Wybrane techniki fizjoterapeutyczne stosowane w zapobieganiu i przeciwdziałaniu stresowi [2]

Figure 3. Selected physiotherapy techniques used in stress prevention and treatment [2]

zapobieganie i przeciwdziałanie stresowi

kinezyterapia:

– podwieszanie całościowe – pozycje ułożeniowe – gimnastyka relaksacyjna – ćwiczenia oddechowe – ćwiczenia wg Jacobsona

fizykoterapia:

– sollux – elektroterapia – ultradźwięki – krioterapia

– inhalacje/aromaterapia – haloterapia

masaż klasyczny:

– częściowy – całości ciała

wodolecznictwo:

– zabiegi z użyciem ciśnienia wody – masaż wibracyjny – jacuzzi

– sauna parowa – sauna sucha

– sauna na podczerwień – basen/gimnastyka

relaksacyjna w wodzie

Tabela 1. Wybrane techniki hydroterapii (wodolecznictwa) stosowane w zapobieganiu i przeciwdziałaniu stresowi [2]

Table 1. Selected hydrotherapy techniques used in stress prevention and treatment [2]

Nazwa Oddziaływanie

zabiegi wodne z użyciem ciśnienia wody

uspokajanie (woda ciepła), pobudzanie (woda zimna), przyśpieszenie krążenia (woda o dużym ciśnieniu), odprężenie (woda o małym ciśnieniu), poprawa działania układów: krążenia, nerwowego i oddechowego, poprawa przemiany materii, wsparcie leczenia chorób narządów ruchu, leczenie chorób skóry (bogata w sole mineralne woda morska i źródlana) masaż wodny

(wibracyjny) przyspieszenie procesów przemiany materii, odprężenie, łagodzenie bólu

jacuzzi rozluźnianie, odprężenie, relaks, łagodzenie bólu, poprawa jędrności i elastyczności skóry

sauna parowa odpoczynek i relaksacja dzięki zmniejszeniu ilości bodźców, łagodzenie zmęczenia, stanów zapalnych i dolegliwości bólowych, oczyszczenie organizmu, a szczególnie skóry, z substancji szkodliwych, rozszerzenie naczyń krwionośnych, poprawa wentylacji płuc, zwiększenie odporności organizmu

sauna sucha poprawa wydolności organizmu, pomoc w przewlekłych chorobach gośćcowych, stanach zwyrodnieniowych kręgosłupa oraz stanach pourazowych narządu ruchu, wsparcie leczenia w chorobach skóry, łagodzenie bólów migrenowych, podwyższenie odporności

sauna

na podczerwień większa efektywność od sauny tradycyjnej, głębokie rozgrzewanie tkanek, organizm wydala wodę oraz substancje szkodliwe, zwiększenie rozciągliwości tkanek kolagenowych oraz zmniejszenie sztywność stawów, łagodzenie bólów reumatycznych, przyspieszenie przepływu krwi, zmniejszenie dolegliwości cukrzycowych

na duże nagromadzenie możliwych czynników streso-gennych oraz konieczność utrzymania przez żołnierzy zawodowych ciągłej gotowości do działania i dobrego stanu zdrowia. Stres oddziałuje szkodliwie na  żołnie-rza, czyniąc go mniej efektywnym oraz bardziej podat-nym na różnego typu oddziaływania i choroby. Fizjote-rapia, jako element kompleksowej terapii i rehabilitacji po urazowej, oferuje niezwykle szeroki wachlarz dostęp-nych narzędzi przydatdostęp-nych w przeciwdziałaniu i terapii stresu. Jest możliwe stworzenie indywidualnej, dopa-sowanej do pacjenta, strategii niezbędnej do prawidło-wego funkcjonowania jego organizmu. Liczba placówek wojskowej służby zdrowia, w tym lecznictwa uzdrowi-skowego umożliwia szersze jej wdrożenie.

Piśmiennictwo

1. Wołoszyn J., Hamer H., Hamer K.: Techniki skutecznego działania. Warszawa, Wydaw. FORMAT-AB, 1998

2. Mikołajewska E.: Wykorzystanie fizjoterapii w profilaktyce i terapii stresu.

Prakt. Fizjoter. Rehabil., 2010; 11: 51–54

3. Cieślak R., Widerszal-Bazyl M.: Psychospołeczne Warunki Pracy – podręcznik do kwestionariusza. Warszawa, CIOP, 2000

4. Hoge C.W.: Once a warrior always a warrior. Navigating the Transition from Combat to Home, Including Combat Stress, PTSD, and mTBI. Guilfors, Globe Pequot Press, 2010

5. Hoge C.W., Castro C.A., Messer S.C. i wsp.: Combat duty in Iraq and Afghanistan, mental health problems and bariers to care. N. Engl. J. Med., 2004; 1: 13–22

6. Kang H.K., Natelson B.H., Mahan C.M. i wsp.: Post-traumatic stress disorder and chronic fatigue syndrome-like illness among Gulf War veterans: a popula-tion-based survey of 30,000 veterans. Am. J. Epidemiol., 2003; 157: 141–148 7. Siudem A.: Zespół stresu pourazowego u kobiet współuzależnionych. Ann.

UMC-S (Sectio J), 2007; XX: 203–216

8. Korzeniewski K.: Zaburzenia psychiczne na współczesnym polu walki. Pol.

Merkur. Lekarski, 2008; XXIV: 572–576

9. Korzeniewski K.: Przyczyny ewakuacji do kraju żołnierzy Polskiego Kontyngentu Wojskowego pełniących służbę w Iraku. Lek. Wojsk., 2005; 81: 163–166

Wykorzystanie kinezyterapii

Kinezyterapia wpływa zarówno bezpośrednio, jak i po-średnio na stres i/lub jego skutki. Najprostsze do zasto-sowania są ułożeniowe pozycje relaksacyjne (rozluźniają-ce), jak również podwieszenie całkowite, dające odczucie odciążenia wszystkich elementów naszego ciała. Jedną ze składowych kinezyterapii są techniki relaksu mięśnio-wego, w tym najbardziej rozpowszechniona i najprost-sza do nauczenia technika Jacobsona. Technika ta, zna-na również pod zna-nazwą progresywnej relaksacji mięśni, należy do głównych technik służących do rozluźnienia napiętych mięśni. Stosując ją można świadomie likwi-dować napięcie mięśniowe i uczyć się uspokajać ciało.

Kinezyterapia zapobiega i przeciwdziała stresowi dzię-ki wykorzystaniu:

n podwieszenia całkowitego z  wykorzystaniem urzą-dzenia UGUL – poprzez całkowite odciążenie wszyst-kich elementów ciała uzyskuje się obniżenie napięcia mięśniowego i relaks,

n pozycje ułożeniowe, tzn. specyficzne ułożenie ciała, które powoduje rozluźnienie napiętych mięśni, znie-sienie bólu oraz relaks.

Wykorzystanie fizykoterapii

Fizykoterapia wykorzystując zjawiska fizyczne do celów leczniczych, przyczynia się do usunięcia bólu, stanu za-palnego, a poprzez to zniesienie zwiększonego napięcia mięśniowego (tab. 2).

Podsumowanie

Profilaktyka i zwalczanie skutków stresu w Siłach Zbroj-nych RP nabierają szczególnego znaczenia ze względu

Tabela 2. Wybrane techniki fizykoterapii stosowane w zapobieganiu i przeciwdziałaniu stresowi [2]

Table 2. Selected physiotherapy techniques used in stress prevention and treatment [2]

Nazwa Oddziaływanie

sollux uśmierzanie bólu i rozluźnienie (światło niebieskie), leczenie stanów zapalnych tkanek miękkich i trudno gojących się ran (światło czerwone)

elekroterapia –

prądy galwaniczne zmniejszenie stanów zapalnych w obrębie tkanki nerwowej, wprowadzanie leków bezpośrednio do tkanek objętych chorobą

elektroterapia – prądy diadynamiczne

poprawa ukrwienia, przyśpieszenie przemiany materii, działanie przeciwbólowe

elektroterapia – prądy interferencyjne

poprawa ukrwienia, przyśpieszenie przemiany materii, działanie przeciwbólowe, działanie przeciwzapalne, działanie rozluźniające na tkankę mięśniową

ultradźwięki rozszerzanie naczyń krwionośnych, relaksacja mięśni, mikromasaż tkanek miękkich, przyspieszenie przemiany materii, przyspieszenie procesów leczniczych

krioterapia zwiększenie wydolności organizmu, relaksacja całego ciała, poprawa nastroju, ulga w stanach podwyższonego napięcia mięśniowego, działanie przeciwbólowe oraz wspomagające terapię w wielu schorzeniach

Możliwości fizjoterapii w walce ze stresem żołnierzy zawodowych 377 10. Lemanowicz P., Daroszewska T.: Stres i pomoc psychologiczna w

mis-jach wojskowych. Warszawa, Poradnik dla dowódców. Departament Wychowania i Promocji Obronności MON, 2004

11. Wilk J., Wiśniewski A.: Przygotowanie i przebieg terapii żołnierzy dotkniętych zespołem stresu pola walki w Klinicznym Oddziale Psychiatrii 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego w Bydgoszczy. Valetudinaria, 2004; 2: 43–46 12. Holmgren K., Hensing G., Dahlin-Ivanoff S.: Development of a questionnaire

assessing work-related stress in women – identifying individuals who risk being put on sick leave. Disabil. Rehabil., 2009; 31: 284–292

13. Holmgren K.: Work-related stress in women. Assessment, prevalence and return to work. Gothenburg, University of Gothenburg, 2008

14. Gacek M.: Aktywność rekreacyjna a kondycja psychofizyczna jednostki. Kult.

Fiz., 2000; 7–8: 13–14

15. Żołnierzyk D.: Jak przeciwdziałać negatywnym skutkom stresu w pracy?

Bezpieczeństwo Pracy, 2004; 6: 10–11

16. Kowalik S.: Psychologiczne podstawy niepełnosprawności i rehabilitacji. [W:]

Strelau J. (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2000: 797–820

17. Rakowski A., Słobodzian J.: Stres psychiczny w narządzie ruchu i poprzez narząd ruchu. Materiały Świętokrzyskich Dni Fizjoterapii, Kielce, 2008 18. Markuszewski L., Machlańska A., Żebrowski M.R.: Zespół zaburzeń

wywołanych stresem pourazowym (PTSD) i jego nowe miejsce we współczesnej medycynie. Lek. Wojsk., 2005; 81: 200–201

19. Korzeniewski K.: Analiza zachorowalności żołnierzy Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie w latach 2003–2005. Lek. Wojsk., 2005; 82:

15–19

20. Tworus R., Szamańska S., Ilnicki S.: Kompleksowa terapia PTSD u żołnierza PKW z zastosowaniem rzeczywistości wirtualnej oraz treningu behawioral-nego in vivo. Lek. Wojsk., 2010; 88: 269–274

Wstęp

Diagnostykę laboratoryjną w  Polskim Kontyngencie Wojskowym w Afganistanie realizuje się na bazie Gru-py Zabezpieczenia Medycznego (Polski Szpital Polo-wy), jednostki służby zdrowia poziomu 2., udzielają-cej kwalifikowanej pomocy medycznej wszystkim ran-nym i chorym żołnierzom, pracownikom cywilran-nym PKW oraz innym przedstawicielom międzynarodowych sił

stabilizacyjnych stacjonującym w Afganistanie, afgań-skim żołnierzom i policjantom, a także afgańskiej ludno-ści cywilnej w ramach pomocy humanitarnej. Do głów-nych zadań Grupy Zabezpieczenia Medycznego zlokali-zowanej w Forward Operating Base (FOB) Ghazni w cza-sie działań PKW Afganistan w 2011 roku należały:

n stabilizacja i utrzymanie funkcji życiowych, n przyjmowanie i segregacja rannych, n reanimacja,