Własna działalność gospodarcza

W części 4.3 raportu zwrócono uwagę na istotne różnice w odsetkach kobiet i mężczyzn prowadzących działalność gospodarczą. Kobiety dwukrotnie rzadziej niż mężczyźni pracowały na własny rachunek sześć miesięcy po zakończeniu udziału we wsparciu. Prawidłowość tę zidentyfikowano również w poprzednich edycjach badania wskaźnikowego, potwierdzają ją także inne opracowania dla całego kraju. Jak wynika z raportu OECD (2017), podobna sytuacja ma miejsce w większości innych krajów. Kolejną zidentyfikowaną w poprzednich edycjach badania prawidłowością jest wyraźna różnica między płciami pod względem dochodów uzyskiwanych z działalności gospodarczej. Według raportu dla krajów OECD (2017) na poziomie krajowym luka istnieje także w innych państwach, ale w przypadku Polski jest ona najwyższa.

Jak wskazano w podrozdziale 4.3, 9 na 10 działalności gospodarczych zostało założonych dzięki dotacji uzyskanej w ramach aktywizacji. Analiza przyznanych dotacji stanowi więc ważne źródło informacji

15%

77%

4% 4%

23%

73%

2% 2%

5%

81%

8% 5%

poniżej 40 godzin

tygodniowo 40 godzin tygodniowo powyżej 40 godzin

tygodniowo nie wiem, nie pamiętam

ogółem kobiety mężczyźni

59

o działalnościach gospodarczych prowadzonych przez uczestników Programu. W tym celu wykorzystano informacje o kodzie PKD deklarowanego głównego obszaru działalności (wykresy 30 i 31) oraz o kwocie przyznanej dotacji (wykres 32).

Wykres 30. Struktura dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej według sektora PKD

Uwagi: Sektory posegregowano malejąco według wartości dla kobiet.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy SL.

Kobiety i mężczyźni podejmują działalność gospodarczą w odmiennych sektorach. Wśród działalności gospodarczych założonych przez mężczyzn wyraźnie dominują sektory takie jak: budownictwo (szczególnie realizacja projektów budowlanych, roboty wykończeniowe, instalacje elektryczne), handel i naprawy (szczególnie naprawy pojazdów) oraz działalność profesjonalna (m.in. usługi prawnicze, projektowanie inżynierskie, fotografia). Łącznie do tych trzech sektorów zalicza się 64% działalności gospodarczych założonych przez mężczyzn. Wśród działalności założonych przez kobiety wyróżniają się sektory: pozostała działalność gospodarcza (dominują usługi fryzjerskie i kosmetyczne), działalność profesjonalna (usługi prawnicze, projektowanie graficzne, wzornictwo i aranżacja wnętrz, fotografia) oraz handel i naprawy (sprzedaż detaliczna), skupiając 69% działalności. W porównaniu do III badania wskaźnikowego w przypadku kobiet jak i mężczyzn dominujące sektory nie uległy zmianie.

Szczegółowe zestawienie branż typowo kobiecych i typowo męskich – tj. w przypadku których różnica udziałów w strukturze założonych działalności gospodarczych dla kobiet i mężczyzn jest najwyższa, przedstawia wykres 31.

34%

22%

13%

7% 5% 5% 4% 3% 2% 1% 1% 1% 1% 0% 0%

3%

12%

18%

1%

10%

3% 4% 2% 2% 1% 6%

1%

33%

3% 1%

Pozostała działalność usługowa Działalność profesjonalna Handel i naprawy Opieka zdrowotna Przetwórstwo przemysłowe Edukacja Usługi wspierające Kultura, rozrywka i rekreacja Hotele i restauracje Usługi finansowe Informacja i komunikacja Obsługa nieruchomości Budownictwo Transport Rolnictwo

kobiety mężczyźni

60

Wykres 31. Typowo „kobiece” i „męskie” branże działalności gospodarczej

Uwagi: Wartości na wykresie oznaczają różnicę (wartość bezwzględną wyrażoną w punktach procentowych) między udziałem branży w strukturze działalności gospodarczych założonych przez kobiety a analogicznym udziałem w strukturze dla mężczyzn. Informacje dla działalności dla których uzyskano z PUP dotację na ich założenie.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy SL.

Różnice między płciami pod względem wysokości dotacji na założenie działalności gospodarczej są znikome.

Medianowa kwota dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej zarówno dla kobiet i mężczyzn wyniosła 20 000 zł. Wartość przeciętnej przyznanej dotacji była co prawda niższa dla kobiet niż mężczyzn, lecz różnica była niewielka – 85 zł. Przeciętna wartość dotacji dla obu płci wyniosła 20 804 zł. Brak wyraźnych różnic w kwotach dofinansowania między płciami należy ocenić jako pozytywną cechę aktywizacji. W porównaniu do III badania wskaźnikowego różnica między przeciętną wartością dotacji dla kobiet i mężczyzn nieznaczenie spadła (ze 200 zł do obecnych 85 zł).

Niższy odsetek dotacji przyznanych kobietom niż mężczyznom otwiera pytanie, co stoi za tym faktem – brak informacji o możliwości ubiegania się o dotację, mniejsza skłonność kobiet do ubiegania się o dotację, czy wyższy odsetek odrzuceń złożonych wniosków w przypadku kobiet. W tegorocznej edycji badania wskaźnikowego ankieta została uzupełniona o pytania, pozwalające wskazać potencjalne przyczyny.

Na podstawie badania CATI oraz bazy uczestników można stwierdzić, że wiedzę na temat możliwości uzyskania dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej częściej posiadali mężczyźni (71%) niż kobiety (64%). Wśród osób, które wiedziały o możliwości uzyskania dotacji mężczyźni cechowali się dwukrotnie większą skłonnością do złożenia aplikacji (28% wobec 14%. wśród kobiet). Jednocześnie odsetek uczestników, którzy starali się o dotację i ją otrzymali wynosił 84% i był zbliżony wśród kobiet i mężczyzn (odpowiednio 84% i 83%). Oznacza to, że nie zanotowano różnicy w skuteczności ubiegania się o dotację na działalność gospodarczą pomiędzy kobietami i mężczyznami. Kobiety rzadziej posiadały wiedzę na temat możliwości uzyskania dotacji oraz cechowały się niższą skłonnością do ubiegania się o tę dotację.

28.1

2.9 2.7 2.6 2.5 3.2 3.4 3.5 7.6 10.0

Fryzjerstwo i zabiegi kosmetyczne Usługi prawnicze projektowanie graficzne, wzornictwo, aranżacje wnętrz Pozostała działalność w zakresie opieki zdrowotnej Działalność fotograficzna Działalność związana z oprogramowaniem Roboty budowlane Wykonywanie instalacji elektrycznych Roboty wykończeniowe Konserwacja i naprawa samochodów

S.96.02.Z M.69.10.Z M.74.10.Z Q.86.90.E M.74.20.Z J.62.01.Z F.41.20.Z F.43.21.Z F.43.39.Z G.45.20.Z

kobiety mężczyźni

61

Wykres 32. Rozkład kwoty dotacji na założenie własnej działalności gospodarczej według płci

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bazy SL.

Wykres 33. Odsetki osób, które wiedziały o możliwości otrzymania dotacji na założenie działalności gospodarczej, starały się o dotację i ją otrzymały według płci

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych CATI i bazy SL.

67%

20%

84%

71%

28%

83%

64%

14%

84%

Wiedział(a) o możliwości otrzymania

dotacji Starał(a) się o dotację Otrzymał(a) dotację

ogółem mężczyźni kobiety

62

Wykres 34. Przyczyny nie ubiegania się o dotacje na działalność gospodarczą

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych CATI.

Osoby, które wiedziały o możliwości ubiegania się o dotację na założenie działalności gospodarczej, ale nie zdecydowały się na skorzystanie z tej formy wsparcia, wśród trzech głównych przyczyn nieubiegania się o dotację wskazywali brak zainteresowania prowadzeniem własnej działalności gospodarczej (64%), brak odpowiedniego doświadczenia (34%) oraz brak odpowiedniej wiedzy dotyczącej prowadzenia działalności gospodarczej (20%). Przyczyny te jako główne zostały wskazane zarówno przez kobiety, jak i przez mężczyzn, choć rozkład odpowiedzi nieco różnił się pomiędzy płciami. Kobiety częściej niż mężczyźni wskazywały, że nie były zainteresowane prowadzeniem działalności gospodarczej (67% vs. 60%). Z kolei mężczyźni częściej niż kobiety wskazywali na brak doświadczenia (39% vs. 30%) i brak odpowiedniej wiedzy na temat prowadzenia działalności gospodarczej (25% vs. 17%). Zaledwie 5% ankietowanych wskazało, że barierą w staraniu się o dotację były nieodpowiednie warunki przyznawania tej formy wsparcia. Z jednej strony może to oznaczać, że konstrukcja i zasady przyznawania dotacji są odpowiednio skonstruowane i nie stanowią bariery dla uczestników. Z drugiej strony istnieje jednak ryzyko, że osoby niezainteresowane prowadzeniem działalności gospodarczej nie zapoznawały się z warunkami przyznania tej formy wsparcia, stąd tak niski odsetek wskazań na tę barierę. Wśród odpowiedzi, które znalazły się w kategorii „inne” uczestnicy często wskazywali brak odpowiedniego pomysłu na prowadzenie działalności gospodarczej.

Mężczyźni prowadzący działalność gospodarczą założoną po zakończeniu udziału w Programie zarabiali znacznie więcej niż kobiety (Wykres 35). Średni miesięczny dochód kobiet, które rozpoczęły własną działalność wyniósł 2297 zł netto, podczas gdy dla mężczyzn wartość ta była o 1000 zł wyższa – 3346 zł. Podobna różnica występuje między medianami zarobków - wśród uczestniczek mediana wyniosła 2000 zł, a wśród uczestników było to 3000 zł. Luka w dochodach miesięcznych wyniosła 31%. Uwzględniając różnice w średnim czasie pracy

20%

63

kobiet i mężczyzn, luka w dochodach osób prowadzących działalność gospodarczą spada z 31% do 13%.

Mężczyźni zarabiają średnio 16,3 zł na godzinę, podczas gdy kobiety 14,1 zł (Wykres 36).

Mężczyźni tygodniowo spędzali średnio 50 (medianowo 50) godzin na pracę, zaś kobiety średnio około 5 godzin mniej – 45 godzin (medianowo 40).

Wykres 35. Dochody z pracy kobiet i mężczyzn pracujących na własny rachunek, w ujęciu miesięcznym

Wykres 36. Dochody z pracy kobiet i mężczyzn pracujących na własny rachunek, w ujęciu godzinowym

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI uczestników wsparcia.