Wskaźniki stanu odżywienia

Uwzględniając rosnącą w polskim społeczeństwie liczbę osób z cechami zespołu metabolicznego i związany z tym rozwój schorzeń dietozależnych, a wśród nich otyłości, wśród badanych osób zdrowych i chorych dokonano oceny podstawowych wskaźników stanu odżywienia: BMI, WHR oraz procentowej zawartości tkanki tłuszczowej. Stworzyło to możliwość przeanalizowania związku pomiędzy określonym stanem odżywienia a występowaniem ewentualnych zaburzeń w percepcji smakowej. Interpretacji wyników odnoszących się do stanu odżywienia dokonano zgodnie z zaleceniami dotyczącymi wskaźników BMI i WHR [Zahorska-Markiewicz, 2002] oraz dla procentowej zawartości tkanki tłuszczowej na podstawie raportu Gallaghera i Zhu [Gallagher, 2000; Zhu, 2003].

Analizując wartości jednego z najbardziej przydatnych w ocenie stanu odżywienia wskaźników wagowo-wzrostowych, jakim jest BMI, stwierdzono istotnie wyższe średnie jego wartości - zarówno kobiet (KB=32,7), jak i mężczyzn (MB=31,0) z grupy badanej, w porównaniu w grupą kontrolną (KA=27,3; MA=28,8) (KA vs KB p=0,000039; MA vs MB p=0,031462) (tab.14,15). Wskazują one na częste występowanie nadwagi wśród osób z grupy kontrolnej oraz otyłości pierwszego stopnia u pacjentów z cukrzycą typu 2.

Analiza średnich wartości wskaźnika WHR (charakteryzującego rozmieszczenie tkanki tłuszczowej) przekraczających wartość 0,8 (tab.14,15) wskazała na występowanie u kobiet obu grup otyłości androidalnej (typu „jabłko”). Ten typ otyłości występował u ponad 70% kobiet grupy kontrolnej i 82% kobiet chorych (tab.16). Dane zawarte w tabeli 15 potwierdzają natomiast występowanie u ponad 84% mężczyzn z cukrzycą i 97,5% zdrowych prawidłowych wartości wskaźnika WHR. Charakterystyczne, że różnica w odsetku mężczyzn była znamienna statystycznie (p=0,0365) (tab.17).

66 Tabela 14. Podstawowe wskaźniki stanu odżywienia badanej populacji.

Tabela 15. Istotność różnic wartości średnich wybranych wskaźników stanu odżywienia.*

*poziom istotności- *test T-Studenta /**test U Manna-Whitneya

W dalszej części badania oceniono odsetek osób w poszczególnych zakresach wskaźnika BMI (tab.16,17). Odnotowano znaczące dysproporcje pomiędzy stanem odżywienia kobiet grupy kontrolnej i badanej (KA vs KB p=0,0033). Świadczy o tym wyższy odsetek kobiet grupy badanej cechującej się otyłością I i II stopnia oraz otyłością olbrzymią (odpowiednio: 32%, 16%, 14%), w porównaniu z kobietami grupy kontrolnej (odpowiednio: 20%, 7,5%, 0%). Potwierdza to także wyższy odsetek kobiet grupy kontrolnej posiadający prawidłową masę ciała (32,5%) w stosunku do kobiet z cukrzycą (8%). U mężczyzn zaobserwowano podobną zależność dotyczącą występowania otyłości I i II stopnia (MA vs MB: 30% vs 45,1%, 2,5% vs 15,7%). Prawidłową masą ciała charakteryzował się zbliżony odsetek mężczyzn obu grup (MA=10%, MB=11,8%).

Oceniając zawartość tkanki tłuszczowej zaobserwowano wyższy jej średni procent u kobiet i mężczyzn z cukrzycą typu 2, dotyczący odpowiednio 40,8 i 30,0% osób w stosunku do osób grupy kontrolnej (34,9% i 24,8%) (tab.14).

Grupa Parametry antropometryczne A B KA MA KB MB BMI (kg/m²) ^{xśr±SD 27,3±4,3 28,8±4,9 32,7±6,4 31,0±4,5} Me 26,4 28,1 31,6 30,8 WHR ^{xśr±SD 0,9±0,059 1,0±0,049 0,9±0,052 1,0±0,061} Me 0,9 1,0 0,9 1,0 % tkanki tłuszczowej ^{xśr±SD 34,9±3,9 24,8±6,1 40,8±4,3 30,0±6,0} Me 34,7 25,8 40,8 30,3 Grupa Parametry antropometryczne KA vs. MA KB vs. MB KA vs. KB MA vs. MB BMI ns** ns* 0,000039** 0,031462*1 WHR 0,00000* 0,00000* ns* 0,014884*1 % tkanki tłuszczowej 0,00000* 0,00000* 0,00000**1 0,000045**

67 Tabela 16. Odsetek osób w określonych przedziałach norm wskaźników stanu

odżywienia.

Normy i ich interpretację podano w rozdziale 2.2.3 Antropometryczna ocena stanu odżywienia

Analizując odsetek osób w poszczególnych przedziałach norm uzyskane wyniki odniesiono do zakresów proponowanych przez Gallaghera (w których uwzględniono wiek, płeć i wartości BMI) oraz przez Zhu, u którego dodatkowym kryterium podziału, oprócz wieku i płci, było ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego (tab.16). W przypadku pierwszych z wymienionych norm porównując obie grupy: kontrolną i badaną z uwzględnieniem płci odnotowano istotne statystycznie różnice w odsetkach osób w poszczególnych przedziałach (KA vs KB p=0,0490; MA vs MB p=0,0090) (tab.17). Wśród kobiet grupy badanej aż 72% oraz 47,5% kontrolnej charakteryzowało się prawidłowym zawartoscią tkanki tłuszczowej (tab.15). Jednocześnie u kobiet chorych występował znacznie niższy odsetek osób z bardzo niską zawartością tkanki tłuszczowej (20% vs 42,5%). W przypadku mężczyzn grupy badanej ustalono wysoki (64,7%) odsetek odznaczający się właściwą zawartością tkanki tłuszczowej w organizmie, i jedynie 17,6% osób przekraczających zarówno „in plus” i „in minus” zakres podanych norm. Zdecydowanie mniejszy odsetek mężczyzn grupy kontrolnej (42,5%) mieścił się w prawidłowym zakresie, podczas gdy prawie połowę z nich (47,5%) cechowała niska zawartość tkanki tłuszczowej (tab.16,17).

Grupa Parametry antropometryczne A B KA MA KB MB n % n % n % n % BMI <18,5 0 0 1 2,5 0 0 0 0 18,5-24,9 13 32,5 4 10 4 8 6 11,8 25,0-29,9 16 40 21 52,5 15 30 13 25,5 30,0-34,9 8 20 12 30 16 32 23 45,1 35,0-39,9 3 7,5 1 2,5 8 16 8 15,7 ≥40 0 0 1 2,5 7 14 1 1,9 WHR ^{norma 12 30 39 97,5 9 18 43 84,3} >normy 28 70 1 2,5 41 82 8 15,7 % tkanki tłuszczowej wg Gallaghera <normy 17 42,5 19 47,5 10 20 9 17,65 norma 19 47,5 17 42,5 36 72 33 64,7 >normy 4 10,0 4 10,0 4 8 9 17,65 wg Zhu <normy 8 20 13 32,5 5 10 14 27,4 norma 18 45 24 60,0 31 62 24 47,1 >normy 14 35 3 7,5 14 28 13 25,5

68 Biorąc pod uwagę bardziej rygorystyczne zakresy norm proponowane przez Zhu wykazano znamiennie istotne różnice w odsetku osób w poszczególnych zakresach procentowej zawartości tkanki tłuszczowej pomiędzy kobietami i mężczyznami grupy kontrolnej (p=0,0102) (tab.17). Dokonano także porównania uzyskanych wyników z zastosowaniem obu w/w kryteriów. Stwierdzono, że stosowanie norm zaproponowanych przez Zhu zaostrzało kryteria klasyfikacji badanych kobiet i mężczyzn do określonych przedziałów. W tym przypadku, zdecydowanie większy odsetek kobiet obu grup przekraczał zalecane normy % zawartości tkanki tłuszczowej (tab.16,18).

Tabela 17. Istotność różnic odsetka osób w określonych zakresach wskaźników antropometrycznych.*

*poziom istotności- *Test χ², ns- brak istotności różnic

Tabela 18. Istotność różnic odsetka osób w określonych przedziałach % zawartości tkanki tłuszczowej - analiza porównawcza.*

*poziom istotności- *Test χ², ns- brak istotności różnic

Z uwagi na fakt, że otyłość uznawana jest za czynnik mogący wpływać na percepcję smakową [Naka, 2010], w niniejszej pracy dokonano oceny współzależności pomiędzy wybranymi wskaźnikami stanu odżywienia a wrażliwością smakową badanej populacji na wybrane jakości smaku (tab.19).

Oceniając w analizowanej grupie osób związek pomiędzy wartością wskaźnika BMI a percepcją smakową, nie stwierdzono wystąpienia istotnych korelacji. Jedynie w przypadku wskaźnika WHR i wrażliwości na smak gorzki wykazano słabą, dodatnią korelację w grupie kontrolnej (p=0,014927, r=0,27) oraz przeciętną, ujemną korelację w przypadku smaku słodkiego dla mężczyzn tej grupy (p=0,043044, r=-0,32).

Grupa Parametry antropometryczne KA vs. MA KB vs. MB KA vs. KB MA vs. MB BMI ns* ns* 0,0033* ns* WHR 0,0000* 0,0000* ns* 0,0365* % tkanki tłuszczowej wg Gallaghera ns* ns* 0,0490* 0,0090* wg Zhu 0,0102* ns* ns* ns* % tkanki tłuszczowej KA MA KB MB wg Gallaghera wg Zhu 0,0121* ns* 0,0224* ns*

69 Tabela 19. Istotność korelacji pomiędzy ocenianą chemosensorycznie wrażliwością

smakową a wybranymi parametrami antropometrycznymi.*

*poziom istotności- *Test Rang Spearmana, ns- brak istotności różnic

Analizując współzależność pomiędzy procentową zawartością tkanki tłuszczowej a wrażliwością smakową ustalono słabą, ujemną korelację dla smaku słodkiego w całej grupie kontrolnej (p=0,011518, r=-0,28) (tab.19) oraz jej brak w grupie badanej.