5. Wnioski z wywiadów
5.3 Wpływ dużych przedsiębiorstw na rynek pracy, dochody i sektor MŚP
Gminy raczej skłaniają się ku dużym inwestorom, ponieważ włączają się oni w inicjatywy lokalne np. budowę infrastruktury, imprezy kulturowe. Sektor MŚP z kolei zapewnia większą stabilność. Duże firmy jednak reagują negatywnie na kryzys np. Strabag - w całej Polsce zwolnił ponad 1,5 tys. osób, w tym również setki osób w Pruszkowie. W Grodzisku Mazowieckim wyraźnie odczuwalny jest pozytywny wpływ inwestycji na dochody gminy i ludności. Duże firmy są istotnym elementem lokalnej gospodarki Warszawy, zapewniającym zatrudnienie wielu osobom. W Pruszkowie ważnymi pracodawcami są Kongsberg Automotive, Strabag Sp. z o.o., Budimex S.A., PGE Obrót S.A. Oddział Warszawa, PGNiG Termika (Elektrociepłownia Pruszków), przy czym firmy te często zatrudniają też osoby spoza gminy. Spośród dużych firm w Grodzisku Mazowieckim zlokalizowany jest oddział Polkomtel Sp. z o.o. (serwerownia). Pozyskano również sporo mniejszych podmiotów. Wiele z istniejących firm, zdecydowało się powiększyć swoje zakłady na terenie gminy - 6 firm, zatrudniających od 100 do 1000 osób, istniejących od 8-15 lat, reprezentujących branże:
opakowaniowa, motoryzacyjna (Carpol Sp. z o.o.), elektryczna/ciepłownicza (Danfoss Poland Sp. z o.o.), spożywcza (PepsiCo). Przedsiębiorstwa zatrudniają nie tylko pracowników z gminy, choć gmina Grodzisk Mazowiecki stara się przekonać firmy by zatrudniały głównie jej mieszkańców.
Na terenie gminy Płock jest dość wiele dużych firm zatrudniających od 200-300 osób, a w przypadku największego pracodawcy jakim jest Orlen zatrudnienie sięga kilku tysięcy osób. W związku z powyższym duże firmy dominują nad małymi. Działalność dużych firm sprzyja rozwojowi miasta i regionu, głównie z uwagi na płacone podatki, lecz także poprzez realizację wspólnych inwestycji (w szczególności infrastrukturalnych).
138 W Ostrołęce duże przedsiębiorstwa stanowią istotnych pracodawców np. Stora Enso Narew Sp. z o.o.
czy Energa Elektrownie Ostrołęka S.A. to firmy zatrudniające po kilkaset osób. Do tego należy doliczyć wiele firm, które w pewnym stopniu opierają swoją działalność na współpracy z tymi podmiotami.
Duże koncerny w Sochaczewie to podmioty z branży spożywczej (Mars Polska Sp. z o.o., Bacoma Sp. z o.o., Helio S.A.), budowlanej (MFO S.A.), ceramika budowlana (Wavin Metalplast-Buk Sp. z o.o.). Region słynie również z dużej liczby firm logistycznych (Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe TRAMEX). Zlokalizowany jest tu także Sarens Polska Sp. z o.o. (systemy podnośnikowe). Miasto docenia wpływy podatkowe od dużych firm, co odnosi się z kolei do możliwości inwestycyjnych gminy/miasta, a także fakt, że duże przedsiębiorstwa angażują się w inicjatywy kulturalne i społeczne.
Wpływ na sektor MŚP
W Pruszkowie obserwuje się pozytywny wpływ dużych firm na sektor MŚP. Małe firmy kooperują z dużymi i jest to przyczynkiem do ich rozwoju np. w okresie budowy autostrady A2 współpracowały ze Strabag Sp. z o.o. i Budimex S.A., posiadającymi siedzibę w gminie.
W opinii przedstawiciela Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy wśród dużych przedsiębiorstw występuje zjawisko nieufności wobec małych i średnich przedsiębiorstw (wobec ich kompetencji, skuteczności, doświadczenia i uczciwości). Przetargi na realizację miejskich projektów w Warszawie w większości wygrywały duże przedsiębiorstwa, oferujące szybszą, pewniejszą i skuteczniejszą realizację projektu. Jeśli Urząd ma szansę na obiektywną ocenę małych i dużych przedsiębiorstw w realizacji projektu, jest skłonny wybierać małe i średnie firmy. Duże przedsiębiorstwa często wykorzystują znane sobie instrumenty, aby utrudniać małym i średnim firmom wejście na rynek i dalsze funkcjonowanie. Takie działania potwierdzają kompetencje i skuteczność małych i średnich przedsiębiorstw, jednakże samorząd nie zawsze może i posiada odpowiednie instrumenty, aby im przeciwdziałać. Z drugiej strony zdarzają się również sytuacje, że duże przedsiębiorstwa wspierają mniejsze przedsiębiorstwa w ich funkcjonowaniu.
W Płocku duże firmy wypierają z rynku konkurencję (małe firmy z tej samej branży), zaś współpracują z firmami-dostawcami np. z branży chemicznej. Współpraca ta odbywa się w szczególności w ramach Płockiego Parku Przemysłowo-Technologicznego.
Według przedstawiciela Urzędu Miasta Ostrołęka duże firmy raczej stymulują rozwój MŚP. W Siedlcach w ujęciu ilościowym jest znacząca przewaga MŚP. Duże przedsiębiorstwa nie dzielą się swoimi innowacjami i technologiami z konkurencją, a zatem stanowią dla nich barierę rozwoju.
Obserwacje z Sochaczewa to, że wokół firm dużych powstają firmy małe, które świadczą dla nich usługi a więc korzyścią z obecności dużych firm jest rozwój MŚP
Wiele polskich innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora MŚP może nie być w stanie doprowadzić badań do końca – do etapu komercjalizacji (np. w farmacji) i może wówczas potrzebować wsparcia dużych firm o kapitale zagranicznym.10 Przykładem udanej współpracy na tym polu jest polska firma Ammono S.A. zajmująca się produkcją wysokiej jakości kryształów azotku galu, które wykorzystuje się m.in. do produkcji laserów i japońskiej korporacji Nichia.
10 Przykładowo prowadzone przez mazowiecką firmę Celon Pharma badania nad tzw. humanizowanymi przeciwciałami, które są wykorzystywane w terapii nowotworowej, odniosą raczej sukces naukowy niż handlowo-produkcyjny, między innymi ze względu na to, że firma nie jest w stanie finansowo samodzielnie doprowadzić badań do końca; będzie potrzebowała wsparcia zagranicznego; choć prowadzi badania nad środkiem o zasięgu globalnym.
139 W Ciechanowie LG Electronics współpracuje z MŚP, które mogą korzystać z ich myśli technologicznej. Delitissue Sp. z o.o., włoska spółka papiernicza działająca od 15 lat w Ciechanowie, organizuje praktyki i staże oraz współpracuje z Urzędem Pracy w zakresie pozyskiwania pracowników.
Ponadto, na tym obszarze funkcjonuje klaster spożywczy „Bezpieczna Żywność”, zaś w Radomiu
„klaster paprykowy”. Polityka klastrowa to główny sposób oddziaływania w ramach RSI na zwiększenie roli dużych firm w gospodarce, choć często nie chcą się one bezpośrednio angażować w klastry.
Kompetencje dużych firm są większe niż małych, a ponadto, posiadają one większe zasoby kadrowe i finansowe. W niektórych branżach widoczny jest trend do konsolidacji np. banki czy firmy budowlane. W opinii przedstawiciela Warszawskiej Izby Gospodarczej przyszłość jednak należy do dużych firm, holdingów, gdyż mają one możliwości inwestowania za granicą. Na status gracza – lidera światowego mają według przedstawiciela WIG szansę Kulczyk Holding S.A., Animex S.A., PKN Orlen S.A. i PKO BP.. Dla współpracy w procesie innowacji, m.in. dużych i małych firm WIG posiada centrum innowacji, organizuje spotkania biznesowe/ śniadania biznesowe, angażuje się w działania na rzecz klastrów m.in. klaster owocowo-warzywny w Pniewach (powiat grójecki).
W przypadku sektora farmaceutycznego przedsiębiorstwa zazwyczaj nie współpracują z małymi i średnimi lokalnymi dostawcami produktów do wytwarzania leków, ponieważ nie spełniają one wymogów jakościowych. Jedyna współpraca dotyczy dostaw opakowań i pojemników na leki.
Często jest tak, że kilku dużych krajowych producentów zaspokaja potrzeby wszystkich firm krajowych, a mniejsze lokalne przedsiębiorstwa nie odgrywają w tym procesie prawie żadnego znaczenia.
Inwestycje zagranicznych firm w polski rynek farmaceutyczny ograniczają się do otwierania swoich filii w Polsce i otwierania zakładów produkujących leki: GlaxoSmithKline (GSK Commercial Sp.
z o.o.), Sandoz Polska Sp. z o.o.. Firmy te bardzo chętnie korzystają z pracy i doświadczenia wykształconych polskich naukowców. Jednakże nie są w żaden sposób powiązane z rynkiem lokalnym. Nie prowadzą także współpracy z lokalnymi ośrodkami naukowymi, a poszukują jedynie wykwalifikowanej kadry.
Polski firmy farmaceutyczne, głównie MŚP, prowadzą produkcję na zagranicznych licencjach dużych firm, co ogranicza ich działalność B+R - dawniej większość wdrażanych w przedsiębiorstwach farmaceutycznych Polski technologii były ich własnymi opracowaniami. Od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej bardziej opłacalne finansowo jest wprowadzanie nowych technologii zakupionych od zagranicznych koncernów i instytucji, ponieważ nie są one opodatkowane.
Negatywny pogląd na wpływ dużych firm na otoczenie ma przedstawiciel płockiego ośrodka Mazowieckiej Sieci Innowacji (MSODI). Małe i średnie firmy napotykają dość duże utrudnienia w funkcjonowaniu na rynku ze strony dużych przedsiębiorstw, które nie chcą dzielić się swoimi osiągnięciami, doświadczeniem, a także tworzą przeszkody dla działalności MŚP na rynku. Małe i średnie przedsiębiorstwa mają także trudności z pozyskaniem funduszy na prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej i innowacyjnej. MŚP są rzadko i niedokładnie informowani przez administrację o przetargach i konkursach, w których mają możliwość wzięcia udziału. Częściej informacje przekazywane są za pośrednictwem innych małych i średnich przedsiębiorców niż w sposób oficjalny.
Brak jest również współpracy między dużymi a małymi i średnimi firmami. Duże przedsiębiorstwa nie starają się wchłaniać małych firm, a raczej traktują je jako konkurencję na rynku.
Duże firmy, takie jak PKN ORLEN, choć prowadzą bardzo zaawansowaną działalność badawczą-rozwojową i innowacyjną, nie dzielą się swoimi osiągnięciami i doświadczeniem w tym obszarze, a szczególnie z sektorem MŚP. Płocki Park Przemysłowo-Technologiczny funkcjonujący już
140 od kilku lat, dopiero od niedawna zaczął rozwijać swoją działalność, jednakże wciąż problemem pozostaje pozyskanie przedsiębiorstw zainteresowanych ulokowaniem swojej siedziby czy wykorzystania dostępnej infrastruktury w parku technologicznym.