Uznawanie innych państw

Prezydent posiada analogiczne uprawnienia w kwestii przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych akredytowanych w Stanach Zjednoczo­

89 Praktyka nominacyjna może mieć polityczny wydźwięk również w sprawach wewnątrzpaństwowych - formula regulująca te kwestie nazywana jest senatorial courtesy.

W związku z tym, iż przedmiotem jej uregulowań są stanowiska niezwiązane z polityką zagraniczną, autor niniejszej pracy nie podejmuje się przedstawienia tego zagadnienia.

Więcej informacji na ten temat w literaturze polskojęzycznej zob. np. Lesław Kański, Kompetencje Kongresu..., op.cit., s. 169 i nast., czy też Kazimierz Nowak, System prezy- dencjalny..., op.cit., s. 166-167.

90 Znaczna liczba Amerykanów', chcąc uniknąć mobilizacji w kraju, znalazła wiaśnie w Szwecji azyl.

nych, a także uznawania innych państw i rządów91. Z tym zagadnieniem zetknęli się po raz pierwszy Am erykanie już w 1793 roku, kiedy to Wa­

shington zgodził się przyjąć Edmonda Geneta, zaś po pewnym czasie zażądał od rządu francuskiego jeg o odwołania. Tak też się stało; w ten sposób został stworzony precedens przyjmowania i odwoływania amba­

sadorów akredytowanych w USA.

Sam proces uznawania innych państw odbywa się dwuetapowo: na mocy prezydenckiej decyzji Departament Stanu wydaje odpowiednie oświadczenie.

Precedensem było uznanie nowego rządu francuskiego w 1792 roku, kiedy ówczesny sekretarz stanu (Thomas Jefferson) wystosował odpo­

wiednie pismo do amerykańskiego reprezentanta w Paryżu92. Zgodnie z ukształtowaną praktyką - a wobec milczenia konstytucji - tego rodzaju działania nie wymagały od Kapitolu potwierdzenia legalności.

Podobnie rzecz się ma z cofaniem uznania innego państwa. W 1979 roku 26 kongresmanów zakwestionowało ową procedurę, zaskarżając decyzję prezydenta J. Cartera o wypowiedzeniu z dniem 1 stycznia 1980 roku uznania rządu tajwańskiego. Sąd Najwyższy odrzucił skargę w wer­

dykcie z dnia 13 grudnia 1979 roku, argumentując, że sprawa jest „nie­

możliwa do osądzenia z prawnego punktu widzenia” (nonjusticiable), tym samym prezydencka decyzja nie została cofnięta93.

Praktycznie rzecz biorąc, przyjmowanie ambasadorów postrzegano jako uprawnienie o czysto „technicznym”, formalnym charakterze. Jed­

nak wraz ze wzrostem aktywności USA na arenie międzynarodowej, prezydencka aktywność w tej sferze stała się istotnym elementem polityki zewnętrznej. Stąd też egzekutywa cieszy się daleko posuniętą swobodą przy uznawaniu innych państw94.

91 Zob. orzeczenie United States v. PinkfOJ z 1942 roku. Zob. także Edward Samuel Corwin, The President’s Control o f Foreign Relations. Princeton N.Y.: Princeton University Press, 1917, s. 71 і nast.

92 Zob. Wacław Szyszkowski, Traktaty a prawo wewnętrzne..., op.cit., s. 95.

93 Goldwater v. Carter 444 U.S. 996, 1979.

94 Za: Alexander DeConde, Richard Dean Bums, Fredrik Logevall (eds.), Encyclopedia o f American..., op.cit., s. 340.

PREZYDENT JAKO

GŁÓWNODOWODZĄCY ARMIĄ I FLOTĄ STANÓW ZJEDNOCZONYCH

- ART. II § 2 UST. 1

There aren 't any great men. There are ju s t great challenges that ordinaiy men like you a nd me are fo r c e d by circumstances to meet.

admirał H alsey1 No form o f government can survive that excludes dictatorship when the life o f the nation is at stake.

Clinton L. Rossiter2

4.1. WPROWADZENIE

Już na wstępie należy stwierdzić, że rozwiązanie wymienione w tytule rozdziału należy do dość nietypowych we współczesnych państwach o ustrojach demokratycznych - regułą jest, że monarcha, prezydent lub też premier raczej nominalnie sprawują swe funkcje w ramach polityki wojskowej, zazwyczaj zaś ich działania sprowadzają się do realizowania polityki personalnej. Tymczasem w przypadku Stanów Zjednoczonych, głowa państwa ma realną możliwość wpływania na sprawy militarne.

1 Cyt. za: Jon R. Bond, Richard Fleisher, The President in the Legislative Arena. Chi­

cago: University o f Chicago Press, 1990, s. 220.

~ Clinton Lawrence Rossiter, Constitutional Dictatorship: Crisis Government in the Modern Democracies. Princeton, NY: Princeton University Press, 1948, s. viii.

Uprawnienie to jest szczególnie pielęgnowane przez kolejnych lokatorów Białego Domu. Ow a troska kolejnych prezydentów o swobodę działania w tej sferze doprowadziła do tego, że - wraz z executive agreements - jest to element o bodaj największym znaczeniu dla egzekutywy, determi­

nuje bowiem w najszerszym stopniu swobodę jej poczynań w zakresie polityki zagranicznej i związanej z nią polityki bezpieczeństwa zewnętrz­

nego kraju. Nie zmienia to faktu, że owe kompetencje - czyli tzw.

„uprawnienia wojenne” (the war pow ers) - należą do dziedziny często weryfikowanej przez aktywność Kapitolu oraz Sądu Najwyższego.

Zanim jednak przejdziemy do dalszych rozważań, należy zdefiniować pojęcie „uprawnień wojennych” . Termin ten zwyczajowo stosowany, jest wszak dość nieprecyzyjny. Trzeba bowiem podkreślić, że the war powers obejm ują nie tylko kwestię udziału USA w działaniach zbrojnych, lecz także: „kontrolę, rozmieszczenie i użycie wojsk w zróżnicowanych ce­

lach, które wszakże nie zawsze sprowadzają się do wojny”3. A zatem,

„uprawnienia wojenne” rozumiane będą przez autora szerzej, niż tylko jako: „nieodłączne uprawnienie najwyższej władzy państwowej do: wy­

powiadania, prowadzenia i zakańczania działań zbrojnych z innymi pań­

stwami”4. Z drugiej strony należy również pamiętać o rozszerzającym znaczeniu the w ar powers. Otóż, zdaniem SN „władza wojenna” to także konieczność zabezpieczenia się przed ponownym wybuchem konfliktu zbrojnego'.

Jak wskazano, prezydent Stanów Zjednoczonych formalnie sprawuje funkcję Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych USA (Com m ander-in-Chief o f the US A rm ed Forces). Takie rozwiązanie w Konstytucji wynika przede wszystkim z dwóch przesłanek. Po pierwsze - prezydent staje się gwarantem cywilnej kontroli na siłami zbrojnymi6, co powszechnie

3 „The control, deployment, and use o f militaiy force fo r a variety o f purposes, only some o f which may he result in war"; zob. Christopher H. Pyle, Richard M. Pious, The President, Congress, and the Constitution: Power and Legitimacy in American Politics.

New York: The Free Press; London: Collier Macmillan Pub., 1984, s. 286.

4 „The authority inherent in national sovereignties to declare, conduct and conclude armed hostilities with other states"; zob. U.S. Congress, House, Committee on Foreign Affairs: War Powers Resolution o f 1973. House Report No. 287. 93rd Congress, f Session.

Washington, D.C.: U.S. Government Printing Office, 1973, s. 2-3.

’ Zob. orzeczenie Stewart v. Kahn z 1871 roku.

6 Kierując się właśnie taką przesłanką, prezydent H. Truman zdymisjonował w kwiet­

niu 1951 roku gen. Douglasa MacArtura, który podczas działań wojennych w Korei mial postępować zbyt samodzielnie, naruszając tym samym przedmiotową klauzulę cywilnej supremacji. Szerzej o kwestii kontroli cywilnej nad armią w USA zob. choćby Samuel E. Finer, The Man on Horseback: The Role o f the Military in Politics. London: Praeger,

uznawane jest za jeden z wyznaczników ustroju demokratycznego. Po drugie - takie unormowanie miało zapewnić odpowiednio szybkie re­

agowanie w sytuacji nagłego ataku na terytorium Unii, obecnie zaś - we wszelkich sytuacjach kryzysowych. Sprawa ta nabiera szczególnego zna­

czenia wobec specyfiki współczesnych konfliktów - chodzi zarówno 0 niebezpieczeństwo działań o charakterze terrorystycznym, jak i o broń atomową, co do użycia której wróg może podjąć decyzję (przynajmniej teoretycznie) dosłownie w ciągu kilku minut, nie pozwalając tym samym na szybką reakcję ze strony USA. Należy przy tym pamiętać, że w razie ataku na pierwszy plan wysuwają się służby wywiadowcze i rozpoznaw­

cze, które w Stanach Zjednoczonych są ściśle powiązane z egzekutywą.

Sytuacja jest jednak dość skomplikowana, gdyż dokładniejsza lektura ustawy zasadniczej wskazuje, że wyrażone explicite w konstytucji uprawnienia rozciągają się zarówno na egzekutywę, jak i legislatywę.

1 tak, najistotniejsze uprawnienia Kongresu - w zakresie spraw militar­

nych - zawierają się w następujących punktach:

a) wypowiadanie wojny (art. I § 8 ust. 11),

b) wystawianie i utrzymywanie wojska poprzez uchwalanie jego bu­

dżetu, jednak na okres najwyżej dwóch lat (art. I § 8 ust. 12),

c) wystawianie i utrzymywanie marynarki wojennej (art. I § 8 ust. 13), d) kontrola i wywieranie wpływu na siły zbrojne poprzez realizowanie uprawnień fiskalnych i finansowych: pobieranie dochodów (a rt I § 8 ust.

1) oraz zezwalanie na wydatki za pomocą ustaw o kredytach budżeto­

wych (art. I § 9 ust. 7)7,

e) prawo decydowania o wielkości oraz strukturze wewnętrznej armii poprzez określanie zasad dowodzenia i wydawanie regulaminów (art. I § 8 ust. 14),

f) definiowanie piractwa i aktów przemocy dokonywanych na morzu oraz przestępstwa przeciw prawu międzynarodowemu i wyznaczanie kar (art. I § 8 ust. 10),

g) powoływanie milicji, uśmierzanie powstań i odpieranie najazdów oraz dbanie o organizację, uzbrojenie i wyszkolenie milicji (art. I, § 8 ust.

15 i 16).

1988, s. 24-25 oraz Richard H. Kohn (ed.), The United States Military Under the Consti­

tution o f the United States, 1789-1989. New York: New York University Press, 1991, część 111. Z kolei na temat wydarzeń z początku lat pięćdziesiątych zob. np. Roy K. Flint, The Truman-MacArthur Conflict: Dilemmas o f Civil-Militaiy Relations in the Nuclear Age, [w:J ibidem, s. 223 і nast.

7 Jest to tzw. „władza nad sakiewką” (power o f the purse).

Jak stwierdził to w przemówieniu z 13 grudnia 1956 roku ówczesny przewodniczący podkomisji ds. Departamentu Obrony - sen. Dennis Chavez (D, Nowy Meksyk), uprawnienia wojenne Kongresu można sprowadzić do czterech „M ” : money, men, material, management9,. Przy omawianiu prezydenckich „uprawnień wojennych”, należy pamiętać 0 wskazanych wyżej uregulowaniach. Poza tym - jak podaje jeden z badaczy - w 1973 roku istniało (poza odpowiednimi zapisami konstytu­

cyjnymi) 470 zapisów ustawowych (statutory provisions), określających wyłączne prawa prezydenta w razie konfliktów zbrojnych i sytuacji nad­

zwyczajnych9. Zatem już na wstępie należy zakreślić perspektywę ba­

dawczą, wyznaczoną szeregiem w s p ó l n y c h uprawnień prezydenta 1 Kongresu °.