25 M. Gajzler, Bell AH-1Z Viper…, op.cit., 12.05.2018.
26 M. Gajzler, Konkurenci w programie Kruk, „Lotnictwo” 2015 nr 11, s. 34.
AH-1Z Viper może prowadzić działania lotnicze z dala od bazy w trudnych warunkach oraz przy ograniczonych zasobach materiałowo-techniczych.
4.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 5 / 2019
94
-nocnym i laserem do podświetlania celu oraz koloro-wą kamerą dzienną o wysokiej rozdzielczości. Guar-dian jest wyposażony w system kierowania walką, umożliwiający użycie uzbrojenia, w tym kierowa-nych pocisków Hellfire, rakiet AIM-92 Stinger, nie-kierowanych pocisków rakietowych kalibru 70 mm oraz działka kalibru 30 mm27. Śmigłowiec dysponu-je systemem ostrzegania przed opromieniowaniem AN/APR-39 i AN/AVR-2B(V), zintegrowanym z systemem samoobrony AN/ALO-211(V)1. Ma też wyrzutniki flar i dipoli zakłócających M 130 (po obu stronach belki ogonowej) oraz system zakłócający AN/ALO-136(V)2 i identyfikacji „swój–obcy”
AN/APX-123(V)5. Jego napęd stanowią dwa silniki turbinowe General Electric T700-GE-701D o mak-symalnej mocy startowej 1994 KM każdy. Ma on również silnik turbinowy Allied Signal Aerospace (Garrett) GTP 36-155(BH) o mocy 92 kW, będący pomocniczym źródłem zasilania maszyny. Eliminuje to konieczność podłączania zewnętrznego źródła za-silania przed startem. Parametry maszyny to: dłu-gość kadłuba – 15,06 m, średnica wirnika głównego – 14,6 m, masa własna – 5156 kg. Przy maksymalnej masie startowej 10 433 kg pozwala jej to osiągnąć
maksymalną prędkość 304 km/h i zasięg działania 476 km w ciągu 2,5 h bezpośredniego lotu28.
Niestety nie jest to śmigłowiec tani, szacowany koszt jego nabycia wynosi około 50 mln USD, co wraz z większymi wymaganiami co do jakości i ilości infrastruktury potrzebnej do utrzymania zdolności bo-jowej znacząco zwiększa koszty jego nabycia i utrzy-mania.
Kolejnym kandydatem jest Airbus Tiger (fot. 5) – dwumiejscowy śmigłowiec zbudowany w układzie jednowirnikowym z tylnym śmigłem o konstrukcji metalowej uzupełnionej kompozytami (głównie ke-vlarem i włóknami węglowymi). Wyposażono go w czterołopatowy wirnik główny z łopatami o kon-strukcji kompozytowej, osadzonymi w półsztywnej głowicy, i trójłopatowe śmigło tylne. Kabina pilota i operatora uzbrojenia ma skorupową konstrukcję, za nią jest umiejscowiony przedział silnikowy wraz z przekładnią główną, zbiornikami paliwa i miejscem na wyposażenie elektroniczne maszyny. W kabinie załogi znajdują się opancerzone fotele, które chronią przed ostrzałem z broni kalibru do 12,7 mm29. Maszy-na dzięki zastosowaniu farby ograniczającej wykrycie przez urządzenia termowizyjne ma obniżoną wykry-walność termiczną oraz zmniejszoną skuteczną po-wierzchnię odbicia fal radarowych. Jej kadłub jest od-porny na trafienie pociskiem kalibru do 23 mm oraz na działanie impulsu elektromagnetycznego.
Napęd śmigłowca stanowią dwa silniki turbinowe MTR 390 o maksymalnej mocy 1187 KM każdy. Ma on też układ nawigacyjny oparty na żyroskopach lase-rowych, system nawigacji CMA 2012, radiowysoko-ściomierz i GPS. Załoga dysponuje hełmami TopOwl wyposażonymi w układ celowania i obrazowania naj-ważniejszych parametrów lotu i stanu maszyny. Jest on przekazywany z systemu kierowania ogniem z montowaną na dachu za kabiną załogi głowicą ob-serwacyjno-celowniczą Osiris lub Strix firmy Sagem, która dysponuje kamerą termowizyjną drugiej genera-cji IRIS, kamerą telewizyjną światła szczątkowego oraz dalmierzem laserowym, dzięki czemu śmigło-wiec jest zdolny do walki w dzień i w nocy.
Uzbrojenie Airbusa Tigera stanowią głównie prze-ciwpancerne pociski kierowane. Zależnie od wersji są to: Euromissile HOT-2 i Trigat LR lub Rafael Spike--ER (przenoszone na zaczepach pod skrzydłami po jego bokach); rakiety powietrze–powietrze Hughes Stinger lub Matra Mistral; niekierowane pociski rakie-towe kalibru 68 lub 70 mm oraz działko Giat 30781 kalibru 30 mm zamontowane w obrotowej gondoli w części nosowej. Śmigłowiec wyposażono w radio-stację do utrzymywania łączności PR4G lub Saturn produkcji Thomson-CNI lub Rhode & Schwarz i Sie-mens30, w układ ostrzegający przed
opromieniowa-5.
Uzbrojenie Airbusa Tigera stanowią głównie przeciwpancerne pociski kierowane.
AIRBUS
27 K. Wilewski, Czym zastąpić Mi-24?, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/21397?t=Czym-zastapic-Mi-24-/.18.05.2018.
28 AH-64 Apache, http://www.boeing.com/defense/ah-64-apache/. 22.05.2018.
29 Tiger HAD, http://www.airbus.com/helicopters/military-helicopters/specialised/tiger.html/. 22.05.2018.
30 M. Fiszer, Eurocopter Tiger/Tigre, „Lotnictwo” 2005 nr 12, s. 23.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 5 / 2019
95
Thales oraz urządzenie ostrzegające przed odpalony-mi pociskaodpalony-mi rakietowyodpalony-mi EADS AN/AAR-60 MILDS. System samoobrony uzupełniają wyrzutnie flar i dipoli Saphir-M firmy MBDA. Długość całkowi-ta Airbusa Tigera wynosi 15,82 m, długość kadłuba – 14,0 m, wysokość – 4,32 m, jego masa własna to 3964 kg, a maksymalna startowa – 5800 kg. Osiąga on prędkość maksymalną 260 km/h przy zasięgu do 1300 km i czasie działania 2 h i 50 min31.
Jest to ciekawa konstrukcja, która powstała w poło-wie lat osiemdziesiątych na zlecenie rządów RFN i Francji. Jednak do służby wprowadzono ją dopiero na początku XXI wieku. Cenę pojedynczego egzem-plarza szacuje się między 34 a 45 mln USD. Powodu-je to, iż w zestawieniu maszyn bojowych pod wzglę-dem finansowym lokuje się ona pośrodku ofert32.
Śmigłowcem bojowym, mogącym w przyszłości zasilić szeregi dywizjonów lotniczych kawalerii po-wietrznej, jest Leonardo AW-129 Mangusta lub jego wersja TAI T-129 Atak, którą opracowano jeszcze w latach osiemdziesiątych XX wieku. Platforma po-czątkowo nie była opancerzona, a przetrwanie na polu walki miały zapewnić jej niewielkie rozmiary oraz dobra ochrona przed wykryciem jej widma cieplnego oraz ograniczenie generowanych przez nią dźwięków i zastosowanie materiałów pochłaniających fale rada-rowe33. Zbudowano ją w układzie klasycznym z jed-nym wirnikiem główjed-nym i ogonowym. Załoga zaj-muje kabinę z przodu maszyny, gdzie przednie miej-sce jest przeznaczone dla operatora uzbrojenia, a tylne dla pilota, siedzącego nieco powyżej. Kabinę opance-rzono płytami kompozytowymi i szkłem pancernym, co ma chronić załogę w razie ostrzału oraz twardego lądowania.
Konstrukcję wykonano głównie z kompozytów.
Śmigłowiec jest napędzany dwoma silnikami Rolls--Royce Gem 2-2 Mk 1004D o mocy 2x825 KM lub w wersji T-129 dwoma silnikami LHTEC CTS800--4A o mocy 2x1361 KM. Silniki te umieszczono za przekładnią główną, w górnej części kadłuba maszy-ny pokrytej blachą ognioodporną. Układ ten pozwala osiągać prędkość maksymalną około 280 km/h34. Plat-forma dysponuje podwoziem kołowym zamocowa-nym na trzech goleniach.
Uzbrojenie śmigłowca stanowią głównie przeciw-pancerne pociski kierowane, w zależności od wersji:
BGM-71A/B TOW, Rockwell AGM-114 Hellfire, Ra-fael Spike-ER lub Roketsan UMTAS, które są przeno-szone na skrzydłach po bokach kabiny wraz z niekie-rowanymi rakietami kalibru 70 lub 81 mm i kierowa-nymi pociskami rakietowymi powietrze–powietrze
działko TM-197B kalibru 20 mm umieszczone w wieżyczce pod przednią częścią kadłuba. Śmigło-wiec T-129 Atak został wyposażony w awionikę naj-nowszej generacji z: czterokanałowym systemem kontroli lotu w postaci komputera Aselsan Avionic Central Control, systemem nawigacji bezwładnościo-wej LN 100G INS/GPS oraz dopplerowskim syste-mem nawigacyjnym i odbiornikiem GPS.
T-129 dysponuje pasywnymi oraz aktywnymi sys-temami samoobrony ostrzegającymi przed opromie-niowaniem wiązką lasera i radarem. Śmigłowiec w wersji T-129 ma długość całkowitą 14,54 m, przy długości kadłuba 12,5 m i wysokości 3,95 m, a jego maksymalna masa startowa wynosi 5000 kg. Osiąga prędkość maksymalną 281 km/h, przy zasięgu do 537 km i czasie działania 3 h. Na tle innych przedstawio-nych platform jest on konstrukcją stosunkowo tanią.
Jej koszt to 23,5 mln USD za sztukę.
JAKA PRZYSZŁOŚĆ?
Zaprezentowane śmigłowce, mogące w przyszło-ści stanowić wyposażenie pododdziałów 25 BKPow, są w stanie realizować spektrum zadań we wszyst-kich rodzajach działań taktycznych, w których bę-dzie ona prowadzić walkę. Obecnie użytkowane ma-szyny, aby wykonywać te zadania, wymagają mo-dernizacji, by przynajmniej w części mogły spełniać standardy maszyn bojowych, dysponujących nowo-czesną awioniką, układami nawigacyjnymi wspiera-nymi przez urządzenia GPS oraz inwspiera-nymi systemami umożliwiającymi wykonywanie lotów w każdych warunkach pogodowych, a przede wszystkim w no-cy. Jednak osiągnięcie zwiększonej przeżywalności na polu walki dzięki wzmocnieniu konstrukcji pła-towca, zamocowaniu dodatkowego opancerzenia we wrażliwych miejscach, podnoszącego również sto-pień ochrony załogi i przedziału desantowego, staje się podczas modernizacji przedsięwzięciem nieopła-calnym i nierealnym.
Przy wyborze nowych platform śmigłowcowych należy rozważyć relacje koszt nabycia–efekt działa-nia, a nie tylko skupić się na możliwościach bojo-wych, jakie jest w stanie zaoferować każdy z przedsta-wionych typów śmigłowców. Dylematy związane z wyborem właściwego rozwiązania potęguje nie-uwzględnianie zazwyczaj w momencie nabycia kosz-tów pakiekosz-tów logistycznego wsparcia eksploatacji maszyn przez okres użytkowania w siłach zbrojnych, co prowadzi do niewłaściwego oszacowania kosztów wprowadzenia tego środka walki do wyposażenia po-szczególnych jednostek. n
31 P. Kłosiński, Eurocopter Tiger, „Nowa Technika Wojskowa” 1996 nr 2 i 3, s. 35.
32 M. Szopa, Bitwa o śmigłowce uderzeniowe dla Polski. Jaka maszyna zastąpi Mi-24?, http://www.defence24.pl/bitwa-o-smiglowce-uderzeniowe-dla-polski-jaka-maszyna-zastapi-mi-24/. 21.05.2018.
33 M. Rusiecki, AgustaWestland AW129, „Lotnictwo” 2015 nr 2, s. 24.
34 M. Gajzler, Śmigłowiec bojowy AgustaWestland AW129…, op.cit.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 5 / 2019
96
Autor jest szefem Wydziału Monitoringu Centrum Wsparcia Systemów Dowodzenia Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych.