Wprowadzenie teoretyczne

Koncepcja społecznych światów (social worlds) została po raz pierwszy zaproponowana przez T. Shibutaniego. Wedle definicji Straussa, pojęcie społecznego

świata obejmuje grupy realizujące określone rodzaje działalności, dzielące się zasobami wielu rodzajów by osiągnąć swoje cele, i budujące wspólne ideologie odnoszące się do ich działalności (Strauss 1993: 212; Konecki 1998: 19; Konecki

2005: 80). Konecki (2005) podkreśla dynamiczny charakter światów społecznych, nie są one społecznymi strukturami, lecz wyodrębnioną formą działania

zbiorowego (s. 80). Autorzy tej koncepcji związani z symbolicznym

interakcjonizmem, kładli nacisk na fakt, iż istotą społecznego świata są działania komunikacyjne, nieustanne porozumiewanie się (Kacperczyk 2005: 167-168). Konecki (1998) zauważa również, że granice społecznych światów nie są określone tak wyraźnie, jak w przypadku grup społecznych, klas, grup zawodowych (s. 19). Ze względu na ową relatywną płynność granic społecznego świata, procesy legitymizacji, czyli uprawomocniania tożsamości – przynależności do danego społecznego świata zwracają szczególną uwagę badaczy. Uczestniczące w świecie społecznym jednostki posługują się wspólną perspektywą poznawczą, porządkującą sposób widzenia świata i dostarczającą uznawanych za oczywiste cech różnych obiektów, zdarzeń czy natury ludzkiej, pomocnych w definiowaniu sytuacji (Konecki 2005: 81).

Wytyczanie granic toczy się w wyniku procesów negocjacji i walki pomiędzy różnymi opcjami, stronami, stąd pojęcie aren sporu ogniskujących się wokół sprecyzowanych problemów lub tzw. obiektów granicznych - boundary objects jest jednym z charakterystyk społecznych światów (Kacperczyk 2005: 176). W ujęciu Koneckiego (2005), każdy społeczny świat to pewny obszar kulturowy, który nie

jest ustanowiony ani przez terytorium, ani przez formalne grupowe uczestnictwo, ale przez granice efektywnej komunikacji (s. 80). Na właściwych społecznemu

światu arenach ścierają się określone ideologie, wizje, plany działania, koncentrujące się wokół kwestii spornych (Konecki ibidem: 82). Istnienie aren można zauważyć na

poziomie makro, np. upublicznionych debat prasowych czy internetowych, jak i na poziomie mikro na spotkaniach przedstawicieli danego świata społecznego, wreszcie w dyskursie i autoprezentacji jednostki można czasem wychwycić istnienie areny wewnętrznej - jej rozchwiania pomiędzy różnymi stanowiskami. Podmioty społecznego świata mogą na arenie prowadzić walkę o autentyczność - wykazanie, iż ich perspektywa, cele i działania w większym stopniu upoważniają ich do reprezentowania społecznego świata (Konecki ibidem: 87), która to walka jest widoczna w terminie prawdziwego rolnictwa, którym często posługują się zwolennicy eko-rolnictwa. Konfrontacje pomiędzy ideologiami i podmiotami mogą prowadzić do procesów rozpadu lub tzw. pączkowania światów społecznych, w ramach których wyłaniają się tak zwane subświaty koncentrujące się wokół nowych centralnych problemów i idei.

Możemy przyjąć, iż rolnictwo ekologiczne stanowi swego rodzaju świat społeczny, obejmujący tysiące aktorów, własne kanały komunikacyjne i występowanie dyskursu, zachodzenie procesów legitymizacyjnych, istnienie różnych aren sporów. Wśród aktorów rolnictwa ekologicznego wyróżnić możemy wszystkie osoby i instytucje zainteresowane rozwojem tego rodzaju rolnictwa i wpływające na kształt, jaki rolnictwo ekologiczne przybiera w Polsce, między innymi agencje certyfikacyjne. Świat społeczny rolników ekologicznych nakłada się na inne światy społeczne, z którymi posiada wspólne terytoria, np. ze światem społecznym nauki, światem społecznym polityki, światem społecznym biznesu. Można rozpatrywać eko-rolnictwo w płaszczyźnie politycznej, tak na szczeblu Unii Europejskiej, jak i na szczeblu państwowym, gdzie toczy się polityczna gra o kształt polskiego rolnictwa i programów rozwoju wsi, w której uczestniczą partie polityczne, agendy i fundusze rządowe, związki rolnicze, lobby agrochemiczne, stowarzyszenia konsumenckie, itd. Funkcjonowanie rolnictwa ekologicznego w Polsce jest uregulowane prawnie specjalną ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 o rolnictwie ekologicznym, jak i również podlega licznym unijnym regulacjom. Można zatem analizować rolnictwo ekologiczne jako fenomen regulowany prawnie – instytucje państwowe dokonały ingerencji w procesy legitymityzacyjne owego świata społecznego. Często różne światy społeczne współpracują w działaniach legimityzacyjnych, jak np. w tworzeniu opowieści zespalających konwencje nowego świata społecznego z już istniejącymi, budowanie powiązań kooperacyjnych, przejmowanie istniejącej infrastruktury (Konecki 2005:

81). Oto najważniejsze z pokrewnych światowi społecznemu rolników ekologicznych światy społeczne:

- świat społeczny ochrony przyrody – wspieranie wysiłków na rzecz ochrony terenów cennych przyrodniczo i ochrony rzadkich gatunków, ochrona krajobrazu, obejmuje ruch ekologiczny, bliski eko-rolnictwu w zakresie walki o zdrową żywność, prawa zwierząt czy zakaz stosowania upraw genetycznie modyfikowanych, poparcie dla zamkniętych obiegów materii, idea samowystarczalności żywieniowej - świat społeczny tradycyjnych produktów lokalnych – ruch slow food –

międzynarodowy ruch na rzecz wolnego jedzenia, podobnie jak eko-rolnicy promujący żywność wysokiej jakości, dążący do ratowania dziedzictwa kulinarnego jako części dziedzictwa kulturowego kraju, obecnie obejmuje nie tylko ruch społeczny, ale również np. Urzędy Marszałkowskie zaangażowane w proces certyfikacji produktów tradycyjnych. Ten świat społeczny rozwija się niezależnie od rolnictwa ekologicznego, lecz istnieje między nimi znacząca wspólnota aksjologiczna i podobieństwa w zakresie doświadczeń (np. zainaugurowany przez UE proces instytucjonalizacji).

- świat społeczny nauki – liczne przykłady współpracy z naukowcami-dysydentami (założenie Ekolandu i Konwentu Ekologicznego) i krytyka głównego nurtu nauki. Szacunek dla naukowego poznania.

- świat społeczny biznesu – rolnicy ekologiczni jako przedsiębiorcy, zatrudniający ludzi, prowadzący działalność gospodarczą, wspólne wyzwania i interesy, coraz wyraźniej widoczny udział ekspertów od marketingu w rozwoju rolnictwa ekologicznego, promocja idei klastra, rozwój eko-marketingu, organizacja imprez branżowych, jak Organic Marketing Forum w Warszawie

- świat społeczny rolnictwa konwencjonalnego– wspólnota kulturowa obejmująca etos chłopski, symbolikę i rytuały (pielgrzymki, dożynki). Konflikt wokół filozofii rolnictwa i stosowania środków chemicznych. Tak jak protestanci i katolicy są przez przedstawicieli innych religii postrzegani łącznie jako chrześcijanie, tak dla większości nierolniczego ogółu społeczeństwa rolnicy ekologiczny i konwencjonalny to przede

wszystkim rolnicy jako jedna grupa zawodowa – tendencja widoczna w różnych statystykach.

- świat społeczny polityki i administracji państwowej – uprawnienia władzy do regulowania norm wpływających na trajektorie życia eko-rolników, próby organów władzy wyznaczania granic społecznego świata, ukłony polityków w stronę rolnictwa ekologicznego (moda na ekologiczności, rosnący eko-elektorat)

- świat społeczny konsumentów – konsumenci to najważniejsi partnerzy działalności rolników, od nich zależy powodzenie ich przedsięwzięć gospodarczych, wspólne postulaty z ruchem obrony praw konsumentów – np. prawo do informacji

- świat społeczny alterglobalizmu – podzielane idee dezaprobaty wobec wielkich koncernów międzynarodowych, zwłaszcza agrochemicznych i potrzeby budowy nowego bardziej sprawiedliwego społeczeństwa