turbinowego systemu ratowniczo-gaśniczego
1. Wybór optymalnej armatury pożarniczej współdziałającej z MTSRG na wypadek pożarów lasów
Duże zdarzenia, zarówno na terenie zakładów przemysłowych, jak i na tere-nach leśnych, wymagają organizacji sprawnie działającego i wysoko wydajnego zaopatrzenia wodnego [1–5]. Specyfika pożarów obszarów leśnych wyklucza możliwość dysponowania sił i środków mniejszych niż sekcja gaśnicza, zwłaszcza że powstający demonstrator systemu przeznaczony jest z definicji do zdarzeń o znacznym rozmiarze. W celu maksymalnego zabezpieczenia działań gaśniczych konieczne jest alarmowanie zastępów, które będą tworzyły plutony zadaniowe i docelowo wejdą w skład kompanii realizującej zadania na wyznaczonym obsza-rze. Plutony wchodzące w skład kompanii gaśniczej do gaszenia pożarów leśnych powinny się charakteryzować maksymalną samodzielnością i samowystarczal-nością w działaniach na rozpoznanym obszarze zagrożonym. Plutony stworzone do współdziałania z mobilnym turbinowym systemem ratowniczo-gaśniczym powinny być przeszkolone i uczulone na specyfikę zadaniową demonstratora, choćby w kwestii organizacji zaopatrzenia wodnego, co wynika z dużych potrzeb niezbędnych do pełnego i skutecznego wykorzystania technologii. Oczywiście warunkami idealnymi do pełnego wykorzystania potencjału sił ratowniczych byłaby sytuacja, kiedy to pierwsze zastępy są w stanie opóźnić rozwój pożaru, a w sprzyjających warunkach doprowadzić do jego lokalizacji i likwidacji. Główną zasadą prowadzenia akcji gaśniczej jest ustalenie jej priorytetów i ich realizacja na podstawie możliwości taktyczno-technicznych sformowanego pododdziału.
Każdy Kierujący Działaniami Ratowniczymi (KDR) powinien umieć dokonać kalkulacji i porównania w zakresie oceny rozwoju sytuacji pożarowej do oceny możliwości własnych sił i środków (SiS). Z założenia jednak wykorzystanie de-monstratora dotyczy zdarzeń dużych, więc mało prawdopodobna jest lokalizacja i likwidacja pożaru przez pierwsze zastępy poza przypadkiem, gdyby to sekcja wyposażona w demonstrator została skierowana jako pierwsza na miejsce zda-rzenia w swoim terenie operacyjnym i mogła w dogodny sposób skorzystać ze zbiorników wodnych.
KDR powinien mieć przygotowany wstępny plan działań ratowniczo-gaśniczych na podstawie osobistego rekonesansu obszaru chronionego (rozpoznanie przed akcją), wniosków z analiz operacyjnych, ćwiczeń na chronionych obszarach leśnych oraz ciągłego rozpoznania rozwoju sytuacji pożarowej w trakcie pożaru danego obszaru.
Do opracowania wariantów taktycznych potrzebne są następujące informacje o:
– topografii kompleksu leśnego;
– powierzchni, wieku i rodzaju drzewostanu;
– usytuowaniu elementów infrastruktury leśnej: dróg, zbiorników i cieków wod-nych, dostrzegalni i innych obiektów;
– usytuowaniu obszarów zabudowy mieszkalnej, produkcyjno-magazynowej oraz szlaków komunikacyjnych będących w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów leśnych;
– siłach ratowniczych na terenie nadleśnictw (ilość pracowników przeszkolonych do działań związanych z likwidacją zagrożeń oraz rodzaj i ilość sprzętu ratowniczego i gaśniczego będącego w dyspozycji bazy);
– harmonogramie wejścia do działań powiatowych (wojewódzkich) sił ratow-niczych PSP i OSP;
– parametrach taktyczno-technicznych pododdziałów na miejscu akcji i dyspo-nowanych w trakcie działań;
– parametrach rozwoju pożaru: powierzchni objętej pożarem, szybkości rozprze-strzeniania się pożaru na jego froncie i skrzydłach (tab. 1 i 2);
– możliwościach organizacji terenu akcji gaśniczej.
Ze względu na zaopatrzenie wodne należy podzielić teren akcji na cztery strefy (rys. 1):
– strefę stanowisk gaśniczych;
– strefę magazynowania i dystrybucji środków gaśniczych;
– strefę transportu wody (środków gaśniczych);
– strefę punktów czerpania wody.
Dwie podstawowe czynności związane z gaszeniem pożaru to sprawienie stanowisk gaśniczych dostosowanych do sytuacji pożarowej oraz maksymalnie szybkie sprawienie zaopatrzenia wodnego w celu zapewnienia ciągłości podawania środków gaśniczych do pożaru z wydajnością rokującą szybką jego lokalizację i likwidację w zakładanym wariantem taktycznym czasie operacyjnym. Jest to szczególnie istotne w przypadku współdziałania z planowanym demonstratorem technologii ze względu na potrzebę organizacji zaopatrzenia wodnego na poziomie co najmniej 6000 dm3/min.
rysunek 1. Organizacja terenu akcji gaśniczej [1]
Figure 1. Organization of firefighting action area [1]
Zaopatrzenie demonstratora w odpowiednią ilość wody można osiągnąć na kilka sposobów:
– pobór i przetłaczanie wody z pobliskich zbiorników oraz cieków wodnych (główny filar budowy zasilania wodnego);
– uzupełniający dowóz wody w cysternach oraz zbiornikach samochodów pożarniczych;
– pobór wody z hydrantów (uzupełniająco).
Realizując wariant główny zaopatrzenia wodnego poprzez pobór i przetłaczanie wody z pobliskich zbiorników oraz cieków wodnych, warto skorzystać z wydajnych systemowych rozwiązań taktycznych stosowanych na świecie. Najtańszym sposo-bem, uwzględniając efekt minimum kosztów maksimum korzyści, podniesienia potencjału ratowniczego sekcji lub plutonu gaśniczego, jest dodatkowe wyposażenie tych pododdziałów w Moduł Wsparcia Działań Gaśniczych (MWDG) w oparciu o przyczepę. Przykład takiej przyczepy z samochodem przedstawiono na rys. 2.
rysunek 2. Moduł wsparcia działań gaśniczych (MWDG) Figure 2. Support module for fire fighting activities (MWDG)
Taki moduł wsparcia działań gaśniczych powinien być wyposażony w:
– 30 odcinków węży tłocznych W75 – systemowo ułożonych i przygotowanych do rozwinięcia (sprawienia), połączonych ze sobą – powinno umożliwić podczas jednokrotnego przejazdu modułu sprawienie równoległej, podwójnej linii zasilającej na dystansie 300 m;
– motopompa M16/8 – parametry te pozwalają tłoczyć wodę przez podwójną równoległą linię zasilającą na dystansie 500 m;
– motopompy pływające MP4/2;
– zbiornik (zbiorniki) o łącznej pojemności 5 [m3] do magazynowania wody do celów gaśniczych, pojemność ta gwarantuje współpracę, podczas stosowania systemu dowożenia, z dwoma typowymi zastępami typoszeregu GBA 2/20 lub jednym typoszeregu GCBA 5/24;
– komplet armatury wodno-pianowej.
Tak wyposażony moduł jest przygotowany do budowy części albo całości sys-temu przepompowywania czy dowożenia. Na uwagę zasługuje fakt, że w obecnej chwili KDR, który zdecyduje się na zbudowanie magistrali wężowej o długości 600 [m] musi zadysponować dodatkowo od 3 do 4 zastępów gaśniczych typoszeregu GBA 2/20. To konkretne wyposażenie MWDG jest w stanie podnieść parametry taktyczne sekcji gaśniczej o 100%. Zapas węży tłocznych W75 z 400 [m] zwiększy się do 1000 [m] (w tym 600 [m] systemowego sprawiania linii zasilających), pomp pożar-niczych o ciśnieniu nominalnym tłoczenia 0,8 [MPa] o 1 szt., zbiornik 5 [m3], będący w dyspozycji sekcji od początku akcji gaśniczej, pozwoli na magazynowanie wody do gaszenia, jego zastosowanie wpłynie na skrócenie czasów cykli dowożenia oraz pozwoli magazynować wodę z każdego powstałego układu pompowo-wężowego.
Wydajność wodna konieczna dla uzyskania przez demonstrator odpowiednich parametrów wiąże się z zastosowaniem pomp oraz modułów pompowych o odpo-wiedniej wydajności wynoszącej co najmniej 6000 [dm3/min]. Pompy o mniejszej wydajności mogą być stosowane jako element wspomagający i wymagają uzupełnia-nia poprzez dodatkowe elementy. Na terenie województwa lubuskiego, w którym docelowo ma stacjonować demonstrator mobilnego turbinowego systemu ratowni-czo-gaśniczego, znajduje się kilkanaście pomp, które można wydajnie wykorzystać jako pompy zasilające demonstrator technologii. W tabeli 1 zestawiono pompy o wydajności pow. 5000 [dm3/min] w jednostkach PSP województwa. W czasie dostarczania wody z dystansu należy przewidzieć dodatkowo motopompy wpięte szeregowo podnoszące ciśnienie w linii zasilającej. Ciśnienie pracy demonstratora przy wydajności sumarycznej nie mniejszej niż 6 [m3/min] powinno optymalnie wynosić około 6 bar.
Tabela 1. Pompy o wydajności pow. 5000 dm3/min w jednostkach PSP województwa lubuskiego, którymi można zasilić demonstrator MTSRG Table 1. Pumps with output capacity higher than 5000 dm3 /min. in the PSP units of the Lubuskie Voivodship, which may be used to the MTSRG reinforcment.
Komenda jrg wydajność przy ciśnieniu
nominalnym (dm3/min) KM PSP
Gorzów Wielkopolski JRG nr 1
Gorzów Wielkopolski 13333
KM PSP
Gorzów Wielkopolski JRG nr 2
Gorzów Wielkopolski 8000
Komenda jrg wydajność przy ciśnieniu nominalnym (dm3/min) KM PSP
Gorzów Wielkopolski JRG nr 2
Gorzów Wielkopolski 11500
KM PSP Zielona Góra JRG nr 2 Zielona Góra 18000 KP PSP
Krosno Odrzańskie JRG Gubin 7750
KP PSP Międzyrzecz JRG Międzyrzecz 5400
KP PSP Międzyrzecz JRG Międzyrzecz 8000
KP PSP Nowa Sól JRG Nowa Sól 7634
KP PSP Słubice JRG Słubice 7750
KP PSP Słubice JRG Słubice 9200
KP PSP Sulęcin JRG Sulęcin 7750
KP PSP Sulęcin JRG Sulęcin 9200
KP PSP Świebodzin JRG Świebodzin 8000
KP PSP Wschowa JRG Wschowa 8000
KP PSP Żagań JRG Szprotawa 12023
KP PSP Żagań JRG Żagań 12023
Wartym rozważenia rozwiązaniem wydaje się być zbadanie kompatybilno-ści co najmniej 3 typów pomp o różnych wydajnokompatybilno-ściach (np. 5400, 8000 oraz 12023 [dm3/min]) sformowanych w pluton pompowy podczas prowadzenia testów poligonowych. By wykorzystać potencjał bojowy podstawowego plutonu gaśnicze-go i sprostać założeniom taktycznym dążącym do optymalnegaśnicze-go wykorzystania potencjału bojowego kompanii WBO (Wojewódzkiego Batalionu Obwodowego), należy warianty taktyczne oprzeć na rozwiązaniach taktycznych wykorzystują-cych użycie przede wszystkim systemowych rozwiązań, gdzie zastosowane będą sprzętowe moduły wężowe. Do takich rozwiązań należą samochody wężowe SW, zestawy kontenerowe z wężami i przyczepy wężowe PW. Po analizie kilkudziesięciu wariantów taktycznych realizowanych podczas rzeczywistych, dużych pożarów należy stwierdzić, że najlepszym rozwiązaniem systemowym do zasilania zastępów gaśniczych współdziałających w ramach kompanii gaśniczej jest samochód wężowy SW. Najlepiej kiedy posiada on na swoim wyposażeniu 5000 [m] węża tłocznego W110 ułożonego w harmonijkę w dwóch łożach. Takie ułożenie pozwala na budowę jednocześnie podwójnej linii zasilającej z węży tłocznych W 110, a co za tym idzie o podwójnej wydajności. Zastosowanie węży co najmniej W 110 jest konieczne ze względu na około trzykrotnie większą wydajność niż mają linie W75 (tabela 2).
Zastosowanie większych przekrojów wiąże się z dużymi problemami logistycznymi ze względu na niewielkie ilości tego typu armatury na terenie kraju
Tabela 2. Wydajność wodna pojedynczej linii zasilającej o różnej średnicy w zależności od dystansu tłoczenia przy ciśnieniu pompy tłoczącej 8 bar.
Table 2. Water efficiency of a single feed line of various diameters depen-ding on the discharge distance at the pressure of the pump 8 bar.
Dystans w 75 w 110 w 125 w 150
[m] [dm3/min] [dm3/min] [dm3/min] [dm3/min]
300 1150 3450 4750 8600
500 890 2690 3680 6700
700 750 2270 3110 5670
1000 630 1900 2600 4740
1500 510 1550 2120 3870
3000 360 1100 1500 2730
Efektów jakie uzyskuje się po sprawieniu pojedynczej czy podwójnej magistrali wężowej z samochodu wężowego, nie da się porównać pod względem stabilności, wydajności i ciągłości dostarczania wody do celów gaśniczych z żadnym systemem dowożenia. Stosując system dowożenia wody do celów gaśniczych, teoretycznie można uzyskać wydajność zbliżoną do wydajności z układu pompowo-wężowego, ale wiąże się to z udziałem w akcji gaśniczej 3–4 razy więcej samochodów gaśniczych typoszeregu GBA 2/20 i GCBA 5/32. Wydajność systemu dowożenia realizowanego przez pozostałe plutony w ramach kompanii WBO (około 7–8 zastępów) będzie kilka razy mniejsza niż rzeczywista wydajność autopomp podstawowego plutonu gaśniczego (5200 [dm3/min]).
W sytuacji, gdy uzupełnianie środka gaśniczego poprzez dowożenie okaże się koniecznością (w przypadku uzupełniania systemu turbinowego o wydajności 6000 [dm3/min] dowożenie może być tylko i wyłącznie metodą uzupełniającą, a nie podstawową), ocena składu kompanii gaśniczej powinna opierać się na na-stępujących zasadach:
– określenie wydajności wymaganej do pożaru i wytypowanie samochodów gaśniczych, których wydajność autopomp zasilających stanowiska gaśnicze będzie większa o 25% od wartości wydajności wymaganej;
– określenie maksymalnych możliwości odbioru i gromadzenia wody na po-trzeby utrzymania ciągłości podawania środków gaśniczych do stanowisk gaśniczych (tworzenie buforów wodnych, najpraktyczniejszym rozwiązaniem są zbiorniki składane);
– określenie wydajności pomp pożarniczych (autopomp, motopomp i motopomp pływających), które zostały zadysponowane do punktów czerpania wody;
– określenia wydajności źródeł i ich odległości od pożaru (na te parametry systemu KDR ma najmniejszy wpływ);
– wytypowanie samochodów o największych możliwościach taktycznych na potrzeby dowożenia w danych warunkach terenowych.
Organizując uzupełniające zasilanie wodne, nie można zapomnieć o możliwości wykorzystania cystern. Na terenie województwa lubuskiego znajduje się 9 cystern o pojemności powyżej 15 [m3] (tabela 3). Działania takie mogą być jedynie uzupeł-niające ze względu na fakt, iż pojedyncza cysterna nawet o największej pojemności (25 m3) starcza na zaledwie 4 minuty działania systemu turbinowego. Dodatkowym utrudnieniem będzie dojazd cysterny na miejsce zdarzenia. W warunkach leśnych przy dużych naciskach na oś jest to bardzo trudne zadanie, a w wielu wypadkach wręcz prawie niemożliwe do realizacji. W ramach testów poligonowych wskazane jest jednak przetestowanie cysterny o pojemności 25 [m3] (bezpośredni dojazd do miejsca zdarzenia i zasilanie z bliska) oraz w wersji organizacji z niej dodatkowego punku zaopatrzenia wodnego z odległości co najmniej 1,5 km od demonstratora (zasilanie z dystansu).
Tabela 3. Cysterny na terenie województwa lubuskiego o pojemności co najmniej 15 [m3] – Stan na sierpień 2015 Table 3. Water tanks in the Lubuskie Voivodeship with a capacity
of at least 15 [m3] – State at August 2015.
cysterna Komenda jrg pojemność
zbiornika [dm3] Scen 25000 SCANIA KM PSP Gorzów Wielkopolski JRG nr 1 Gorzów
Wielkopolski 25000
Scen 25000 IVECO KM PSP
Zielona Góra JRG nr 2 Zielona
Góra 25000
Scen 18000 DAF KP PSP Krosno
Odrzańskie JRG Krosno
Odrzańskie 18000
Scen 18000
RENAULT KP PSP Słubice JRG Słubice 18000
Scen 18000 JELCZ KP PSP
Strzelce Krajeńskie JRG PSP Strzelce
Krajeńskie 18000
Scen 18000 JELCZ KP PSP Sulęcin JRG Sulęcin 18000
Scen 18000
JELCZ 417 KP PSP Wschowa JRG Wschowa 18000
Scen 19000 JELCZ KP PSP Żagań JRG Szprotawa 19000
Scen 18000 VOLVO KP PSP Żary JRG Żary 18000
W ramach formowanych kompanii wchodzących w skład Lubuskiej Brygady Odwodowej wyróżnia się następujące typy plutonów ratowniczo-gaśniczych, które mogą zostać wykorzystane do akcji gaszenia pożarów leśnych:
pluton typu „a” – składający się z 3 zastępów GBA lub GCBA o obsadzie min. 5 osób.
Ustala się min. pojemność zbiornika wody na 2 m3 wody.
pluton typu „B” składa się z 3 zastępów GCBA o wydajności autopomp min.
3200 [dm3/min] (A32/8) i obsadzie min. 3 osób. Ponadto ustala się min. pojemność
zbiornika wody na 5 [m3] wody. Zaleca się, aby samochody w miarę możliwości, posiadały napęd terenowy.
pluton typu „c” (wsparcia) – składający się z sekcji wodnej oraz sekcji z zapasem środka pianotwórczego. W skład sekcji wodnej wchodzą SW min. 3000/110 oraz dwie motopompy pożarnicze o wydajności min. 4000 [dm3/min] (M40/8) wraz z samochodem do ich transportu, oraz GCBM/GCBA o min. pojemności zbiorni-ków na wodę i środek pianotwórczy liczącej łącznie 11 [m3] i wyposażony w auto-pompę/motopompę o wydajności min. 1200 [dm3/min]. W skład sekcji z zapasem środka pianotwórczego wchodzą samochody ze środkiem pianotwórczym w ilości minimum 15 [m3].
pluton typu „D” (ciężki pluton gaśniczy) w składzie 3 zastępów GCBA o minimalnej wydajności autopomp stosownej do parametrów DWP (w tym przypadku A50/8), które będą zasilać oraz minimalnej obsadzie 3 osób. Do każdego samochodu powin-no być dobrane DWP (przewoźne lub przepowin-nośne) o wydajpowin-ności min. 3800 [dm3/min].
Podstawowy pododdział kompanii (pluton typu a), czyli pluton w składzie GBA2/20, GBA2/20 i GCBA5/30, dysponuje autopompami o łącznej wydajności nominalnej 7000 [dm3/min], a z punktu widzenia praktyki wydajność rzeczywista jest zbliżona do 75% wartości nominalnej, czyli około 5200 [dm3/min]. Do wspiera-nia działań demonstratora systemu w warunkach rzeczywistych niezbędne byłoby zatem wykorzystanie co najmniej plutonu typu B.
W wyniku analizy operacyjnej potrzeb, jakie wynikają z lokalizacji i likwidacji pożarów leśnych w obrębie województwa lubuskiego podjęto decyzję o sformowaniu plutonu pompowego. W skład danego plutonu wchodzą cztery motopompy o wydaj-ności nie mniejszej niż 8000 [dm3/min] (M80/8) oraz 4 zastępy typoszeregu GBA.
Zastępy te posiadają minimum pięcioosobową obsadę ratowników. Współdziałanie plutonu pompowego z demonstratorem należałoby przetestować w warunkach badań poligonowych.
Jak wspomniano wcześniej, podawanie wody z dużych odległości wiąże się oprócz zastosowania agregatu pompowego o odpowiedniej wydajności z koniecz-nością szeregowego włączania motopomp w linię zasilającą w celu uzyskania odpo-wiedniej wartości ciśnienia oraz z położeniem znacznej długości linii zasilających.
Należy zatem przetestować w warunkach poligonowych współdziałanie mobilnego turbinowego systemu ratowniczo-gaśniczego z typowym plutonem wsparcia kompa-nii gaśniczej COO wyposażonym w: SW 3000 (W110), dwie pompy M80/8, GCBM 18/16 (najnowsze cysterny posiadają zbiornik 25 000 dm3) i dwa samochody typo-szeregu GBA 2/20, przy czym łączne parametry plutonu wsparcia będą następujące:
– łączna wydajność autopomp – 4000 [dm3/min];
– łączna wydajność motopomp – 17600 [dm3/min];
– łączny zapas węży tłocznych:
• W110 – 3000 [m];
• W75 – 500 [m];
– łączny zapas wody – 22 000 [dm3];
– łączny zapas środków pianotwórczych – 400 [dm3];
– ratownicy – 10;
– systemowe rozwiązania do budowy układów pompowo-wężowych;
– samochód wężowy (połączone, przygotowane do ułożenia węże w dwóch niezależnych modułach sprzętowych po 1500 [m] węża tłocznego W 110 w każdym);
– cysterna jako bufor wodny powinna posiadać po dwie nasady 110 i 75 do napełniania zbiornika (współpraca z zasilającymi liniami z węży tłocznych W110 oraz przepompowywanie przy pomocy W110 i W75);
– motopompy M80/8 do przetłaczania i przepompowywania;
– systemowe rozwiązania do budowy układów dowożenia:
• cysterna jako bufor wodny z nasadami 110 i 75 do napełniania zbiornika (przepompowywanie przy pomocy W110 i W75);
• motopompy w punkcie czerpania M80/8 do przepompowywania wody do zbiorników samochodowych;
• GBA 2/20 jako samochody dowożące.
2. Organizacja działań gaśniczych oraz armatura współdziałająca