189W  dalszym kroku dla tak skonstruowanych zmiennych wyestymowano model

przyczynowo-skutkowy, wykorzystując metodę największej wiarygodności z elemen-tami teorii bootstrap1.

Statystyka λ2=207,823 i  jej poziom istotności p=0,000 pozwalają na odrzucenie H0. Natomiast iloraz λ2 przez liczbę stopni swobody wynoszący 3,247 oznacza mo-del akceptowalny. RMSEA= 0,074 (RMSEA LO≤0,069 i RMSEA HI ≤0,097) wskazuje na mierne dopasowanie. Indeksy GFI =0,948 i  AGFI=0,884 są zbliżone do wartości dla modelu akceptowalnego.

Otrzymane wartości wag pokazują, że wszystkie zmienne obserwowalne są istot-ne w modelu wpływu. Na „jakość życia” w grupie badanych studentów najistotniejszy wpływ mają: „ocena codziennego życia w  kraju”, „satysfakcja ze swojego otoczenia i środowiska” oraz „satysfakcja ze stanu swojego zdrowia”. Najmniej istotny wpływ ma „ocena dostępu do służby zdrowia” oraz „satysfakcja ze sposobu spędzania wolnego czasu”. Na „plany życiowe” w grupie badanych studentów najistotniejszy wpływ ma: „dążenie do podnoszenia kompetencji” oraz „dążenie do zadowolenia z samopoczu-cia psychicznego i stanu nerwów”. Najmniej istotny wpływ ma „dążenie do zbalan-sowania życia osobistego i  zawodowego”. Wpływ „jakości życia” na „plany życiowe” w grupie badanych studentów jest statycznie istotny i dodatni, jego siła wynosi 0,650. Oznacza to, że wzrost „jakości życia” powoduje przeciętny wzrost „planów życiowych” o 0,950 (prawie o jednostkę). Zatem w grupie badanych studentów wzrost postrzega-nia „jakości życia” sprzyja wyzwaniom stawianym na przyszłość.

W celu sprawdzenia, co moderuje wpływ „jakości życia” na „plany życiowe” bada-nych studentów, wykorzystano zmienne: płeć, stan cywilny oraz zamieszkanie poza rodzinną miejscowością studenta. Dane dotyczące istotności wpływu oraz istotności siły wpływu w poszczególnych grupach przedstawiono w tabeli 3.

W grupie kobiet i mężczyzn wpływ „jakości życia” na „plany życiowe” jest tak samo istotny, a siła tego wpływu jest podobna. W grupie badanych studentów stan cywil-ny istotnie różnicuje wpływ „jakości życia” na „placywil-ny życiowe”. W  grupie studentek zamężnych lub studentów żonatych (pozostających w  formalnych związkach) nie ma istotnego wpływu „jakości życia” na „plany życiowe”. To też warunkuje wyższą siłę wpływu „jakości życia” na „plany życiowe” w  grupie studentów wolnych, bo tu ten wpływ jest istotny. Dla studentów mieszkających w rodzinnej miejscowości i poza nią występuje istotność wpływu „jakości życia” na „plany życiowe”. W grupie studentów

1 W tym przypadku zasadne wydaje się zastosowanie metody PLS (partial least squares), ale autorzy nie mieli dostępu do odpowiedniego oprogramowania, a Westland [2010] pozwala na zastosowane podejście.

190

mieszkających poza rodzinną miejscowością ta siła wpływu jest wyższa niż dla stu-dentów mieszkających w rodzinnej miejscowości.

Tabela 3. Zmienne moderujące wpływ

Grupa Siła wpływu Istotność wpływu Liczność

Płeć kobieta 0,713 0,000 74 mężczyzna 0,649 0,000 112 Stan cywilny wolny 0,688 0,000 162 zamężna/żonaty 0,322 0,205 24

zamieszkanie poza rodzinną miejscowością studenta

nie 0,514 0,000 100

tak 0,803 0,000 86

Źródło: Obliczenia własne.

Podsumowanie

W badaniach zgodnie z modelami jakości życia prezentowanymi w literaturze przy-jęto, że na jakość życia składają się: warunki obiektywne (warunki ekonomiczne, czas wolny, bezpieczeństwo społeczne, warunki mieszkaniowe, środowisko naturalne i społeczne, zdrowie itp.) i subiektywne samopoczucie (samoocena ogólnych i specy-ficznych warunków życia ujmowana w kategoriach satysfakcji). Z przeglądu literatury wynika, że warunki te wpływają korzystnie lub niekorzystnie na odczuwanie jakości życia, ale równie ważne w badaniach jakości, na co położono duży nacisk, są plany jednostki na przyszłość czy postrzeganie jej funkcjonowania w przyszłości określane jako plany życiowe.

Z przeprowadzonych badań wynika, że wpływ postrzegania „jakości życia” na „pla-ny życiowe” jednostki jest istot„pla-ny i dodatni. Zatem im jednostka wyżej ocenia jakość swojego życia, tym ma wyższe zamierzenia i cele do osiągnięcia w przyszłości. Siła poszczególnych czynników determinujących jakość życia i plany życiowe zależy od różnych uwarunkowań, np. płci, stanu cywilnego oraz opuszczenia miejscowości ro-dzinnej, co potwierdzają również badania przedstawione w pracy Browna [1997] oraz Campbella [1981].

Badania pozwoliły na stwierdzenie, że płeć nie moderuje wpływu „jakości życia” na „plany życiowe”, czyli w przypadku kobiet i mężczyzn istotność oraz siła tego

wpły-191 wu mogą być uznane za podobne. Wpływ „jakości życia” na „plany życiowe”

w bada-nej grupie studentów jest moderowany przez stan cywilny oraz zamieszkanie poza rodzinną miejscowością. Typ moderacji w  wypadku każdej z  tych zmiennych jest inny. W  wypadku studentek zamężnych lub studentów żonatych nie ma istotnego wpływu „jakości życia” na „plany życiowe”. Jest to tłumaczone wcześniejszą realizacją badanych zmiennych decydujących o  planach życiowych. W  przypadku zmiennej zamieszkanie poza rodzinną miejscowością występuje istotna różnica siły wpływu „jakości życia” na „plany życiowe”. W grupie studentów mieszkających poza rodzinną miejscowością ta siła wpływu jest istotnie wyższa niż w grupie studentów mieszkają-cych w rodzinnej miejscowości.

Ograniczeniem prowadzonych badań jest wybrana jednorodna grupa studentów, badania poprzeczne w danym momencie czasu oraz brak uwzględnienia obiektywnej perspektywy ekonomicznej. W dalszych badaniach warto się odwołać do osiągnieć:

• Nordenfelt [1993] i pokazać, że im większe jednostkowe zdolności poznaw-cze, tym wyższa jakość życia oraz cele stawiane na przyszłość,

• Flanagana [1978] i Michalosa (2007) i moderowanie wpływu poprzez indywi-dualne zróżnicowanie obszarów życiowej aktywności, a nawet porównanie ich zmian w czasie.

Dodatkowo ograniczeniem dla zmiennych moderujących w  przedstawionych badaniach były liczebności poszczególnych grup oraz weryfikowalność rozkładu nor-malnego przy wykorzystaniu teorii bootstrap.

192

Bibliografia

Bańka A., Derbis R. (ed.) (1994), Psychologiczne i pedagogiczne wymiary jakości życia, Wyd. Gemini, Poznań–Częstochowa.

Bollen K.A. (1989), Structural Equations with Latent Variables, Wiley.

Borys T. (2015), Typologia jakości życia i pomiar statystyczny, „Wiadomości statystycz-ne”, 7 (65).

Brown R.I. (1997), Quality of life for people with disabilities. Models, research and

practi-ce, Stanly Thornes Publishers, Cheltenham, UK.

Brzeziński J. (red.) (2005), Trafność i rzetelność testów psychologicznych. Wybór

tek-stów, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.

Campbell A. (1976), Subjective measures of well-being, „American Psychologist”, nr 2. Campbell A. (1981), The sense of well-being in America: Recent patterns and trends. McGraw-Hill, New York.

Campbell, A., Converse, P.E., Rogers, W.L. (1976), The quality of American Life:

per-ception, evaluation, and satisfaction, Rasel Sage Foundation, New York.

Cieląg J. (2014), Modelowanie strukturalne – od teorii do prezentacji wyników. Model

rekurencyjny ze zmiennymi ukrytymi, SWPS, Predictive Solutions, Warszawa.

Dalkey N.C., Rourke D.L. (1972), The Delphi procedure and rating quality of life factors, Univ. California, Los Angeles.

Depta A. (2013), Zastosowanie analizy wariancji w badaniu jakości życia na

podsta-wie kwestionariusza SF-36v2 [w:] Taksonomia 2. Klasyfikacja i analiza danych – teoria i zastosowania, pod red. K. Jajuga, M. Walesiak, Prace Naukowe Uniwersytetu

Ekono-micznego we Wrocławiu, Wydawnictwo Uniwersytetu ekonoEkono-micznego we Wrocła-wiu, Wrocław.

Flanagan J. C. (1978), Measurment of quality of life: current state of the art, „Arch. Phys. Med. Rehabil”, nr 63.

Górniak J. (2000), My i nasze pieniądze. Studium postaw wobec pieniądza, Aureus, Kraków. Hatton Ch. (1998), Whose quality of life is it anyway? Some problems with the emerging

193