Kolejnym przykładem możliwej niekonstytucyjności przepisów jest regulacja odnosząca się do treści pytań z przeprowadzonych egzaminów dla osób zdoby-wających uprawnienia do wykonywania zawodów medycznych. W tym przypadku ustawodawca nie wyłączył informacji spod pojęcia informacji publicznej, ograni-czył jednak dostęp do pytań z przeprowadzonych egzaminów w sposób budzący wątpliwości z punktu widzenia konstytucyjności regulacji.
18 Por. wyrok NSA z dnia 30 października 2002 r. o sygn. II SA 181/02 oraz wyrok NSA z dnia 20 października 2002 r. o sygn. II SA 1956/02.
19 Obecnie w Trybunale Konstytucyjnym pod sygn. K 14/13 toczy się postępowanie o uznanie art. 284 ust. 2 za niezgodny z Konstytucją, wszczęte po złożeniu wniosku przez Rzecznika Praw Obywatelskich.
Ustawa o zawodach lekarza20 reguluje przeprowadzanie trzech rodzajów eg-zaminu: Lekarskiego Egzaminu Końcowego, Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Końcowego oraz Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego. Zgodnie z art. 14a ust. 11 oraz art. 16r ust. 12 powyższej ustawy, testy i pytania testowe nie podlegają udo-stępnieniu na zasadach określonych w ustawie o dostępie do informacji publicznej. Konstytucja i ustawa o dostępie do informacji umożliwiają, jak już zostało wska-zane, odrębne uregulowania dostępu do informacji. Jednakże taka regulacja musi spełniać wymogi wynikające z art. 31. ust. 3 oraz art. 61 ust. 3 i 4 Konstytucji, które regulują zakres dopuszczalnych ograniczeń dostępu do informacji.
W przypadku pytań egzaminacyjnych ustawodawca wyłączył stosowanie przepisów UDIP, jednakże nie wprowadził odrębnej regulacji dostępu do pytań w ustawie. Tryb udostępniania pytań został uregulowany w zarządzeniu Dyrektora Centrum Egzaminów Medycznych nr 20/201221. Zgodnie z tym aktem prawnym udostępnienie pytań z przeprowadzonego egzaminu następuje na wniosek osoby zainteresowanej wyłącznie w siedzibie CEM. Nie został uregulowany tryb odmowy udostępnienia informacji ani zasady jej zaskarżenia. Z tego względu wydaje się za-sadne przyjęcie, że w zakresie nieuregulowanych w zarządzeniu obowiązują prze-pisy ogólne postępowania administracyjnego.
Jednocześnie w przedmiotowym zarządzeniu Dyrektora została zawarta defini-cja osoby zainteresowanej. Zgodnie z § 1 zarządzenia jest nią wyłącznie osoba, któ-ra do tego egzaminu przystąpiła. Ta regulacja ogktó-ranicza podmioty upktó-rawnione do otrzymania informacji publicznej wyłącznie do wąskiego kręgu osób, odmiennego niż osoby uprawnione do uzyskania informacji publicznej na gruncie Konstytucji. Z jej art. 61 ust. 1 wynika bowiem, że prawo do informacji o działalności organów władzy publicznej przysługuje obywatelom, a ewentualne ograniczenie tego upraw-nienia musi spełniać warunki określone w ogólnej oraz szczegółowej klauzuli ogra-niczającej (art. 31 ust, 3 oraz 61 ust. 3 Konstytucji). Art. 31 ust. 3 Konstytucji wprost stanowi, że wszelkie ograniczenia praw i wolności mogą nastąpić wyłącznie w akcie prawnym rangi ustawy. Ustanowione ograniczenie prawa do informacji nie spełnia więc podstawowego wymogu rangi aktu wprowadzającego ograniczenie. Akt praw-ny, jakim jest zarządzenie może regulować wyłącznie stosunki wewnętrzne w danej instytucji, a nie stosunki z podmiotami zewnętrznymi. CEM funkcjonuje w oparciu o zarządzenie Ministra Zdrowia w sprawie Centrum Egzaminów Medycznych22, którego załącznikiem jest regulamin organizacyjny CEM. Zgodnie z § 2 ust. 5 tego regulaminu dyrektorowi Centrum przysługuje uprawnienie do wydawania zarzą-dzeń dotyczących działalności CEM. Takie zarządzenia mogą mieć charakter
we-20 Ustawa z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 ze zm., dalej jako: u.z.l.).
21 Zarządzenie Dyrektora CEM z dnia 28 grudnia 2012 r. o nr 20/2012 w sprawie wprowadzenia instrukcji udo-stępniania książeczek zadań testowych oraz komputerowej karty odpowiedzi.
22 Zarządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 czerwca 2010 r. w sprawie Centrum Egzaminów Medycznych (Dz. Urz. MZ Nr 9, poz. 55 ze zm.).
wnętrzny i nie mogą ingerować w prawa i wolności jednostek, które muszą zostać uregulowane prawem powszechnie obowiązującym.
Jednakże zasadne wydaje się założenie, że ustanowienie takiego ograniczenia w dostępie do pytań w ustawie także nie mogłoby zostać uznane za zgodne z Kon-stytucją. Ustanowienie dostępu do pytań z przeprowadzanych egzaminów musia-łoby bowiem realizować jedną ze wskazanych w art. 61 ust. 3 wartości. Ponadto, należałoby przeprowadzić test zgodności takiego ograniczenia co do spełnienia za-sady proporcjonalności, w której zawiera się wymóg przydatności, adekwatności i proporcjonalności w wąskim tego słowa znaczeniu23.
Podsumowanie
Należy pamiętać, że regulacje konstytucyjne nakładają na ustawodawcę ogra-niczenia w regulowaniu procedur dostępu do informacji publicznej. Na powyż-szych dwóch przykładach widać, że ustawodawca ma tendencję do odchodzenia od konstytucyjnych ram prawa dostępu do informacji. Charakterystyczne dla or-ganów władzy publicznejjest dążenie do jak najmniejszej jawności swoich działań. Ustrojodawca, dostrzegając te tendencje, wprowadził prawo do informacji publicz-nej o bardzo szerokim zakresie, zdając sobie sprawę, że jawność życia publicznego jest jedną z gwarancji prawidłowego funkcjonowania państwa jako ważny element kontroli społecznej.
Streszczenie
W pierwszej części artykułu zastało krótko scharakteryzowane prawo do infor-macji publicznej i możliwe ograniczenia tego prawa wynikające z Konstytucji oraz ustawy o dostępie do informacji publicznej. Autorka, na przykładzie ustaw i regu-lacji szczególnych starała się wykazać, że pewne ograniczenia w dostępie do infor-macji mogą prowadzić do naruszenia Konstytucji. Pierwszy z przykładów dotyczył wyłączenia pewnego typu dokumentów przygotowywanych w ramach audytu we-wnętrznego spod definicji informacji publicznej, co może zostać uznane za naru-szenie istoty prawa do informacji (a tym samym naruszające konstytucyjny zakaz ingerowania w istotę praw i wolności wynikający z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Drugi przykład to wyłączenie stosowania do pytań z już przeprowadzonych egzaminów medycznych ustawy o dostępie do informacji publicznej. Regulacje takie znalazły się w niewłaściwym akcie prawnym (zarządzeniu Dyrektora Centrum Egzaminów Medycznych zamiast w ustawie), a zakres prawa dostępu do pytań wydaje się być zbyt wąski. Konkludując, autorka podkreśliła, że ustanawianie ograniczeń
w dostę-23 Zauważyć można w tym miejscu, że pytania z przeprowadzonych egzaminów dla zawodów prawniczych są udostępniane przez Ministerstwo Sprawiedliwości na stronie internetowej.
pie do informacji publicznej w różnych aktach prawnych, może prowadzić i często prowadzi do naruszenia konstytucyjnego standardu, a tym samym do ograniczenia jawności życia publicznego.
Słowa kluczowe: prawo do informacji publicznej, ograniczenie dostępu do
infor-macji publicznej, audyt wewnętrzny, dokument wewnętrzny, egzaminy medyczne, Dyrektor Centrum Egzaminów Medycznych
Abstract
In the first part of the article, the Author shortly describes the right to access to public information and possible restrictions of this right that are consistent with the Constitution and the Access to Information Act. In the second part, the author puts forwards examples of regulations that may violate the Constitution. The first regulation concerns the rule stated in the Public Finances Act that limits the access to documents created during managing audit in public institutions. The second example refers to access to content of the physician profession exams. The inside administrative act enacted by The Head of the Centre for Medical Exams gives the right to access to the test only to people who have taken the test which is too narrow according to constitutional standards. The author concludes that different regula-tions are restricting the access to public information which may lead to limitaregula-tions on the transparency of public life.
Keywords: right to access to public information, limitations of the right to public
information, internal audit, internal document, medical exams, Head of the Centre for Medical Exams
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego