Wspieranie europejskiego sektora rolnictwa w handlu światowym

Kwota środków na płatności ogółem dla wszystkich 5 działów w budżecie ogólnym Unii Europejskiej na 2010 r.

wyniosła 122,9 mld euro.

W 2010 r. środki na płatności dla wspólnej polityki rolnej stanowiły 46,2%

ogólnego budżetu UE, a środki przezna-czone na politykę rozwoju obszarów wiejskich wyniosły 10,9% budżetu ogó-łem UE i 23,59% budżetu WPR.

Polska jest największym beneficjen-tem unijnych środków przeznaczonych na finansowanie rozwoju obszarów wiej-skich. Według planu na lata 2007-2013 może otrzymać z budżetu unijnego po-nad 13 miliardów euro – zob. tabela 2.

Tabela 1. Budżet rolnictwa i obszarów wiejskich w 2010 r. (w euro)

Rozdział Treść Środki w 2010 r.

Płatności 05 01 Wydatki administracyjne w obszarze polityki

„rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich” 133 377 414

05 02 Interwencje na rynkach rolnych 4 100 534 000

05 03 Pomoc bezpośrednia 39 273 000 000

05 04 Rozwój obszarów wiejskich 13 396 500 000

05 05 Środki przedakcesyjne w dziedzinie rolnictwa

oraz rozwoju obszarów wiejskich 131 500 000

05 06 Międzynarodowe aspekty obszaru polityki

„rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich” 6 275 322

05 07 Kontrola wydatków rolnych -300 500 000

05 08 Strategia i koordynacja polityki w obszarze polityki

„rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich” 36 269 586 05 AWBL-01 Wsparcie administracyjne dla dyrekcji generalnej rolnictwa

Ogółem 56 776 956 322

Źródło: Patrz przypis 21.

W ramach polityki ROW na lata 2007–2013 Unia wniesie wkład w wysokości ponad 96 mld euro na pokrycie kosztów inwestycji państw członkowskich w poprawę konku-rencyjności rolnictwa i leśnictwa, ochronę środowiska naturalnego i terenów wiejskich, a także popra-wę warunków życia i popieranie różnicowania działalności gospo-darczej na obszarach wiejskich.

Wspólnotowa polityka rozwoju obszarów wiejskich kontrola i audyt

woju obszarów wiejskich. Może także fi-nansować inne programy (w tym pomoc techniczną) w zakresie, w jakim dotyczą one tego funduszu, w sposób scentralizo-wany, z inicjatywy Komisji Europejskiej (KE) lub na jej rzecz.

EFFROW działa w państwach człon-kowskich przez programy rozwoju ob-szarów wiejskich, wdrażające strategie rozwojowe z wykorzystaniem szeregu środków zgrupowanych zgodnie z osiami tematycznymi określonymi w rozporzą-dzeniu nr 1698/2005. Każdy program rozwoju obszarów wiejskich obejmuje okres od 1 stycznia 2007 r. do 31 grud-nia 2013 r. Państwo członkowskie może przedłożyć jednolity program dla całego swego terytorium albo pakiet programów regionalnych.

Każdy program rozwoju obszarów wiejskich obejmuje:

• analizę sytuacji pod względem mocnych i słabych stron, strategię wybraną w celu zajęcia się nimi oraz ocenę ex-ante;

• uzasadnienie dla wybranych prioryte-tów, z uwzględnieniem strategicznych wytycznych Wspólnoty oraz krajowego planu strategicznego, jak również spo-dziewane oddziaływanie zgodnie z oce-ną ex-ante;

• informacje na temat osi tematycznych i środków proponowanych dla każdej z nich oraz ich opis, obejmujące szcze-gółowe weryfikowalne cele i wskaźniki,

22 Zob. <http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2005:209:0001:0001:PL:PDF>.

23 Art. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005.

24 Ang. shared management; jedna z 4 możliwych metod wykonywania budżetu UE; por. „Metody wykona-nia budżetu: a) na zasadzie zcentralizowanej; b) przez podział lub decentralizację zarządzawykona-nia; c) przez wspólne zarządzanie z organizacjami międzynarodowymi” w art. 53 rozporządzenia Rady (WE, EURATOM) NR 1605/2002).

Finansowanie i zarządzanie ROW Wydatki na realizację WPR są finanso-wane ze środków pochodzących z dwóch funduszy stanowiących część budżetu ogólnego Unii Europejskiej:

• Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG), z którego finanso-wane są dopłaty bezpośrednie dla rol-ników i działania regulujące rynki rolne, takie jak środki interwencyjne i refun-dacje wywozowe;

• Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), z którego finansowane są programy rozwoju obszarów wiejskich w państwach członkowskich.

Oba fundusze ustanowiono rozpo-rządzeniem Rady (WE) nr 1290/2005 z 21 czerwca 2005 r. w sprawie finanso-wania wspólnej polityki rolnej²², wpro-wadzającym jednolite ramy prawne dla finansowania wydatków w ramach WPR.

Misją EFRROW jest „przyczynianie się do wspierania zrównoważonego roz-woju obszarów wiejskich na terytorium całej Wspólnoty, uzupełniając polityki wsparcia rynku i wsparcia dochodów w ramach wspólnej polityki rolnej, po-litykę spójności oraz wspólną popo-litykę rybołówstwa”²³.

Na zasadzie podziału zarządzania²⁴ między państwa członkowskie i Wspól-notę, EFRROW ponosi ciężar wkładu finansowego Wspólnoty w programy

roz-które umożliwiają pomiar postępów, skuteczności i efektywności programu;

• plan finansowania;

• do celów informacyjnych indykatyw-ny podział wstępindykatyw-nych kwot według środków pod względem wydatków pub-licznych i prywatnych;

• informacje dotyczące komplemen-tarności ze środkami finansowanymi przez inne instrumenty wspólnej poli-tyki rolnej, w ramach polipoli-tyki spójności, jak również przez instrumenty wsparcia wspólnotowego dla rybołówstwa;

• rozwiązania dotyczące wdrażania pro-gramu: wyznaczenie wszystkich organów oraz skrócony opis struktury zarządzania i kontroli, opis systemów monitorowania i oceny;

• wyznaczonych partnerów (tj. władze regionalne, lokalne, partnerzy gospodar-czy i społeczni itp.) oraz wyniki konsulta-cji przeprowadzonych z tymi partnerami.

Państwo członkowskie przedkłada Komisji Europejskiej projekt każdego programu rozwoju obszarów wiejskich do oceny, której podstawą jest spójność ze strategicznymi wytycznymi Wspól-noty, krajowym planem strategicznym oraz rozporządzeniem nr 1698/2005.

Program jest zatwierdzany decyzją Ko-misji, która wskazuje wysokość finan-sowania przez EFRROW oraz wkład procentowy Funduszu według poszcze-gólnych osi tematycznych.

Zgodnie z podstawowymi regułami za-rządzania finansowego²⁵, Komisja

Euro-Tabela 2. Plan finansowy wydatków na rozwój obszarów wiejskich z EFRROW na lata 2007–2013 (w euro)

Belgia 418 610 306

Bułgaria 2 609 098 596

Czechy 2 815 506 354

Dania 444 660 796

Niemcy 8 130 235 933

Estonia 714 658 855

Irlandia 2 339 914 590

Grecja 3 707 304 424

Hiszpania 7 213 917 799

Francja 6 441 965 109

Włochy 8 292 009 883

Cypr 162 523 574

Łotwa 1 041 113 504

Litwa 1 743 360 093

Luksemburg 90 037 826

Węgry 3 805 843 392

Malta 76 633 355

Holandia 486 521 167

Austria 3 911 469 992

Polska 13 230 038 156

Portugalia 3 929 325 028

Rumania 8 022 504 745

Słowenia 900 266 729

Słowacja 1 969 418 078

Finlandia 2 087 432 907

Szwecja 1 825 647 954

Wielka Brytania 4 598 674 420 Kraje UE ogółem 91 008 693 565 Źródło: “Rural Development In The European Union – Statistical And Economic Information – Report 2009”,

<http://ec.europa.eu/agriculture/agrista/rurdev2009/

index_en.htm>.

25 Rozporządzenie Rady (WE, EURATOM) nr 1605/2002 z 25.06.2002 r. w sprawie rozporządzenia finanso-wego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich; zob. <http://eur-lex.europa.

eu/LexUriServ/site/pl/consleg/2002/R/02002R1605-20070101-pl.pdf>.

Wspólnotowa polityka rozwoju obszarów wiejskich kontrola i audyt

pejska odpowiada za zarządzanie EFGR i EFRROW. Nie zajmuje się jednak doko-nywaniem płatności na rzecz beneficjen-tów. Wedle zasady zarządzania dzielone-go²⁶, zadanie to jest powierzone państwom członkowskim, które działają za pośredni-ctwem 85 krajowych i regionalnych agen-cji płatniczych. Agencja płatnicza może wystąpić z wnioskiem o zwrot wydatków z budżetu UE, pod warunkiem, że jest akredytowana zgodnie z zasadami usta-lonymi przez Komisję Europejską. Zanim agencja płatnicza wystąpi do KE o płat-ność, za pośrednictwem merytorycznych jednostek organizacyjnych przyjmuje od wnioskodawców (np. rolników) wnioski o subwencje pomocowe (w ramach do-stępnych działań), przez kontrole admi-nistracyjne sprawdza ich kompletność oraz – także przez kontrole (wizytacje) na miejscu – ich kwalifikowalność (wniosko-dawcy oraz przedmiotu wniosku), następ-nie autoryzuje płatność, dokonuje płatno-ści i ją księguje. Zasady przeprowadzania tych kontroli określa legislacja wspólno-towa²⁷. Zasady te są też zazwyczaj imple-mentowane w prawodawstwie krajowym oraz procedurach wewnętrznych agencji płatniczej. Raz na kwartał agencja płat-nicza występuje do Komisji Europejskiej o refundację poniesionych wydatków na projekty w ramach działań ROW. Komi-sja zwraca państwom członkowskim, po 45 dniach od otrzymania deklaracji

kosz-tów, wydatki poniesione przez agencje płatnicze, jednak wypłacone kwoty może później skorygować w ramach procedury rozliczania rachunków.

Specyfika działań ROW Regulacje unijne

Rozwój obszarów wiejskich, mimo ich silnych związków z rolnictwem, nie jest tożsamy z rozwojem rolnictwa. Czy mo-dernizacja sieci ciepłowniczej w wiejskiej gminie, dostarczającej ciepło do urzędu gminy, domu kultury, szkoły i kilku in-nych budynków administracji samorzą-dowej jest przykładem rolnictwa? Poli-tyka rozwoju obszarów wiejskich skupia się na trzech kluczowych obszarach:

gospodarce rolno-spożywczej, ochronie środowiska oraz szerzej rozumianej go-spodarce i ludności wiejskiej.

Ramowe zasady polityki ROW, a tak-że instrumenty, z jakich mogą korzystać państwa członkowskie i regiony, okre-ślono w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1698/2005²⁸.

Zgodnie z tym dokumentem, unij-na polityka ROW w latach 2007–2013 skupia się na trzech zagadnieniach (tzw.

osiach tematycznych). Są to:

• zwiększenie konkurencyjności sekto-ra rolnego i leśnego;

• poprawa stanu środowiska i terenów wiejskich;

• poprawa jakości życia na obszarach

26 Jw., ang. shared management.

27 Na przykład rozporządzenie Komisji (WE) nr 1975/2006 z 7.12.2006 r. ustanawiające szczegółowe za-sady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w zakresie wprowadzenia procedur kontroli, jak również wzajemnej zgodności w odniesieniu do środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich; zob.

<http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2006R1975:20100101:PL:PDF>.

28 Zob. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2005:277:0001:0040:PL:PDF;

wiejskich oraz wspieranie dywersyfika-cji gospodarki wiejskiej.

Czwarta oś tematyczna, o charakte-rze horyzontalnym, zwana „Leader”, ma na celu wdrażanie lokalnych sttegii rozwoju obszarów wiejskich w ra-mach miejscowych partnerstw.

Rozporządzenie nr 1698/2005 wska-zuje ponad 40 środków (działań) umoż-liwiających wspieranie rozwoju obszarów wiejskich²⁹ w ramach poszczególnych osi:

1. Oś 1 – konkurencyjność sektora