Na rynku derywatów kredytowych wyróżnia się instrumenty rzeczywiste i nierzeczywiste. W rzeczywistych kredytowych instrumentach pochodnych pod-miot zabezpieczający się przed ryzykiem kredytowym dostarcza instrument
ba-6 Minimalna wielkość obligacji to kwota, jaką przeznacza się na zakup obligacji zerokupono-wej wolnej od ryzyka, która w terminie zapadalności zapewni wypłatę w wysokości równej wpła-conemu depozytowi.
7 Wartość początkowa rezerwy to łączna wartość obligacji CPPI pomniejszona o minimalną wartość obligacji.
nabywający swapa aktywów dostarczenie obligacji sprzedający swapa aktywów (np. bank)
wynagrodzenie
I etap
nabywający swapa aktywów zmienna stopa procentowa powiększona o spread sprzedający swapa aktywów (np. bank)
stały kupon
II etap
aktywa Rysunek 8. Mechanizm swapa aktywów
Mechanizmy funkcjonowania derywatów kredytowych w świetle literatury przedmiotu 59
zowy podmiotowi udzielającemu ochrony. W zamian otrzymuje wypłatę zabez-pieczenia w wysokości 100% wartości nominalnej aktywów bazowych (rys. 9).
Nierzeczywiste derywaty kredytowe umożliwiają wyrównanie różnic między ceną nominalną a wartością instrumentu bazowego po wystąpieniu zdarzenia kre-dytowego. Podmiot udzielający ochrony przed ryzykiem kredytowym po zajściu zdarzenia kredytowego uiszcza kwotę zabezpieczenia na rzecz podmiotu, które-mu tej ochrony udzielił. Wysokość kwoty zabezpieczenia jest równa 100% war-tości nominalnej aktywów bazowych pomniejszona o kwotę odzysku (rys. 10).
sprzedawca zabezpieczenia nabywca zabezpieczenia
cena nominalna wartością instrumentu bazowego po wystąpieniu zdarzenia kredytowego (kwota odzysku)
Rysunek 10. Mechanizm nierzeczywistych derywatów kredytowych
Źródło: opracowanie własne.
Ostatnie kryterium klasyfikacji derywatów kredytowych to możliwość do-starczenia środków na finansowanie inwestycji w aktywa obciążone ryzykiem kredytowym. Według tego kryterium dokonuje się podziału na instrumenty finan-sowane i niefinanfinan-sowane [Kudła 2009: 209]. Instrumenty finanfinan-sowane charakte-ryzują się tym, że oprócz transferu ryzyka umożliwiają otrzymanie środków na finansowanie inwestycji w aktywa obciążone ryzykiem kredytowym. Instrumenty niefinansowane pozwalają natomiast wyłącznie na transfer ryzyka. Do instrumen-tów finansowanych zaliczane są wcześniej opisane obligacje z opcją kredytową (CLN) oraz CDO, zaś do niefinansowanych: CDS, swap koszykowy oraz swap całkowitego zwrotu.
5. Podsumowanie
Derywaty kredytowe należą do grupy instrumentów, których wartość uzależ-niona jest od aktywów bazowych. Bazę dla derywatów kredytowych stanowią
sprzedawca zabezpieczenia instrument bazowy nabywca zabezpieczenia
wypłata 100% wartości nominalnej zabezpieczonych
aktywów
Rysunek 9. Mechanizm rzeczywistych derywatów kredytowych
60 Maria Czech
wszystkie instrumenty zharmonizowane z ryzykiem kredytowym. Przyczyną po-wstania kredytowych instrumentów pochodnych był popyt ze strony przedsię-biorstw bankowych na instrumenty umożliwiające zarządzanie portfelem kredy-towym oraz utrzymanie poziomu adekwatności kapitałowej. Wraz z rozwojem rynku derywatów kredytowych zakres zastosowania tych instrumentów znacznie się rozszerzył. Obecnie derywaty kredytowe służą przede wszystkim do zabezpie-czenia się przed ryzykiem kredytowym, głównie poprzez odseparowanie i trans-fer tego ryzyka do podmiotów gotowych na jego przejęcie.
Jak pokazano w artykule, kredytowe instrumenty pochodne stanowią dużą, wewnętrznie zróżnicowaną grupę. Przedstawiona klasyfikacja obrazuje ich róż-norodność oraz zróżnicowany charakter mechanizmów transferu ryzyka kredy-towego, co sprawia jednak, że do tej pory nie stworzono ich jednolitej definicji. Poszczególne wyjaśnienia definicyjne derywatu kredytowego różnią się od siebie w zależności od akcentowanych atrybutów tych instrumentów. Rozbieżności mię-dzy definicjami wynikają zatem z różnych punktów widzenia tego samego zagad-nienia: albo z punktu widzenia funkcji (podejście funkcjonalne), albo z punktu widzenia konstrukcji (podejście strukturalne). Wspólnym elementem wszystkich definicji jest to, że derywaty kredytowe są bilateralnymi umowami finansowymi umożliwiającymi zarządzanie ryzykiem kredytowym lub przejęcie tego ryzyka za odpowiednim wynagrodzeniem.
Literatura
Anston M., Fabozzi F., Choudhry M., Chen R., 2004. Credit Derivatives: instruments, applications
and pricing, Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
Bank of England, 1996, Developing a Supervisory Approach to Credit Derivatives, Supervision and
Surveillance, Discussion Paper.
Banks E., Glantz M., Siegel P. ,2006, Credit Derivatives: Techniques to Manage Credit Risk for
Financial Professionals, New York: McGraw-Hill.
Chisholm A., 2013, Wprowadzenie do miedzynarodowych rynków finansowych. Instrumenty,
strate-gie, uczestnicy, Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Chorafas D., 2000, Credit Derivatives & the Management of Risk. Including Models of Credit Risk, New York: Prentice Hall.
Crawford G., Sen B., 1998, Instrumenty pochodne. Narzędzie podejmowania decyzji finansowych, Warszawa: KE Liber.
Czech M., 2013, Bondspot S.A jako platforma obrotu derywatami kredytowymi, Zeszyty Naukowe
Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Studia Ekonomiczne, 174, 199-212.
Czech M., 2014, Analiza wybranych kredytowych instrumentów pochodnych w aspekcie wzrostu gospodarczego, Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
Studia Ekonomiczne, 186: 131-143.
Huterska A., 2010, Kredytowe instrumenty pochodne w zarządzaniu ryzykiem kredytowym, War- szawa: CeDeWu.
Jackowicz K., 2001a, Pochodne instrumenty kredytowe (I). Definicja i rodzaje pochodnych instru-mentów kredytowych, Bank i Kredyt, 3, 51-63.
Mechanizmy funkcjonowania derywatów kredytowych w świetle literatury przedmiotu 61
Jackowicz K., 2001b, Pochodne instrumenty kredytowe (II). Zastosowania pochodnych instrumen-tów kredytowych i związane z tym problemy, Bank i Kredyt, 4, 33-45.
Jajuga K., 2009, Zarządzanie ryzykiem, Warszawa: WN PWN.
Kasapi A., 2000, Kredytowe instrumenty pochodne. Charakterystyka, rodzaje i zasady obrotu, Kra- ków: Oficyna Ekonomiczna.
Kiff J., Morrow R., 2000, Credit Derivatives, Financial Markets Department, Bank of Canada. Kozłowski Ł., 2009, Analiza stopy odzysku w banku w warunkach ograniczonej dostępności
da-nych, Materiały i Studia, 244, Warszawa: NBP.
Kudła J., 2009, Instrumenty finansowe i ich zastosowanie, Warszawa: Key Text.
Niedziółka P., 2011, Kredytowe instrumenty pochodne a stabilność finansowa, Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Moser J.T., 1998, Credit Derivatives: The Lastest New Thing. Essays on Issues, 130, Chicago: The Federal Reserve Bank of Chicago.
O’Kane D., 2011, Modelowanie derywatów kredytowych. Jedno- i wielopodmiotowe kredytowe
in-strumenty pochodne, Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Pawliszyn M., 2004, Rozwój rynku pochodnych instrumentów kredytowych, Bank i Kredyt, 11-12, 4-16.
Pietrzak E., Markiewicz M., 2007, Finanse, bankowość i rynki finansowe, Gdańsk: Wyd. UG. Pruchnicka-Grabias I., 2011, Pochodne instrumenty kredytowe. Systematyka, wycena, zastosowanie.
Przewodnik po strukturach standardowych i egzotycznych, Warszawa: CeDeWu.
Puszer B., 2012, CDO na globalnym rynku finansowym, Annales Universitatis Mariae
Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia, 46(4), 723-732.
Pyka I., Czech M., 2013, Rynek kredytowych instrumentów pochodnych w procesie zmian, Annales
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia, 47(1), 521-530.
Ronki-Chmielowiec W., 2000, Zarządzanie ryzykiem w ubezpieczeniach, Wrocław: Wyd. AE we Wrocławiu.
Sundaresan S., 2012, Papiery wartościowe o stałym dochodzie i instrumenty pochodne, Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Tavakoli J., 2001, Credit Derivatives & Synthetic Structures. A Guide to Instruments and Appli-
cations, New York: John Wiley & Sons.
Thlon M., 2009, Proces sekurytyzacji aktywów w kontekście kryzysu na rynku kredytów subprime,
e-Finanse, 2, www.e-finanse.com/artykuly_eng/112.pdf [access: 7.11.2018].