie aktywnego działania na rzecz usprawnienia gospodarki wodno-ściekowej. Działania te obejmują zarówno dokończenie rozpoczętych inwestycji, jak i podjęcie nowych inicjatyw o szerokim zasięgu.
3. Program składa się z następujących przedsięwzięć:
1) Sukcesywne realizowanie inwestycji, a w szczególności:
• Realizacja ostatniego etapu budowy i uruchomienie oczyszczalni ścieków dla miasta Zielona Góra.
• Podłączenie Jędrzychowa i południowej części miasta do oczyszczalni dzięki budowie przepompowni ścieków.
• Kanalizacja Jędrzychowa.
• Kanalizacja Chynowa.
• Modernizowanie, rozbudowa i monitorowanie stanu sieci kanalizacyjnej.
2) Kontrola i obniŜenie poziomu wody gruntowej oraz zapobieganie zjawiskom podtopień na obszarze Śródmieścia poprzez wybrane środki zaradcze takie jak:
• Popieranie zwiększonego poboru wód podziemnych (w strefie zbiornika Srebrna Góra) przez przemysł (powiązane z odprowadzaniem ścieków we własnym zakresie, tj. poza kanalizacją miejską).
• Wprowadzenie bariery studni wzdłuŜ alei Konstytucji 3 Maja.
• Utworzenie w Parku Sowińskiego dwóch stawów, do których pompowana byłaby woda, aby odparowywała.
• Wykorzystywanie wód podziemnych na cele zieleni miejskiej i budowanych fontann.
• Zwiększenie pojemności kanalizacji w obrębie Śródmieścia.
3) Podjęcie działań na rzecz poprawy jakości wody pitnej w mieście, w tym:
• Ochronę jakości wód głębinowych (zaspokajających zapotrzebowanie miasta na wodę w ponad 10%) poprzez:
a) Uruchomienie oczyszczalni ścieków,
b) Ograniczanie lokalizacji funkcji uciąŜliwych w strefach zasobów wód podziemnych,
c) Unikanie przeeksploatowania zasobów wód podziemnych, d) Prowadzenie kontroli stanu wód.
• Poprawę jakości wody rzeki Obrzycy poprzez podjęcie inicjatywy kompleksowego uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej w zlewni rzeki w ramach porozumienia gmin. Jedną z moŜliwości współpracy w ramach takiego porozumienia byłoby wspomaganie gmin w uzyskaniu funduszy pomocowych na realizację oczyszczalni ścieków.
Energetyzacja (Program 43)
1. Celem programu jest stworzenie i realizowanie polityki w zakresie ogrzewnictwa.
2. Przeprowadzenie analizy zapotrzebowania energetycznego miasta, oraz moŜliwości i warunków jego zaspokojenia połączonego z wyborem najbardziej ekonomicznego, bezpiecznego i przyjaznego dla środowiska systemu grzewczego. WdroŜenie wybranej technologii powinno objąć zarówno tereny aktywności lokalizowanych w przyszłości, jak i istniejącą zabudowę, wykorzystującą systemy ogrzewania będące źródłem istotnych uciąŜliwości.
3. Program składa się z następujących przedsięwzięć:
1) Ograniczenie uciąŜliwości spowodowanych ogrzewnictwem (w szczególności emisji zanieczyszczeń przez paleniska domowe i lokalne kotłownie).
2) Komunalizacja elektrociepłowni (realizowana np. poprzez tworzenie i wspieranie odpowiednich lobby).
3) Wybór optymalnego systemu ogrzewnictwa oraz działalność na rzecz wdroŜenia tego systemu poprzez:
• Zakazy i sankcje w stosunku do emitujących zanieczyszczenia,
• Popieranie finansowe przechodzenia na wybrany, przyjaźniejszy dla środowiska system ogrzewania,
• Budowę nowych sieci i infrastruktury grzewczej,
• Wykorzystywanie zapisów dotyczących form ogrzewania w ramach opracowywanych planów miejscowych.
Miejski transport autobusowy (Program 41)
1. Celem programu jest usprawnienie i modernizacja transportu zbiorowego w mieście.
2. Program składa się z następujących przedsięwzięć:
1) Zakup autobusów miejskich wysokiej klasy.
2) Działania na rzecz ograniczenia emisji spalin do atmosfery przez autobusy poprzez stopniowe wyposaŜenie wszystkich autobusów w katalizatory spalin lub wprowadzenie autobusów napędzanych gazem.
3) Modyfikacje w systemie linii autobusowych dopasowane do powstających potrzeb.
4) Ulepszenia w ukształtowaniu i wyposaŜeniu przystanków.