świa-towego konfliktu
• Międzynarodowy układ sił
• Powstanie sojuszy
• Wojna rosyjsko-japooska
• Wyścig zbrojeo
• Kocioł bałkaoski
- stosuje pojęcia trój-
przymie-rze,trójporozumieniem (ententa)
- lokalizuje w czasie wojnę japoosko-rosyjską (1904–1905) - lokalizuje w prze-strzeni paostwa wcho-dzące w skład trój-przymierza i trójporo-zumienia
- wyjaśnia, dlaczego
- stosuje pojęcia belle-epoque, paostwa cen-tralne, kocioł bałkaoski - lokalizuje w czasie zawarcie trójprzymie-rza (1882), powstanie ententy (1904), I woj-nę bałkaoską (1912–
1913), II wojnę bałkao-ską (1913)
- identyfikuje postad Wilhelma II
- omawia proces
two-- lokalizuje w czasie zawiązanie sojuszu Francji z Rosją (1892), zdobycie Port Artur przez Japonię (1905), bitwę pod Cuszimą (1905), przyłączenie się Rosji do ententy (1907), aneksję Bośni przez Austro-Węgry (1908)
- lokalizuje w prze-strzeni paostwa, które
- stosuje pojęcie Welt-politik
- charakteryzuje mię-dzynarodowy układ sił na przełomie XIX i XX w.
- wyjaśnia, jakie skutki miało prowadzenie Weltpolitik przez Niemcy
- wyjaśnia, jak polityka Niemiec na przełomie XIX i XX w. wpłynęła na
- ocenia wpływ sytuacji na Bałkanach na wy-buch konfliktu świa-towego
ukształtowały się trój-przymierze i trójporo-zumienie
rzenia się bloków poli-tyczno-militarnych przez I wojną świato-wą
- wymienia cele, które skłaniały mocarstwa europejskie do zwie-rania sojuszy - wyjaśnia, dlaczego sytuację na Bałkanach nazywano „kotłem bałkaoskim”
na skutek wojenbał-kaoskich uzyskały naj-większe zdobycze terytorialne
- omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny rosyjsko-japooskiej - wyjaśnia, na czym polegał wyścig zbrojeo na początku XX w.
- przedstawia skutki wojen bałkaoskich
światowy układ sił - opisuje sytuację na Bałkanach na początku XX w.
Fronty Wielkiej Wojny
• Zamach w Sarajewie
• Wybuch I wojny światowej
• Nieudana wojna błyskawiczna
• Wojna pozycyjna na froncie zachodnim
• Front wschodni
• Front bałkaoski i włoski
- stosuje pojęcia wojna błyskawiczna, wojna pozycyjna
- lokalizuje w czasie wybuch I wojny świa-towej (28 VII 1914) - lokalizuje w czasie i przestrzeni zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda
- wyjaśnia, na czym polegał plan wojny błyskawicznej - charakteryzuje spo-sób prowadzenia woj-ny pozycyjnej
- stosuje pojęcie woj-na manewrowa - lokalizuje w czasie zamach w Sarajewie (VI 1914), bitwę nad Marną (IX 1914), wy-stąpienia Włoch z trój-przymierza (1915), bitwę pod Verdun (II-XII 1916), bitwę nad Sommą (VII-XI 1917), , - lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Tannenbergiem (VIII 1914)
- identyfikuje postacie Franciszka Ferdynanda Habsburga, Alfreda von Schlieffena - wyjaśnia, na czym polegał tzw. efekt
do-- lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę o Gallipoli (1915-1916), bitwę pod Gorlicami (1915)
- lokalizuje w prze-strzenia paostwa, któ-re uczestniczyły w wojnie po stronie paostw centralnych lub ententy
- identyfikuje postacie Ferdynanda Fo-cha,Paula von Hinden-burga
- omawia polityczne konsekwencje zama-chu w Sarajewie - wyjaśnia, jaką rolę odgrywały nowe ro-dzaje broni
zastoso-- lokalizuje w czasie przystąpienie Japonii do wojny po stronie ententy (1914), przy-stąpienie Turcji do wojny po stronie paostw centralnych (1914), przystąpienie Bułgarii do wojny po stronie paostw cen-tralnych
(1915),przystąpienie Rumunii do wojny po stronie ententy (1916), przystąpienie Grecji do wojny po stronie en-tenty (1917)
- identyfikuje po-stadGawriłoPrincipa - omawia zmiany w składzie trójprzymierza
- ocenia skutecznośd wojny pozycyjnej i manewrowej
mina w przypadku wybuchu I wojny świa-towej
- omawia okoliczności, w jakich załamał się niemiecki plan wojny błyskawicznej - wyjaśnia, na czym polegała wojna ma-newrowa
wane na froncie za-chodnim
- omawia przebieg działao wojennych na froncie zachodnim i wschodnim
- wymienia kluczowe momenty w przebiegu działao wojennych na froncie wschodnim i zachodnim w latach 1914-1916
i trójporozumienia - omawia różnice między działaniami zbrojnymi na froncie wschodnim i zachod-nim
- opisuje działania wojenne na froncie bałkaoskim i włoskim
Rewolucje w Rosji
• Rewolucja lutowa
• Okres dwuwładzy
• Rewolucja październikowa
• Wojna domowa
• Rosja po rewolucji
- stosuje pojęcia rewo-lucja lutowa, reworewo-lucja październikowa
- lokalizuje w czasie wybuch rewolucji lu-towej (III 1917), wy-buch rewolucji paź-dziernikowej (6/7 XI 1917)
- identyfikuje postacie Mikołaja II, Włodzimie-rza Lenina
- omawia skutki rewo-lucji październikowej
- stosuje pojęcia dwu-władza, bolszewicy, dyktatura proletariatu - lokalizuje w czasie powołanie Rządu Tym-czasowego (III 1917), podpisanie pokoju brzeskiego (3 III 1918), wojnę domową (1919–
1920)
- identyfikuje postacie Aleksandra Kiereoskie-go, Lwa TrockieKiereoskie-go, Feliksa Dzierżyoskiego - wymienia przyczyny i skutki rewolucji luto-wej
- charakteryzuje okres dwuwładzy w Rosji - wyjaśnia, jaką rolę
- stosuje pojęcie tezy kwietniowe
- lokalizuje w czasie abdykację Mikołaja II (III 1917), ogłoszenie tez kwietniowych (IV 1917), uchwalenie konstytucji rosyjskiej (VII 1918), egzekucję rodziny carskiej (VII 1918)
- identyfikuje postad Grigorija Rasputina - omawia sytuację militarną, polityczną i gospodarczą w Rosji do 1917 r.
- wyjaśnia, dlaczego bolszewicy w okresie dwuwładzy cieszyli się
- stosuje pojęcia mien-szewicy, eserowcy, kadeci
- identyfikuje postacie Jurija Martowa, Wikto-ra Czernowa, Pawła Miłukowa, Antona Denikina, Aleksandra Kołczaka, Piotra Wran-gla
- omawia i porównuje programy rosyjskich stronnictw politycz-nych
- wyjaśnia, co przyczy-niło się do sukcesu Armii Czerwonej w wojnie domowej - wyjaśnia, co skłoniło Lenina do brutalnej
- ocenia metody sto-sowane przez bolsze-wików w celu umoc-nienia swojej władzy - omawia wpływ rewo-lucji rosyjskich na układ sił w Europie podczas I wojny świa-towej
odegrał Włodzimierz Lenin w czasie rewolu-cji rosyjskich
- wyjaśnia, dlaczego Rosja po rewolucji stała się paostwem totalitarnym
rosnącym poparciem - opisuje przebieg re-wolucji październiko-wej
- omawia proces bu-dowania ZSRS
- przedstawia przyczy-ny wojprzyczy-ny domowej - przedstawia metody, jakie stosowali bol-szewicy w celu umoc-nienia swojej władzy
rozprawy z carem i jego rodziną
Klęska paostw centralnych
• Wojna na morzach
• Przystąpienie Stanów
Zjednoczonych do wojny
• Sytuacja paostw centralnych
• Klęska paostw centralnych
• Rewolucja w Niemczech
• Skutki Wielkiej Wojny
- stosuje pojęcienie-ograniczona wojna podwodna
- lokalizuje w czasie przystąpienie USA do wojny (IV 1917), ro-zejm w Compiègne i zakooczenie I wojny światowej (11 XI 1919) - identyfikuje po-stadThomasa Wo-odrowa Wilsona - wymieniazałożenia planu pokojowego Thomasa Woodrowa Wilsona
- omawia postanowie-nia rozejmu w Com-piègne
- lokalizuje w czasie rozpoczęcie przez Niemcy nieograniczo-nej wojny podwodnieograniczo-nej (1915), pokój brzeski (3 III 1918), rewolucję listopadową w Niem-czech (XI 1918 – IV 1919)
- identyfikuje postad-Karola I Habsburga - wyjaśnia okoliczności i skutki zawarcia poko-ju w Brześciu
- przedstawia skutki polityczne, gospodar-cze i społeczne Wiel-kiej Wojny
- stosuje pojęcie Mitte-leuropa
- lokalizuje w czasie kapitulację Austro-Węgier (3 XI 1918) - lokalizuje w czasie i przestrzeni II bitwę nad Marną (VIII 1918) - wyjaśnia, dlaczego Niemcy zdecydowały się na nieograniczoną wojnę podwodną - wyjaśnia, jakie skutki przyniosła nieograni-czona wojna podwod-na
- przedstawia okolicz-ności przystąpienia stanów Zjednoczonych do wojny
- wyjaśnia, dlaczego
- lokalizuje w czasie wysłanie depeszy Zimmermanna (I 1917) - lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę ju-tlandzką (V-VI 1916) - identyfikuje postaci Arthura Zimmermanna i Heinricha von Eckard-taKarola I Habsburga - omawia problemy, z jakimi zmagały się paostwa centralne po 1916 r.
- omawia przebieg i skutki rewolucji listo-padowej w Niemczech
– ocenia polityczne, ekonomiczne i spo-łeczne skutki I wojny światowej
– ocenia wpływ sposo-bów prowadzenia działao zbrojnych na totalny charakter I wojny światowej
paostwa centralne poniosły klęskę w I wojnie światowej Polacy na
fron-tach Wielkiej Wojny
• Polacy u boku paostw centralnych
• Legiony Polskie u boku Austro-Węgier
• Formacje polskie u boku Rosji
• Szlak bojowy Legionów Polskich
• Wojsko polskie we Francji
- stosuje pojęcieLegio-ny Polskie
- lokalizuje w czasie sformowanie Legio-nów Polskich (VIII 1914)
- identyfikuje po-stadJózefa Piłsudskiego - wyjaśnia, jakie były zasługi Józefa Piłsud-skiego dla tworzenia polskich formacji woj-skowych w czasie I wojny światowej - wymienia polskie formacje wojskowe walczące po stronie paostw centralnych i ententy
- stosuje pojęcia kryzys przysięgowy, Błękitna Armia
- lokalizuje w czasie wymarsz Kompanii Kadrowej (VIII 1914), sformowanie Błękitnej Armii (VI 1917), kryzys przysięgowy (VII 1917) - lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Rokitną (VI 1915), bi-twę pod Kostiuchnów-ką (VII 1917), bitwę pod Kaniowem (V 1918)
- identyfikuje postacie Józefa Hallera, Roma-na Dmowskiego, IgRoma-na- Igna-cego Jana Paderew-skiego
- omawia polityczne koncepcje niepodle-głościowe w Galicji i Królestwie Polskim - przedstawia skutki kryzysu przysięgowego
- stosuje pojęcie ba-jooczycy
- lokalizuje w czasie powstanie bajooczy-ków (VIII 1914), po-wstanie Polskiej Orga-nizacji Wojskowej (X 1914)
- lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Limanową (XII 1914) - identyfikuje postadE-dwarda
Rydza-Śmigłego
- przedstawia okolicz-ności powstania Le-gionów Polskich - wyjaśnia, jaką rolę miała odegrad I Kom-pania Kadrowa
- omawia szlak bojowy Legionów Polskich - wyjaśnia, w jakim celu powołano Pol-skąOrganizację Woj-skową
- przedstawia formacje polskie, które powstały u boku Rosji
- lokalizuje w czasie powstanie Komisji Tymczasowej Skonfe-derowanych Stron-nictw Niepodległo-ściowych (1912), po-wstanie Centralnego Komitetu Narodowego (VII 1914), powstanie Naczelnego Komitetu Narodowego (VIII 1914), powstanie Ko-mitetu Narodowego Polskiego (XI 1914), powstanie Komitetu Narodowego Polskiego w Lozannie (1917) - identyfikuje postacie Tadeusza Kasprzyckie-go, Władysława Praż-mowskiego ps. Belina - omawia proces for-mowania wojska pol-skiego we Francji - omawia genezę Le-gionów Polskich
- ocenia, jakie znacze-nie dla Polaków mogła mied walka w wojnie toczonej przez zabor-ców
- ocenia, czy polskie jednostki wojskowe walczące w czasie I wojny światowej speł-niły pokładane w nich nadzieje
Sprawa polska na arenie mię-dzynarodowej
• Sprawa polska na początku wojny
• Paostwa centralne wobec sprawy polskiej
• Sprawa polska w polityce paostw ententy
• Polacy na konferencji
pokojowej w Paryżu
- lokalizuje w czasie wydanie Manifestu dwóch cesarzy (5 XI 1916), orędzie Thoma-sa Woodrowa Wilsona (8 I 1918), traktat wer-salski (28 VI 1919) - identyfikuje postacie, Thomasa Woodrowa Wilsona, Ignacego Jana Paderewskiego, Romana Dmowskiego - wymienia postano-wienia Aktu 5 listopa-da
- wyjaśnia, dlaczego plan pokojowy prezy-denta T. W. Wilsona miał przełomowe zna-czenie dla sprawy pol-skiej
- stosuje pojęcie mały traktat wersalski - lokalizuje w czasie powołanie Rady Re-gencyjnej (IX 1917), konferencję pokojową w Paryżu (18 I 1919–
21 I 1920)
- identyfikuje postacie Wilhelma II, Francisz-ka Józefa, Mikołaja II - wymienia dokumenty dotyczące sprawy pol-skiej wydawane przez paostwa centralne i paostwa ententy prawne
- przedstawia posta-nowienia konferencji pokojowej w Paryżu dotyczące Polski
- lokalizuje w czasie odezwę księcia Mikoła-ja (VIII 1914), odezwę Mikołaja II (XII 1916) - identyfikuje postacie Aleksandra Kakow-skiego, Józefa Ostrow-skiego, Zdzisława Lu-bomirskiego, Jana Kucharzewskiego - omawia stosunek paostw zaborczych do sprawy polskiej w momencie wybuchu wojny
- wyjaśnia, w jaki spo-sób władze niemieckie i austriackie realizowa-ły obietnice zawarte w Akcie 5 listopada - wyjaśnia, co miało wpływ na zmianę w stanowisku Rosji wo-bec sprawy polskiej
- lokalizuje w czasie powołanie Tymczaso-wej Rady Stanu (I 1917), powołanie rzą-du Jana Kucharzew-skiego (XI 1917) - charakteryzuje sto-sunek paostw central-nych do sprawy pol-skiej
- omawia przemiany, jakie zachodziły w stanowisku Rosji wo-bec sprawy polskiej
- ocenia znaczenie Aktu 5 listopada dla narodu polskiego - ocenia rolę, jaką w propagowaniu sprawy polskiej w latach 1914–1919 odegrał Ignacy Jan Paderewski
Rozdział VI. Świat po I wojnie światowej