PAŃSTWA ORAZ WIARYGODNYCH SOJUSZACH
MIĘDZYNARODOWYCH
PREZYDENT RP BRONISŁAW KOMOROWSKI FRAGMENT WYSTĄPIENIA NA ODPRAWIE KIEROWNICTWA MON I SZRP WARSZAWA, MARZEC 2014
gen. Mieczysław Gocuł
1Jako pierwszy użył tego terminu w 1945 roku brytyjski pisarz George Orwell w eseju You and the Atomic Bomb (wyd.: Tribune). Termin „zimna wojna” wykorzystał w 1947 roku B. Baruch, amerykański polityk i przemysłowiec, do opisu napięcia między dwoma byłymi sojusznikami z czasów II wojny światowej.
2 Organizacja Paktu Azji Południowo-Wschodniej (South East Asia Treaty Organization – SEATO) z siedzibą w Bangkoku, która powstała na mocy paktu z Manili 8 września 1954 roku.
3Organizacja Paktu Centralnego (Central Treaty Organization – CENTO) – istniejący w latach 1955–1979 sojusz polityczno-wojskowy, do którego należały: Iran, Irak, Pakistan, Turcja i Wielka Brytania.
4Trzecią z sił w tym okresie stanowił Ruch Państw Niezaangażowanych, utworzony z inicjatywy lewicowych rządów Egiptu, Jugosławii oraz Indii.
Frakcja ta odrzucała opowiedzenie się za blokiem zachodnim lub wschodnim.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2015
42
WOJSKO NOWYCH CZASÓW
Idea Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego – jako sojuszu polityczno-wojskowego – skrystalizowa-ła się w postaci podpisanego 4 kwietnia 1949 roku Traktatu Północnoatlantyckiego. Początkowym celem NATO była obrona militarna przed atakiem ze strony Związku Radzieckiego i jego satelitów, z czasem jed-nak organizacja stała się elementem utrzymania rów-nowagi strategicznej między Wschodem i Zachodem.
Formalnoprawne podstawy utworzenia Sojuszu oraz zasady jego działania zawarto w Traktacie…. Szcze-gólnie ważny jest art. 55, w którym NATO stawia so-bie za cel zbiorową ochronę swoich członków wszel-kimi środkami politycznymi i militarnymi.
Traktat… to podstawowy akt regulujący całą dzia-łalność struktur politycznych i wojskowych. W art. 96
tego dokumentu stwierdza się, że wszelkie sprawy do-tyczące Traktatu… spoczywają w kompetencjach Rady Północnoatlantyckiej (North Atlantic Council – NAC). Jest ona zobligowana do utworzenia organów pomocniczych, których zadaniem będzie wypracowa-nie propozycji środków zapewniających realizację po-stanowień art. 37 i 5. Ze wspomnianych zapisów wy-nika, że integracja działań politycznych z wojskowy-mi jest realizowana przede wszystkim na poziowojskowy-mie strategicznym. Na nim też dowódcy wojskowi opiera-ją politykę Sojuszu zasadniczo w dwóch obszarach:
operacyjnym i związanym z poprawą jego zdolności.
Strategie Sojuszu od początku stanowiły odpo-wiedź na zmieniające się środowisko bezpieczeństwa.
Zawarty w nich kontekst polityczny wyznaczał ramy
5Artykuł 5 stanowi: Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonania prawa do indywidu-alnej lub zbiorowej samoobrony, na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podej-mując niezwłocznie, samodzielnie, jak i w porozumieniu z innymi Stronami działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. www.bbn.gov.pl/pl/publikacje-i-dokumenty/dokum-enty/257,Traktat-polnocnoatlantycki-i-ustawa-o-jego-ratyfikacji.html/.
6Artykuł 9 stanowi: Niniejszym Strony ustanawiają Radę, w której każda z nich będzie reprezentowana w celu rozpatrywania spraw dotyczących realizacji niniejszego traktatu. Rada będzie zorganizowana w taki sposób, żeby mogła zbierać się szybko w każdym czasie. Rada utworzy takie organy pomocnicze, jakie okażą się potrzebne; w szczególności utworzy ona natychmiast komitet obrony, którego zadaniem będzie zalecanie środków w celu realizacji artykułów 3 i 5. www.bbn.gov.pl/pl/publikacje-i-dokumenty/dokumenty/257,Traktat-polnocnoatlantycki-i-ustawa-o-jego-ratyfikacji.html/.
7Artykuł 3 stanowi: Dla skutecznego osiągnięcia celów niniejszego Traktatu Strony, każda z osobna i wszystkie razem, poprzez stałą i skuteczną samopomoc i pomoc wzajemną, będą utrzymywały i rozwijały swoją indywidualną i zbiorową zdolność do odparcia zbrojnej napaści. www.bbn.
gov.pl/pl/publikacje-i-dokumenty/dokumenty/257,Traktat-polnocnoatlantycki-i-ustawa-o-jego-ratyfikacji.html/.
RAFAŁ MNIEDŁO/11 LDKPANC
Obecność w Polsce na rotacyjnych ćwiczeniach żołnierzy z innych państw NATO to nie tylko doskonała okazja do wspólnych ćwiczeń i wymiany doświadczeń, lecz także namacalny dowód na to, że Sojusz poważnie traktuje bezpieczeństwo państw członkowskich i w razie zagrożenia na ich terytorium zostaną roz-mieszczone międzynarodowe siły.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2015
43
działalności wojskowej. Przyjęte w 1957 oraz 1968 roku kolejne strategie opierały się głównie na koncep-cjach amerykańskich, z założeniami których zgadzały się pozostałe państwa członkowskie.
Pierwsza z nich została zaadaptowana przez NATO w 1957 roku jako Strategia zmasowanego odwetu8. Zakładała wykonanie uderzeń jądrowych na państwa Układu Warszawskiego w odpowiedzi na poważniej-szy atak militarny. Więcej – dopuszczała również możliwość wykonania uprzedzającego ataku jądro-wego w razie stwierdzenia zagrożenia bezpieczeń-stwa państw Sojuszu.
W 1968 roku przyjęto Strategię elastycznego re-agowania9. Zgodnie z nią możliwe było prowadze-nia działań wojennych zarówno z wykorzystaniem broni jądrowej, jak i bez niej. W razie ataku państw Układu Warszawskiego przewidywano prowadzenie działań o charakterze konwencjonalnym, a w sytu-acji ich niepowodzenia – wykorzystanie taktycznej broni jądrowej na ograniczoną skalę. Strategiczna broń jądrowa miała być użyta dopiero wówczas, gdy zastosuje ją Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Podsumowując okres zimnowojenny, należy stwierdzić, że NATO planowało prowadzić swoje działania z wykorzystaniem całego arsenału także poza obszarem traktatowym. Lokalne konflikty wo-jenne tego okresu, zwane wojnami zastępczymi10, pozwoliły na zachowanie status quo Sojuszu oraz ewolucję poglądów politycznych i wojskowych od-noszących się do charakteru oraz przebiegu potencjal-nego konfliktu pełnoskalowego. Możliwe (przewidy-wane) w latach pięćdziesiątych i do połowy lat sześćdziesiątych XX wieku przeprowadzenie uprze-dzających ataków jądrowych (w razie stwierdzenia zagrożenia bezpieczeństwa państw Sojuszu) ewolu-owało w stronę wykorzystania taktycznej broni jądro-wej na ograniczoną skalę w przypadku niepowodze-nia działań o charakterze konwencjonalnym.
Polityczne decyzje o ograniczeniu możliwości użycia broni jądrowej implikowały rozwój sił
konwencjonal-nych. W dalszym ciągu – w planowaniu operacyjnym – za główny teatr działań przyjmowano obszar pół-nocnoatlantycki i Europę.
ŚRODOWISKO
BEZPIECZEŃSTWA 1991–2014
Charakteryzując funkcjonowanie NATO w Europie postzimnowojennej i w świecie, należy stwierdzić, że wraz z powstaniem nowej sytuacji geostrategicznej zniknęło zagrożenie wojną konwencjonalną i nuklearną na wielką skalę. W Koncepcji strategicznej NATO11, przedstawionej w Rzymie w roku 1991, określono, że zagrożenie nagłym i zmasowanym atakiem przeciwko Sojuszowi przestało istnieć, co pozwoliło na zmniej-szenie roli broni nuklearnej, chociaż dalej postrzega-no ją jako istotną dla zachowania pokoju. Po rozpa-dzie Układu Warszawskiego NATO zaczęło pełnić funkcję stabilizacyjną, a podejmowane działania miały zapobiegać rozprzestrzenianiu się konfliktów regionalnych. Jednocześnie Sojusz przestał postrze-gać Federację Rosyjską jako przeciwnika.
Polityczne poszukiwania nowych dróg dla Organi-zacji sprawiły, że w czasie szczytu w Brukseli, w dniach 10–11 stycznia 1994 roku, podjęto decyzję o rozszerzaniu współpracy politycznej i wojskowej na całą Europę oraz rozpoczęciu programu „Partner-stwo dla pokoju”12 (Partnership for Peace – PdP).
Spowodowało to faktyczne otwarcie Sojuszu na współpracę z państwami byłego bloku wschodniego z perspektywą ich pełnego w nim członkostwa. Na-leży zaznaczyć, że rozpad ZSRR wpłynął także na zmianę doktryny obronnej Federacji Rosyjskiej. We-wnętrzne problemy nowego państwa i słabość eko-nomiczna sprawiły, że w Doktrynie wojskowej FR z 1993 roku zerwano z przyjętą przez ZSRR w 1982 roku zasadą nieużycia broni jądrowej jako pierwszy13. Nowa doktryna dopuszczała możliwość jej zastoso-wania w razie zbrojnej napaści na Federację Rosyjską państwa, które nią nie dysponuje, ale związanego po-rozumieniem z państwem, które ją posiada. Rosja uczyniła więc z broni jądrowej główny czynnik
od-8 Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego (DC-6) z 1949 roku (pierwsze elementy), Ogólna strategiczna koncepcja obrony obszaru północnoatlantyckiego MC 14/2 z 1957 roku (rozwinięcie).
9Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego MC 14/3 z 1968 roku.
10 Już na początku swojego istnienia NATO musiało odpowiedzieć na problemy związane z pogorszeniem się stosunków z ZSRR. Miejscem ogni-ska zapalnego stał się dwukrotnie Berlin (blokada w latach 1948–1949 przez ZSSR oraz kryzys berliński w 1961 roku zakończony budową mu-ru berlińskiego). Potem w sposób niebezpośredni, gdyż spoza obszamu-ru północnoatlantyckiego wpływ na strategie NATO miały: wojna koreańska (1950–1953), kryzys sueski (1956), wojna wietnamska (1957–1972), kryzys kubański (1962), rewolucja sandinistów (1979), irańska rewolu-cja islamska (1979) i radziecka interwenrewolu-cja w Afganistanie (1973–1989). Większość tych wydarzeń określamy dzisiaj eufemistycznym pojęciem
„wojny zastępczej”, czyli rozstrzyganiem sporów nie w sposób bezpośrednich starć militarnych prowadzonych na własnym terytorium, lecz zastęp-czo za pomocą działań na terytorium państwa trzeciego.
11The Alliance’s New Strategic Concept, Rzym, 8 listopada 1991 roku; tekst oryginalny w języku angielskim. www.nato.int/cps/en/natohq/offi-cial_texts_23847.htm/.
12Zasady programu opisano w dwóch przyjętych dokumentach: Dokumencie ramowym „Partnerstwa dla pokoju” oraz w Zaproszeniu do „Partner-stwa dla pokoju”. Członkami programu mogły zostać pań„Partner-stwa uczestniczące w pracach Rady Współpracy Północnoatlantyckiej lub pań„Partner-stwa człon-kowskie KBWE. Jego głównym celem miało być rozwijanie współpracy politycznej i wojskowej w całej Europie.
13Użycie sił zbrojnych przez Federację Rosyjską przewidziano w następujących przypadkach do: obrony suwerenności i integralności terytorialnej oraz innych żywotnych interesów FR, przeprowadzenia operacji pokojowych oraz zakończenia konfliktu zbrojnego na granicach państwa lub w ob-rębie terytorium FR, gdy zagraża to jej żywotnym interesom. Interesujące jest to, że w dokumencie nie sprecyzowano, czym są owe interesy.
WOJSKO NOWYCH CZASÓW
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2015
44
straszania ze względu na swoją słabość w innych dziedzinach.
NOWE NATO
Wspomniany szczyt NATO w Brukseli potwierdził otwarcie Sojuszu na członkostwo nowych państw eu-ropejskich. Jego uczestnicy przyjęli deklaracje o pro-wadzeniu misji zagranicznych przez Sojusz pod au-spicjami Rady Bezpieczeństwa ONZ lub KBWE oraz kontynuowaniu operacji nadzorującej respektowanie strefy zakazu lotów nad Bośnią. Potępili także kon-flikt w byłej Jugosławii oraz potwierdzili integralność terytorialną, niepodległość i suwerenność Armenii, Azerbejdżanu i Gruzji. Zdecydowano również o podję-ciu wysiłków przeciwko rozprzestrzenianiu broni ma-sowego rażenia i środków jej przenoszenia. Jednocze-śnie przyjęto koncepcję Wielonarodowych Sił Połączo-nych (Combine Joint Task Force – CJTF) jako środka rozwoju operacji wojskowych. Ustalenia szczytu wy-raźnie wskazywały na fakt, że NATO widzi potrzebę stabilizacji sytuacji na południowej i południowo--wschodniej flance Europy.
Polityczna transformacja Sojuszu w latach 1997–
–1999 uwzględniała doświadczenia z konfliktu na Bał-kanach oraz konieczność stabilizacji sytuacji w tym re-gionie. Istotny w tym okresie był specjalny szczyt NATO z udziałem Federacji Rosyjskiej (27 maja 1997 roku w Paryżu), w czasie którego podpisano z Rosją Akt stanowiący o podstawach wzajemnych stosunków, współpracy i bezpieczeństwa.
W tym samym roku zorganizowano szczyt, na któ-rym przyjęto Madrycką deklarację w sprawie bezpie-czeństwa i współpracy euroatlantyckiej14. Zawierała ona m.in. zaproszenie Czech, Polski i Węgier do człon-kostwa w Sojuszu (oficjalnie państwa te wstąpiły w 1999 roku) oraz reformę struktur dowództwa woj-skowego NATO15. Rada Północnoatlantycka przyjęła również Specjalną deklarację w sprawie Bośni i Herce-gowiny16, w której zobowiązała się do pełnej imple-mentacji porozumienia pokojowego z Dayton oraz ustanowienia Bośni i Hercegowiny państwem samo-dzielnym, demokratycznym i wieloetnicznym. Zobo-wiązała się również do prowadzenia misji SFOR17 w celu zapewnienia pokoju w regionie. 24 marca 1999 roku, tuż po przyjęciu Polski, Węgier i Czech do Soju-szu, zaangażował się on w konflikt zbrojny w Kosowie.
W związku z wydarzeniami na Bałkanach i zmie-niającym się środowiskiem bezpieczeństwa zadania
NATO musiały zostać rozszerzone o reagowanie kry-zysowe poza art. 5, a zatem poza obszar traktatowy.
Polityczną decyzję w tej sprawie podjęto, przyjmując nową Koncepcję strategiczną Sojuszu18 w 1999 roku na szczycie w Waszyngtonie. Dokument ten na nowo zdefiniował cele i zadania Organizacji oraz wyzna-czył strategiczne podejście do zagadnień bezpieczeń-stwa w XXI wieku. Podstawowym celem NATO mia-ło być zapewnienie wolności i bezpieczeństwa swoim członkom, a także utrzymanie pokoju i stabilności w regionie euroatlantyckim. Sojusz zadeklarował w ten sposób szerokie podejście do bezpieczeństwa międzynarodowego, uwzględniające – oprócz wymia-ru obronnego – również czynniki polityczne, ekono-miczne i społeczne oraz związane z ochroną środowi-ska. W celu dalszej ochrony pokoju, bezpieczeństwa i stabilności zadeklarował używanie określonych środków, to znaczy utrzymanie jedności transatlantyc-kiej oraz zachowanie swojego potencjału militarnego, a także zapobieganie konfliktom i zarządzanie kryzy-sami. Wyrażono również otwartość na przyjęcie no-wych członków.
Odpowiedzią Rosji na zmiany w środowisku bez-pieczeństwa, w tym również na kierunki transformacji NATO, było przyjęcie w 2000 roku nowej Doktryny wojskowej. Dokument, stwierdzając ograniczenie możliwości tradycyjnej agresji zbrojnej przeciwko Federacji Rosyjskiej i jej sojusznikom, określał jako główne zagrożenia zewnętrzne: terytorialne pretensje w stosunku do niej; próby ingerencji w jej politykę wewnętrzną; usiłowanie ignorowania jej interesów w kwestii regulowania problemów bezpieczeństwa międzynarodowego, także przeciwdziałanie umacnia-niu jej pozycji jako jednego z centrów wojskowych wpływających na kształtowanie bezpieczeństwa mię-dzynarodowego oraz dyskryminację, w tym deprecja-cję praw, swobód i ustawowych interesów obywateli Federacji za granicą.
NATO PO 11 WRZEŚNIA 2001 ROKU
Ataki terrorystyczne w USA z września 2001 roku stanowiły impuls do zmiany postrzegania sytuacji bezpieczeństwa przez Sojusz. Po raz pierwszy w hi-storii uruchomił procedury związane z art. 5. Rozpo-częto operację „Active Endeavour” w rejonie morza Śródziemnego oraz zapoczątkowano w Afganistanie.
Po 2001 roku, na kolejnych pięciu szczytach NATO19, podejmowano decyzje polityczne mające
14Podjęta na szczycie NATO w Madrycie 8–9 lipca 1997 roku.
15The NATO Military Command Structure, MC 324, zmniejszał liczbę dowództw z 65 do 20, z założeniem utrzymania dwóch dowództw strategicz-nych (SC ATLANTIC i SC EURPE), pięciu dowództw regionalstrategicz-nych (RC WEST, RC SOUTHEAST, RC EAST, RC NORTH, RC SOUTH) z podporządkowany-mi im czterema dowództwapodporządkowany-mi komponentów, siedpodporządkowany-mioma połączonypodporządkowany-mi dowództwapodporządkowany-mi subregionalnypodporządkowany-mi, SRIKEFLTLANT oraz SUBACLANT.
16Special Declaration on Bosnia and Herzegovina. www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_25459.htm/.
17Siły Stabilizacyjne (Stabilization Force – SFOR) – nazwa sił NATO, które po wojnie w Bośni prowadziły misję utrzymania pokoju w rejonie Bośni i Hercegowiny. Ustanowione rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1088 z 12 grudnia 1996 roku zostały zastąpione przez misję Unii Europejskiej EUFOR „Althea” w 2004 roku.
18Dokument oryginalny (j. angielski). www.nato.int/docu/pr/1999/p99-065e.htm/.
19Szczyty NATO: Rzym (28 maja 2002 roku), Praga (21–22 listopada 2002 roku), Stambuł (28–29 czerwca 2004 roku), Ryga (28–29 listopada 2006 roku) oraz Bukareszt (2–4 kwietnia 2008 roku).
WOJSKO NOWYCH CZASÓW
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2015
45
na celu przeciwstawienie się nowym zagrożeniom.
Najważniejsze z nich dotyczyły:
– zaproszenia siedmiu państw20 byłego bloku wschodniego do członkostwa w Sojuszu, także Chorwacji i Albanii;
– utworzenia Sił Odpowiedzi NATO;
– wspierania państw członkowskich NATO w ope-racji w Afganistanie, następnie przejęcia dowództwa nad Międzynarodowymi Siłami Wspierającymi Bez-pieczeństwo (ISAF) w tym kraju (decyzję taką podję-to na prośbę RFN i Holandii);
– powołania do życia Rady NATO – Rosja, która miała rozwijać współpracę we wzajemnych relacjach;
– przyjęcia Planu działań NATO – Ukraina;
– poparcia rezolucji nr 1441 Rady Bezpieczeństwa ONZ, co pozwoliło na uczestnictwo poszczególnych członków Sojuszu w operacji koalicyjnej na terenie Iraku;
– wprowadzenia tzw. celu Robertsona (określał on, że 40% sił zbrojnych państw członkowskich musi być gotowe do przegrupowania, a 8% – stale uczestniczyć w misjach zagranicznych21);
– zakończenia misji SFOR w Bośni i Hercegowinie (zastąpiła ją misja UE „EUFOR Althea”)22;
– poparcia planu budowy przez USA tarczy antyra-kietowej w Europie (zanegowany przez Federację Rosyjską na spotkaniu Rady NATO – Rosja 4 kwiet-nia 2008 roku w Bukareszcie);
– poparcia dla integralności terytorialnej, niepodle-głości i suwerenności Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji i Mołdawii23.
W latach 2002–2003 zreorganizowano także struktu-ry wojskowe NATO24. Rozdzielono zadania transforma-cyjne (planowanie rozwoju) działalności operatransforma-cyjnej.
Liczbę dowództw zmniejszono z 20 do 11. Utrzymano dwa dowództwa szczebla strategicznego: ACT (Norfolk – odpowiedzialne za transformację, w tym budowę i rozwijanie zdolności Sojuszu) i ACO (Mons – odwiedzialne za planowanie działań), trzy dowództwa po-łączone (JFC Brunsum, JFC Naples i JC Lisbon) oraz sześć dowództw komponentów (Ramstein, Northwood, Heidelberg, Izmir, Naples i Madrid).
DECYZJE Z LAT 2008–2012
Szczyt NATO w Strasburgu i Kehl (3–4 kwietnia 2009 roku) odbywał się w tle konfliktu w Gruzji.
Władze Osetii Południowej, zachęcone ogłoszeniem przez Kosowo niepodległości (w lutym 2008 roku),
zdecydowały o oderwania się od Gruzji. Spotkało się to z poparciem Federacji Rosyjskiej, która pod pozo-rem prowadzenia operacji pokojowej wkroczyła na sporne terytorium.
Uczestnicy szczytu, mimo że partnerstwo z Rosją uznawali za strategiczny element rozwijania bezpie-czeństwa w regionie euroatlantyckim, wezwali ją do wycofania żołnierzy z Osetii Południowej i Abchazji.
12 maja 2009 roku prezydent FR zaakceptował nową Strategię bezpieczeństwa narodowego FR do 2020 ro-ku25. Wskazywała ona na powrót Rosji jako kluczowe-go gracza na arenę międzynarodową. W katalogu za-grożeń dla Federacji Rosyjskiej pierwsze miejsce przyznano Sojuszowi Północnoatlantyckiemu, a szczególną uwagę zwrócono na wojny surowcowe (w tym kontekście pojawił się m.in. problem Arkty-ki26). W nowej Strategii… wskazano na możliwość użycia broni jądrowej w obronie przed wszelkiego ro-dzaju agresją, także konwencjonalną.
Na szczycie w Lizbonie (2010) NATO przyjęło no-wą Koncepcję strategiczną Paktu Północnoatlantyc-kiego. W dokumencie tym wygenerowano trzy głów-ne jego zadania: obronę zbiorową (art. 5 Traktatu…), zarządzanie kryzysowe oraz bezpieczeństwo koopera-tywne, czyli działania na rzecz umacniania międzyna-rodowego bezpieczeństwa (partnerstwo z właściwymi państwami i organizacjami międzynarodowymi).
W tym samym roku Federacja Rosyjska wprowa-dziła nową Doktrynę wojskową FR 2010. Za główne zagrożenie uznano dążenie do nadania potencjałowi militarnemu NATO zasięgu globalnego, realizowane-go z pogwałceniem norm prawa międzynarodowerealizowane-go, do zbliżenia infrastruktury wojskowej państw człon-kowskich NATO do granic Rosji, w tym w wyniku roz-szerzenia Sojuszu. W dokumencie tym potwierdzono dążenie do budowy strefy wyłącznych wpływów na obszarze Wspólnoty Niepodległych Państw oraz stre-fy buforowej w Europie Środkowej.
W czasie szczytu NATO w Chicago w odniesieniu do Strategii bezpieczeństwa i Doktryny wojskowej FR poruszano tematy związane z obroną antyrakietową.
Określono także nowe podejście Sojuszu do wspólnej obrony, czyli budowania zdolności w dobie kryzysu gospodarczego, nazwane smart defence (SD).
WNIOSKI Z NEWPORT
NATO stoi na straży bezpieczeństwa swoich człon-ków w wymiarze globalnym. Wpływ na takie
stano-20Szczyt NATO w Pradze w 2002 roku. W jego trakcie zaproszono do członkostwa Bułgarię, Estonię, Łotwę, Litwę, Rumunię, Słowację i Słowenię.
21Comprehensive Political Guidance. NATO Basic Text.
22Szczyt NATO w Stambule w 2004 roku.
23Szczyt NATO w Bukareszcie w 2008 roku.
24Decyzję o reorganizacji struktury wojskowej Sojuszu podjęto na spotkaniu ministrów obrony państw członkowskich. Bruksela, 12 czerwca 2003 roku.
25Strategia stanowi podstawę do stworzenia ram dla kolejnych dokumentów programowych, takich jak Doktryna wojskowa FR czy Strategia na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa żywnościowego do 2020 roku.
26Unated States Geological Survey, która jako agencja rządu USA zajmuje się m.in. prowadzeniem badań nad rozmieszczeniem bogactw natural-nych, szacuje, że dno morskie Arktyki może być źródłem co najmniej 90 miliardów baryłek ropy naftowej i około 1,67 bilionów metrów sześcien-nych gazu ziemnego.
WOJSKO NOWYCH CZASÓW
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2015
46
wisko miały konflikty regionalne (Bałkany, Czeczenia Gruzja), wojna z terroryzmem oraz realizowane przez Federację Rosyjską dążenie do utrzymania statusu mocarstwa. Pojawiające się symptomy jej powrotu do tej roli, zauważalne dla czynników wojskowych i poli-tycznych, starano się normować w ramach prac Rady NATO – Rosja na poziomie akceptowanym przez Sojusz. Wydarzenia na Ukrainie w 2014 roku spo-wodowały powstanie na tym polu nowej sytuacji.
Pierwotnie planowanymi do poruszenia na nie-dawnym szczycie NATO w walijskim Newport za-gadnieniami były m.in.: ewentualna misja szkolenio-wa w Afganistanie po 2014 roku, rozwój zdolności obronnych Sojuszu do 2020 roku (w tym obrony an-tyrakietowej) oraz rola i znaczenie więzi
transatlan-tyckich dla bezpieczeństwa Europy. Wojskowe struk-tury zasadniczo oczekiwały na podjęcie wiążących decyzji w sprawach Connected Forces Initiative (CFI) i smart defence, to znaczy przyszłości sił Soju-szu po zakończeniu operacji w ramach ISAF oraz dalszego rozwoju zdolności przez współpracę mię-dzynarodową. Eskalacja kryzysu ukraińskiego spo-wodowała jednak konieczność weryfikacji założeń wstępnych.
Mimo braku oficjalnego zaangażowania Federacji Rosyjskiej w konflikt na Ukrainie, analiza dostęp-nych źródeł wskazuje, że podstawową jego przyczy-ną jest jej dążenie do odbudowy swej mocarstwowej pozycji i utrzymania wpływów na obszarze byłego ZSRR – zgodnie z obowiązującą Strategią bezpie-czeństwa i Doktryną wojskową FR. Obecna sytuacja jest zatem wynikiem sprzeczności strategicznych ce-lów polityki bezpieczeństwa obu państw, to znaczy Rosji i Ukrainy. Zasadnicze rosyjskie cele
Mimo braku oficjalnego zaangażowania Federacji Rosyjskiej w konflikt na Ukrainie, analiza dostęp-nych źródeł wskazuje, że podstawową jego przyczy-ną jest jej dążenie do odbudowy swej mocarstwowej pozycji i utrzymania wpływów na obszarze byłego ZSRR – zgodnie z obowiązującą Strategią bezpie-czeństwa i Doktryną wojskową FR. Obecna sytuacja jest zatem wynikiem sprzeczności strategicznych ce-lów polityki bezpieczeństwa obu państw, to znaczy Rosji i Ukrainy. Zasadnicze rosyjskie cele