Szereg problemów związanych z próbą zastosowania modelu w bada-niach jakościowych i ilościowych nie oznacza niemożliwości. Co więcej, pierwsza próba zastosowania metodologii wypływającej z założeń przed-stawionych w niniejszej pracy została podjęta przy okazji badania oko-łowyborczego w trakcie elekcji generalnej i prezydenckiej w 2015 roku.
Pilotażowe badanie, zatytułowane Trójkątem ideologicznym, stało się podstawą do sporządzenia raportu o stanie elektoratu partii politycznych oraz uporządkowania polskiego spektrum politycznego. Dało też odpo-wiedzi, choć częściowe, na pytania dotyczące niedostatków bądź sposo-bów rozwiązania zarysowanych wyżej problemów.
W pierwszej kolejności rozwiązany został problem wyłączenia u pod-staw rozróżnienie na lewicę i prawicę. Podział dychotomiczny, choć dalej nieużyteczny dla potrzeb analizy, stał się kategorią poddawaną analizie.
Nowy model pozwala na zdiagnozowanie, w jaki sposób tradycyjny po-dział spektrum jest rozpoznawany przez przedstawicieli określonych opcji politycznych. Tym samym jest on niejako „włączany” do nowego modelu spektrum politycznego4. Przyjmując założenia wynikające z, przywoły-wanej już, pracy The Policital Spectrum: A Bi-Dimentional Approach, w której opisane zostało subiektywne postrzeganie spektrum przez obser-watora w nim umieszczonego, wyznaczyć można w nowym modelu sześć osi odpowiadających różnym wariantom podziału na lewicę i prawicę.
Pierwszy z wariantów, oznaczony lit. „a”, obrazuje oś sporu pomiędzy socjalliberałami a konserwatystami. W takim przypadku za lewicę brani będą socjalliberałowie, a za prawicę – konserwatyści. Tego rodzaju oś sporu kreowana jest zazwyczaj w przypadku sporów pomiędzy rucha-mi narodowyrucha-mi a rucharucha-mi gender. Dla budowania narracji nie ma przy tym znaczenia, czy wskazane podmioty życia politycznego są obiektyw-nie pozycjonowane w punktach skrajnych osi czy też odbiegają od obiektyw-niej w kierunku bądź to socjalizmu, bądź to liberalizmu. W dużej mierze przy kreowaniu osi sporu znaczenie ma bowiem autoidentyfikacja. Stąd wska-zanie przez ruchy narodowe (często socjalkonserwatywne) że są – próbując opisać to językiem walki politycznej – „konserwatywną kontpropozycją dla
4 Patrz: J. Szczepański, Ty „lewaku”, ty „faszysto”. O modelowaniu i opisie spektrum politycznego w Polsce, „Polish Journal of Political Science” 2017, nr 1.
lewicowo-liberalnych ruchów opartych na doktrynie gender”, będzie uza-sadniało przeprowadzenie tego typu osi sporu. Jest to pierwszy z trzech wa-riantów, w którym oś sporu pokrywa się z osią wyznaczoną przez ideologie będące wzajemnie w stosunku sprzeczności, a nie tylko przeciwieństwa.
Oznacza to, że spór toczony wedle tej osi jest sporem nie tylko konkurują-cych antropologii i aksjologii, ale takich które stanowią swoje zaprzeczenia.
Schemat 29. Warianty podziału na lewicę i prawicę (A)
Źródło: opracowanie własne.
Schemat 29. Warianty podziału na lewicę i prawicę (B)
Źródło: opracowanie własne.
Wariant „b” wskazuje na oś pomiędzy liberalizmem, określanym w tym przypadku jako „prawica”, oraz socjalizmem, określanym jako „lewica”.
Oś taka budowana jest zazwyczaj przez środowiska o silnie socjalistycznej
autoidentyfikacji, bądź też silnie liberalnej, w sytuacji w której w głównym nurcie perspektywa konserwatywna nie jest silnie reprezentowana i można ją pominąć w procesach walki politycznej. Oś taka, jako że nie rozciąga się pomiędzy ideologiami będącymi w stosunku sprzeczności, może mieć wy-znaczone pole dla politycznego „centrum”, które będzie odpowiadało po-zycji socjalliberalizmu w modelu. Ten ostatni jako ideologia synkretyczna, łącząca poprzez redefinicję podstawowe wartości właściwe liberalizmowi i socjalizmowi, spełniać będzie rolę (z punktu widzenia poprawności budo-wania modelu spektrum opartego o oś) elementu centralnego, w równym stopniu realizującego wybrane aspekty obu opcji skrajnych.
Schemat 29. Warianty podziału na lewicę i prawicę (C)
Źródło: opracowanie własne.
Wariant „c” wskazuje na oś sporu pomiędzy socjalizmem, „lewicą”, a konserwatywnym liberalizmem, „prawicą”. Tego typu układ odzwier-ciedla sprzeczność pomiędzy ideologiami socjalizmu i konserwatywne-go-liberalizmu, który czerpie z ustaleń dwóch koncepcji elitystycznych.
Oś taka wyznaczana może być przez partie realizujące złożenia doktryn takich jak np. ordo-liberalizm, który to stara się łączyć w twórczy sposób społeczną naukę kościoła katolickiego z ustaleniami liberałów, a partiami reprezentującymi doktryny socjalistyczne czy komunistyczne.
Wariant „d” wskazuje na trzecią, i ostatnią, opcję relacji sprzeczności, tj. tę pomiędzy liberalizmem a socjalkonserwatyzem. W odróżnieniu od pozostałych możliwości ta poprowadzona jest przez środek trójkąta, tak że nie sposób wskazać w oczywisty sposób lewicę i prawicę. To, kto
będzie, w tak prowadzonym sporze, „prawicą”, a kto – „lewicą”, zależy od sposobu narzucenia narracji. Podkreślenie przez kogoś wątków elity-stycznych i wolnościowych, obecnych w liberalizmie, może prowadzić do przypisania mu etykiety „prawicy”. Gdyby jednak podkreślać trady-cjonalizm, oparcie o transcendencję i wspólnotowość socjalkonserwaty-zmu, można by jemu przypisać etykietę „prawicy”. Podobnie w przypad-ku wskazywania na „lewicę”. W liberalizmie podkreślać można wątki związane z indywidualizmem, który prowadzić może do rozwoju koncep-cji autodeterminakoncep-cji, również płciowej, u socjalkonserwatystów można podkreślać wątki związane z redystrybucją środków, egalitaryzmem czy przedkładaniem interesów zbiorowości nad interesy jednostki. Oś ta jest więc plastyczna i od skuteczności w narzucaniu własnej narracji zależeć będzie, jak ostatecznie zostanie opisana.
Schemat 29. Warianty podziału na lewicę i prawicę (D)
Źródło: opracowanie własne.
Wariant „e” to oś prowadzona od socjalizmu, tj. „lewicy”, do konser-watyzmu, tj. „prawicy”. Podobnie jak w przypadku wariantu „b”, można tu wskazać punkt spełniający wymogi „centrum”, tj. socjalkonserwa-tyzm. Tego typu oś może być prowadzona w przypadku sporu partii socjalistycznych i konserwatywnych, gdy opcja liberalna nie jest obecna w głównym nurcie.
Wariant „f” jest osią prowadzoną od liberalizmu, tu „lewicy”, do kon-serwatyzmu, tu „prawicy”. Jako „centrum” wskazać można w takim przy-padku ideologię konserwatywnego liberalizmu. Podobnie jak w przyprzy-padku
pozostałych opcji prowadzenia osi po bokach trójkąta, spór będzie pro-wadzony przy pominięciu trzeciej opcji, w tym przypadku – socjalizmu.
Schemat 29. Warianty podziału na lewicę i prawicę (E)
Źródło: opracowanie własne.
Schemat 29. Warianty podziału na lewicę i prawicę (F)
Źródło: opracowanie własne.
Ustosunkowawszy się do potencjalnych kierunków ataku wobec no-wego modelu spektrum polityczno-prawnego można przedstawić możliwe sposoby jego wykorzystania oraz wpływ, jaki wywrzeć może jego użycie.
W tym celu omówione zostaną: użycie modelu w połączeniu z metoda-mi ilościowymetoda-mi; użycie modelu z wykorzystaniem metod jakościowych;
wpływ modelu na dydaktykę.