Wiara Maryi u podstaw wiary Nowego Przymierza

W celu zaakcentowania wielkości posłusznej odpowiedzi wiary Maryi, a zarazem wskazania na jej historiozbawcze znaczenie Jan Paweł II przyrównuje wiarę Maryi do wiary Abrahama176. Abraham nazwany przez apostoła ojcem naszej wiary (por. Rz 4, 12), jest typem człowieka żyjącego wiarą177. Stanowi on zapowiedź tych wszystkich, którzy, aby osiągnąć zbawienie, zdadzą się całkowicie na Boga i na Jego słowo

174 Por. TENŻE, Postanowienie zachowania dziewictwa (katecheza, Rzym, 24.07.1996), w: TENŻE, Maryja w tajemnicy Chrystusa i Kościoła…, 106.

175 Por. TAMŻE; por. TENŻE, Dziewictwo Maryi – prawda wiary (katecheza, Rzym, 10.07.1996), w: TENŻE, Maryja w tajemnicy Chrystusa i Kościoła…, 104. 176 Por. TENŻE, List apostolski Tertio millenio adveniente, 48; por. TENŻE, Orędzie

na Światowy Dzień Chorego 1998 roku..., 4; TENŻE, Nasza Matka w wierze (Rzym,

04.12.1983), AP 2, 262-263; TENŻE, Droga i światło (Rzym, 18.11.1984), AP 2, 365-366. Wypada w tym miejscu zauważyć, że zagadnienie wiary Maryi i wiary Abrahama jest dość często podejmowane w polskiej literaturze teologicznej. Por. J. ABRAMEK, Wiara Maryi a wiara Abrahama, w: Matka Odkupiciela..., 271-289; A. SIEMIENIEWSKI, Niewiasta wierząca nadziei wbrew nadziei. Duchowe

podobieństwo Maryi i Abrahama w nauczaniu Jana Pawła II, „Salvatoris Mater”

1(1999) nr 2, 347-355.

177 Por. JAN PAWEŁ II, Homilia w Bazylice Zwiastowania w Nazarecie..., 119. Szerzej na temat wiary Abrahama por. A. TRONINA, Abraham – ojciec wierzących, w:

Wiara w postawie ludzkiej, red. W. SŁOMKA, Lublin 1991, 11-26.

Ryszard

K

uczer

OMI

(por. Hbr 11, 8-19). Na wzór Abrahama, który wbrew nadziei uwierzył

nadziei, że stanie się ojcem wielu narodów (por. Rz 4, 18), Maryja

uwierzyła przy zwiastowaniu, że dla Boga nie ma nic niemożliwego (por. Łk 1, 37); uwierzyła, że z mocy Najwyższego, za sprawą Ducha Świętego stanie się Matką Syna Bożego, zgodnie z objawieniem anio-ła: Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym (Łk 1, 35)178. Wiara Maryi przewyższa jednak wiarę Abrahama, podobnie jak Nowe Przymierze przewyższa Stare Przymierze - Jej wiara bowiem daje początek Przymierzu Nowemu. Maryja jako pierwsza została wprowadzona w nowość objawienia się Boga i stąd właśnie nowość i wyższość Jej wiary w stosunku do wiary patriarchy Abrahama. Od chwili zwiastowania Maryja została wprowadzona w całkowitą nowość samoobjawienia się Boga i stała się świadomą tajemnicy. W ten sposób jest pierwszą spośród tych prostaczków, o których później Jezus powie:

Ojcze, [...] zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je prostaczkom (Mt 11,25). Przyjmując z wiarą słowo Boże, Maryja

przyjmuje je w największej prostocie ducha i przez to w najbardziej autentycznej pełni179. Matka Chrystusa, nosząc w pamięci słowa zwiastowania i późniejsze wydarzenia, nosi w sobie całkowitą nowość wiary: początek Nowego Przymierza180. Jej fiat, wypowiedziane wówczas z pełną gotowością, zostało później wielokrotnie potwierdzone

178 Por. RM 14. Znamienne są tutaj słowa wypowiedziane podczas pielgrzymki Jana Pawła II do Nazaretu: Tak jak Abraham, Maryja również musi powiedzieć „tak”

na coś, co jeszcze nigdy się nie wydarzyło. Sara była pierwszą z niepłodnych kobiet w Biblii, która pocznie dzięki mocy Bożej, podobnie jak Elżbieta będzie ostatnią z nich. Gabriel mówi o Elżbiecie, aby zapewnić Maryję: „A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna” (Łk 1, 36). Tak jak Abraham, Maryja musi również podążać w ciemnościach, ufając temu, który Ją powołał. Jednakże samo Jej pytanie: „Jakże się to stanie?” wskazuje, że Maryja jest gotowa, aby odpowiedzieć „tak”, pomimo lęku i niepewności. Maryja nie pyta, czy obietnica jest możliwa do spełnienia, lecz tylko pyta, jak się spełni. Nic więc dziwnego, że ostatecznie wypowie Ona swoje „fiat”: „Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według Twego słowa!” (Łk 1, 38). Poprzez te słowa Maryja okazuje się prawdziwą córką Abrahama i staje się Matką Chrystusa i Matką wszystkich wierzących. Aby głębiej wniknąć w tę tajemnicę, powróćmy do momentu podróży Abrahama, do chwili, gdy otrzymał obietnicę. „Zdarzyło się to, gdy przyjąłeś w swym domu trzech tajemniczych gości” (por. Rdz 18, 1-15), oddając im hołd należny Bogu: „tres vidit et unum adoravit”. To tajemnicze spotkanie jest zapowiedzią Zwiastowania, kiedy Maryja z mocą zostaje wezwana do jedności z Ojcem, Synem i Duchem Świętym. Poprzez „fiat”, które Maryja wypowiedziała w Nazarecie, Wcielenie stało się cudownym dopełnieniem spotkania Abrahama z Bogiem. Tak więc idąc śladami Abrahama, doszliśmy do Nazaretu, aby śpiewać chwałę niewiasty, „która niesie chwałę światu” (Hymn „Ave Regina Caelorum”). Por. JAN PAWEŁ II, Homilia w Bazylice Zwiastowania w Nazarecie..., 120-121.

179 Por. TENŻE, Wysławiam Cię Ojcze (Rzym, 05.06.1981), AP 1, 387; por. TENŻE,

Ludzka odpowiedź wiary (Rzym, 23.11.1986), AP 3, 155-156.

180 Por. RM 17. Boży dar wybrania i odpowiedź Maryi u podstaw mariologii Jana Pawła II 179

w najtrudniejszych sytuacjach życiowych, gdy drogą wiary szła krok po kroku aż do radości zmartwychwstania181.

Wiara Maryi otwierająca Nowe Przymierze ma podobnie jak wiara Abrahama odniesienie wspólnotowe. Abraham został usprawiedliwiony przez swoją wiarę, ale stał się także dzięki niej ojcem wszystkich tych, którzy będą wierzyć i dostępować przez to zbawienia (por. Rz 4, 11; Rdz 15, 5). Podobnie Maryja, która - jak stwierdzi św. Tomasz - wypowiedziała swoje pełne wiary fiat «loco totius humanae naturae»182.

Odkupienie świata oparło się na wierze Maryi, związało się z Jej tak w chwili zwiastowania183. Swoim bezwarunkowym tak wobec woli Ojca otworzyła Ona bramy zbawienia dla całego rodzaju ludzkiego, tym samym otwierając drogę dla Nowego Przymierza z ludzkością184. Dzieje zbawienia osiągają tutaj swój szczyt, a zarazem rozpoczynają się na nowo w swoim definitywnym wymiarze185. Maryja wyraziła przez to również chęć udziału i współpracy w tajemnicy zbawienia186. Abraham uwierzył Bogu, przyjmując słowo Jego wezwania i dał w ten sposób początek wielkiemu dziedzictwu wiary. Maryja wierzy słowu Bożego posłańca i daje początek nowemu dziedzictwu wiary, które ogarnia dawne dziedzictwo i doprowadza je do pełni187. Jednocześnie Maryja jest pierwszą wierzącą w Nowym Przymierzu, która doświadczalnie przeżyła tajemnicę Boga Jedynego w Troistości Osób, który jest źródłem wszelkiego Życia, wszelkiego Światła i wszelkiej Miłości188. U początku Nowego Przymierza stoi więc odpowiedź wiary Maryi na dar Boży189. Jednocześnie w Jej wierze swój szczyt i spełnienie osiąga oczekiwanie ludu Izraela190. Posłuszeństwem wiary było naznaczone całe Jej życie191. To Nowe Przymierze między Bogiem a stworzeniem

181 Por. TENŻE, Pewny znak naszej nadziei..., 205.

182 Por. TOMASZ Z AKWINU, Summa Teologiczna, III. 30 a.1.

183 Por. JAN PAWEŁ II, Pielgrzymujemy do Lourdes, ażeby przybliżyć się do tajemnicy

Odkupienia (homilia, Lourdes, 15.08.1983), „L’Osservatore Romano” 4(1983) nr

7-8, 13.

184 Por. TENŻE, Pierwsza wśród odkupionych (Rzym, 15.08.1990), AP 4, 233. 185 Por. TENŻE, «Niech mi się stanie według słowa Twego» (Rzym, 22.10.1978), AP 1, 9. 186 Por. TENŻE, Przesłanie na XII Międzynarodowy Kongres Mariologiczny na Jasnej

Gó-rze w Częstochowie 18-24 sierpnia 1996 r. …, 45.

187 Por. TENŻE, Ewangelia nawiedzenia…, 42. 188 TENŻE, Razem z Maryją pokochacie Kościół…, 485.

189 Por. TENŻE, Homilia w czasie Liturgii słowa na Jasnej Górze (04.06.1997), w: TENŻE, Pielgrzymki do Ojczyzny…, 936; por. TENŻE, Początek Nowego Ludu (Rzym, 11.12.1983), AP 2, 266-267.

190 Por. TENŻE, Kapłan człowiekiem wiary (Rzym, 17.12.1989), AP 4, 154-155. 191 Por. TENŻE, Orędzie do osób konsekrowanych (Jasna Góra, 04.06.1997), w:

TENŻE, Pielgrzymki do Ojczyzny…, 947.

Ryszard

K

uczer

OMI

otwiera fiat zwiastowania, wcielając Jezusa w nasz rodzaj ludzki co do natury, wciela Maryję w Niego w porządku łaski. Odpowiedź, której udzieliła Maryja w zwiastowaniu, wymagała od Niej bezwarunkowej wiary na wzór Abrahama i Mojżesza, a nawet - podkreśla Papież - jeszcze większej192. Maryja widziana jest w nauczaniu papieskim jako Ta, która ewidentnie dziedziczy wiarę Abrahama i ją dopełnia. Ważna jest tutaj wyrażona przez Papieża explicite analogia: Jak patriarcha uważany

jest za „naszego ojca”, tak Maryja na głębszej podstawie powinna być uważana za „naszą matką” w wierze193. Zestawienie wiary Maryi z wiarą

Abrahama pozwala lepiej zrozumieć papieski sposób odczytywania historii zbawienia194. Dziedziczenie wiary Abrahama pociąga za sobą w konsekwencji odziedziczenie spełnienia obietnic. Bóg, który zbawia w Jezusie Chrystusie, to ten sam, który mówił przez proroków. Wiara chrześcijańska jest zatem przedłużeniem i wypełnieniem wiary Izraela.

Wydaje się, że tak częste wskazywanie przez Papieża na paralelę wiary Maryi i wiary Abrahama ma ważne znaczenie dla pogłębionego zrozumienia wiary Nowego Przymierza. Z jednej strony zabezpiecza przed wszelką ideologizacją wiary chrześcijańskiej, ponieważ przypomina, że Nowe Przymierze bierze początek w Starym Przymierzu i tylko w nim i przez nie może być właściwie interpretowane i zrozumiałe. Z drugiej strony wiara Maryi stojąca u podstaw wiary Nowego Przymierza wskazuje, że Chrystus narodzony z Dziewicy jest wypełnieniem obietnic Starego Przymierza i otwiera Przymierze Nowe, a tym samym domaga się przyjęcia z wiarą jego wymagań i obietnic.