1.3. Rola wartoci dodanej w pomiarze wzrostu
1.3.2. Warto dodana w ujciu empirycznym
Powy sze rozwa ania mo na zilustrowa na podstawie danych w skali makroekonomicznej. Ze wzgldu na ograniczony zakres niniejszego opracowa-nia, którego gównym przedmiotem jest analiza w ujciu mikroekonomicznym, odnosimy si w tym momencie jedynie do ogólnych tendencji i trendów, jakie mo na zauwa y w ksztatowaniu si wartoci dodanej oraz zmiennych po-krewnych. Analizie mikroekonomicznej powicona zostanie natomiast ostatnia cz niniejszej pracy.
Warto zauwa y, e udzia wartoci dodanej wykreowanej w rolnictwie w PKB wybranych krajów europejskich w 2014 r. zmala w porównaniu do 1995 r. (rysunek 7). Mediana tego miernika spada o ok. 2 punkty procentowe (z 4,36% do 2,35%). Podobne wnioski mo na wycign analizujc udzia za-trudnienia w tym sektorze w ogólnym zatrudnieniu (rysunek 8). W tym wypad-ku spadek mediany wynosi 4 punkty procentowe (z 8% do 3,9%). Jak mo na zauwa y, dla obu zmiennych spadek ten by znaczcy. Nie znalaz on jednak odzwierciedlenia w zró nicowaniu midzy krajami, które mierzone pozycyjnym wspóczynnikiem zmiennoci w przypadku wartoci dodanej spado o ponad 18 punktów procentowych, za dla udziau pracy wzroso o blisko 16 punktów pro-centowych.
Rysunek 7. Warto dodana rolnictwa jako cz PKB w wybranych krajach europejskich w 1995 r. i 2014 r.
ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Banku wiatowego.
Rysunek 8. Zatrudnienie w rolnictwie jako cz zatrudnienia ogóem w wybranych krajach europejskich w 1995 r. i 2014 r.
ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Banku wiatowego.
Dla obu omawianych wskaników zmiany, mimo pewnych waha, za-chodziy stopniowo przez cay analizowany okres. Na rysunkach 9-10 zaprezen-towano indeksy dynamiki udziau wartoci dodanej w rolnictwie w PKB oraz zatrudnienia w rolnictwie w zatrudnieniu ogóem w du szym okresie, co po-zwala zauwa y dugookresowe trendy spadkowe w przypadku obu tych zmien-nych. Ze wzgldu na ró n dugo dostpnych szeregów czasowych, dynamik
obliczano w stosunku do pierwszej niezerowej obserwacji. Udzia wartoci
do-0 5 10 15 20 25
0 5 10 15 20 25
2014
1995
0 10 20 30 40
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
2014
1995
danej wykreowanej w rolnictwie w stosunku do PKB by w 2014 r. o blisko 45% ni szy ni w latach bazowych. W 2014 r. wynosi on przecitnie 2,34%
w porównaniu do 4,35% w 1995 r., pierwszym, w którym dostpne byy dane dla caej badanej grupy.
Rysunek 9. Warto dodana rolnictwa jako cz PKB w wybranych krajach europejskich (pierwsza niezerowa obserwacja=1)
ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Banku wiatowego.
0 0,5 1 1,5 2
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Austria Belgia Bugaria
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Irlandia Wgry
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Portugalia Sowenia
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Holandia Norwegia Litwa
1981 1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014
Francja Finlandia
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Szwajcaria Hiszpania Sowacja Rumunia Polska
Z kolei udzia rolnictwa w zatrudnieniu w analizowanej grupie krajów spad w 2014 r. o ok. 34 % w porównaniu do bazowych lat. W 2014 r. wynosi
przecitnie 3,9%, w porównaniu do 7,9% w 1995 r. Obie zmiany s zgodne z wnioskami wynikajcymi z analizy teorii.
Rysunek 10. Zatrudnienie w rolnictwie jako cz ogólnego zatrudnienia w wybranych krajach europejskich (pierwsza niezerowa obserwacja=1)
ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Banku wiatowego.
0
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Austria Belgia Bugaria
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Szwajcaria Hiszpania Sowacja
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Portugalia Sowenia
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Holandia Norwegia Litwa
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Irlandia Wgry
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Francja Finlandia Estonia Dania
Zbadano równie zró nicowanie krajów ze wzgldu na obie rozwa ane cechy cznie. Jak mo na zauwa y na rysunku 11, rozproszenie w 2014 r. zma-lao w porównaniu do 1995 r.
Rysunek 11. Zatrudnienie w rolnictwie jako cz zatrudnienia ogóem oraz udzia wartoci dodanej w rolnictwie w PKB w wybranych krajach
europejskich w 1995 r. i 2014 r.
ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Banku wiatowego.
Aby nie ogranicza si jedynie do analizy graficznej, obliczono miar po-dobiestwa dla badanej grupy krajów. W tym celu przyjto, e ka demu krajo-wi, opisanemu dwiema cechami, odpowiada punkt z przestrzeni dwuwymiaro-wej oraz wyznaczono macierz odlegoci tych punktów w metryce euklidesodwuwymiaro-wej zgodnie ze wzorem:
݀ሺ࢞ǡ ࢟ሻ ൌ ඩȁݔെ ݕȁଶ
ୀଵ
gdzie:
ݔǡ ݕ – wspórzdne i-tego punktu (odpowiednio udzia zatrudnienia w rolnic-twie w zatrudnieniu ogóem oraz wartoci dodanej w rolnicrolnic-twie w wartoci PKB w i-tym kraju).
Przecitna odlego w 1995 r. mierzona median wynosia 6,13, nato-miast w 2014 r. zmalaa do 3,53, co potwierdza wniosek o tym, e analizowane kraje zbli yy si do siebie ze wzgldu na badane cechy. Jak wskazuj wyniki zaprezentowane na rysunku 12, w badanym okresie zachodzia konwergencja.
0 10 20 30 40
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Zatrudnienie
Wartododana
2014 1995
Kraje staway si coraz bardziej podobne ze wzgldu na udzia zatrudnienia w rolnictwie w ogólnym zatrudnieniu oraz udzia wartoci dodanej powstaej w rolnictwie w PKB. Podobiestwo, mierzone redni oraz median z odlegoci midzy krajami mierzonej w metryce euklidesowej, stabilizowao si w ostat-nich latach.
Rysunek 12. Konwergencja wybranych krajów europejskich ze wzgldu na zatrudnienie w rolnictwie jako cz zatrudnienia ogóem oraz udzia
wartoci dodanej w rolnictwie w PKB w latach 1995-2014
ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Banku wiatowego.
Istotnym czynnikiem, który mo e dostarczy wielu informacji o efektyw-noci procesów gospodarczych, zwaszcza w kontekcie alokacji i podziau jest stosunek wydajnoci i wynagrodzenia w odpowiednich sektorach gospodarki.
Teoretyczne podstawy znaczenia tego zjawiska przedstawiono wczeniej, do problemu odnosz si tak e publikacje dotyczce jednostkowych kosztów pracy [Rembisz, Sielska, 2014a, 2014b]. W niniejszej pracy ograniczymy si do anali-zy przeprowadzonej dla Polski. Przedmiotem badania jest porównanie udziau wynagrodzenia pracy w wartoci dodanej w poszczególnych gaziach polskiego przemysu. Jest to zatem ujcie nieco odmienne od przywoywanych wy ej.
y=0,0133t2 0,4582t +7,323 R²=0,9215
y=0,0135t2 0,5573t +11,131 R²=0,9359
0 2 4 6 8 10 12
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
mediana
rednia
Rysunek 13. Dynamika udziau wynagrodzenia w wartoci dodanej w poszczególnych sektorach polskiej gospodarki (1998=1)
ródo: opracowanie wasne na podstawie danych OECD.
Jak mo na zauwa y na podstawie rysunku 13, udzia wynagrodzenia w wartoci dodanej w Polsce wzrasta jedynie w przypadku sektora usug.
W rolnictwie odnotowano spadek wartoci tego wskanika, co jest zgodne ze zmianami zachodzcymi w innych krajach UE (rysunek 14).
Jak zwraca uwag Wojtyna [2009, s. 50], „udzia zysków i pac w PKB wi e si w istotny sposób z podstawowymi dylematami makroekonomicznymi na poziomie gospodarki narodowej: mniejsze nierównoci w podziale dochodów mog oznacza wy szy udzia czynnika „praca” w PKB, ale jednoczenie wy -sze bezrobocie i wiksz presj inflacyjn”. Implikacje braku zrównowa onego poziomu produktywnoci i wynagrodzenia w skali sektorowej wi si równie z kwesti midzysektorowego przepywu siy roboczej.
0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,2
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Rolnictwo Przemys
Usugi Ogóem
Rysunek 14. Dynamika udziau wynagrodzenia w wartoci dodanej w rolnictwie w wybranych krajach europejskich (1998=1)
ródo: opracowanie wasne na podstawie danych OECD.
0
1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Austria Belgia Czechy
1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Hiszpania Estonia
1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Grecja Wgry
1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Holandia Polska
Portugalia Sowacja
Sowenia Szwecja