Temat II. Scharakteryzuj sytuację gospodarczą na ziemiach polskich w latach 1815–1914
HISTORIA 1. Opis arkuszy
2. Wyniki egzaminu 1. Poziom podstawowy
Wykres 1. Rozkład wyników egzaminu na poziomie podstawowym Tabela 1. Wyniki egzaminu – parametry statystyczne
Liczba
zdających Minimum Maksimum Mediana Średnia Odchylenie
standardowe Odsetek sukcesów
18 482 0 97 53,00 53,60 13,99 97
Parametry statystyczne arkusza wyliczono do wyników wyrażonych w procentach.
Średni wynik egzaminu na poziomie podstawowym wynosi 53,60% i jest porównywalny z wynikiem z ubiegłego roku (54,80%). Porównywalny z rokiem ubiegłym jest również odsetek zdających, którzy uzyskali co najmniej 30% punków i zdali egzamin (w 2008 roku 96%). Podobnie jak w latach ubiegłych w 2009 roku absolwenci liceów ogólnokształcących stanowili najliczniejszą grupę przystępujących do egzaminu; w tej grupie zdawalność była najwyższa i wyniosła – 98%.
Zdawalność w technikach wyniosła 93%, a w liceach uzupełniających i technikach uzupełniających była dużo niższa i wyniosła odpowiednio: 76% i 79%. Rozstęp wyników wskazuje na duże zróżnicowanie umiejętności zdających.
55%
ogólnokształcące licea profilowane technika licea uzupełniające technika uzupełniające
Wykres 2. Średnie wyniki w różnych typach szkół
Arkusz dla poziomu podstawowego okazał się umiarkowanie trudny dla absolwentów liceów ogólnokształcących. Dla absolwentów pozostałych typów szkół egzamin był trudny, Różnice między osiągnięciami absolwentów różnych typów szkół są znaczne. Średni wynik maturzysty z technikum uzupełniającego jest o 10 punktów procentowych niższy niż średni wynik absolwenta technikum i aż o 16 punktów procentowych niższy od wyniku absolwenta liceum ogólnokształcącego.
Tabela 2. Poziom wykonania zadań i moc różnicująca Nr
zad. Obszar standardów Sprawdzana umiejętność Poziom wykonania
zadania
Moc różnicująca 1 Korzystanie z informacji
Rozpoznanie
charakterystycznych cech cywilizacji starożytnych
przedstawionych na ilustracjach.
0,92 0,27
2A Korzystanie z informacji
Uogólnienie informacji i rozpoznanie polis greckiej na podstawie tekstu.
2B Tworzenie informacji Uzasadnienie odpowiedzi – podanie argumentu.
0,39 0,53
3A Korzystanie z informacji
Uogólnienie informacji z tekstu i podanie nazwy gatunku literackiego.
3B Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością i rozumieniem terminów historycznych z zakresu kultury antycznej Grecji.
0,62 0,53
4A
Odczytanie informacji z tekstu i podanie nazwy związku
4C Tworzenie informacji
Wyjaśnienie przyczyny zarzutów stawianych Peryklesowi.
0,34 0,50
5A Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością faktografii z zakresu historii starożytnej – rozpoznanie państw starożytnych, w których stosowano cytowane zbiory praw.
5B Tworzenie informacji
Porównanie norm prawnych stosowanych w tych państwach i wskazanie podobieństwa.
0,54 0,48
6A Korzystanie z informacji Zidentyfikowanie wodza wyprawy na podstawie tekstu.
6B Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością i rozumieniem wydarzeń z dziejów Rzymu.
0,45 0,54
7 Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością i rozumieniem wydarzeń z dziejów Polski
wczesnopiastowskiej.
0,78 0,37
8 Korzystanie z informacji
Uporządkowanie
9 Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością wydarzeń i postaci z dziejów Polski w średniowieczu.
0,33 0,67
10 Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością i rozumieniem pojęć historycznych z zakresu gospodarki.
0,57 0,28
11A Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością i rozumieniem pojęć z zakresu historii architektury.
11B Korzystanie z informacji
Rozpoznanie cech
na podstawie fragmentu kroniki.
12B
Korzystanie z informacji
Wyjaśnienie przyczyny decyzji gospodarza uczty.
0,37 0,32
13A Korzystanie z informacji
Uogólnienie informacji z tekstu – wyjaśnienie metody
chrystianizacji.
13B Tworzenie informacji
Wyjaśnienie sugestii zawartej w tekście i uzasadnienie
odpowiedzi poprzez wskazanie właściwego cytatu.
0,70 0,43
14A Korzystanie z informacji Odczytanie danych z wykresu i
wskazanie odpowiedniego roku. 0,85 0,28
14B Tworzenie informacji
Sformułowanie wniosku dotyczącego zmian liczby przyjęć Niemców do prawa miejskiego we wskazanym okresie na podstawie wykresu.
15 Korzystanie z informacji
Uogólnienie informacji
i zatytułowanie mapy. 0,21 0,39
16A Korzystanie z informacji Uogólnienie informacji z tekstu – zidentyfikowanie postaci.
16B
Wykazanie się znajomością faktografii z zakresu historii Polski Jagiellonów.
16C
Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością faktografii z zakresu historii Polski Jagiellonów.
0,40 0,57
17A Odczytanie informacji z tekstu –
podanie nazwy piechoty.
17B Umieszczenie faktu
historycznego w czasie.
18 Korzystanie z informacji
Rozpoznanie kostiumów charakterystycznych dla określonych epok na podstawie rysunków.
0,68 0,34
19A Umieszczenie opisanego
wydarzenia w czasie.
19B
Korzystanie z informacji Zidentyfikowanie postaci historycznej na podstawie informacji z tekstu.
0,45 0,49
20 Korzystanie z informacji
Wyszukanie w tekście informacji dotyczących instytucji oświatowych.
0,61 0,63
21 Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością faktografii z zakresu historii końca XVIII i XIX wieku.
0,61 0,28
22A Zidentyfikowanie postaci na
podstawie informacji z tekstu.
22B
Korzystanie z informacji Wyszukanie informacji
w tekście – wskazanie dokonań postaci.
0,39 0,46
23A Korzystanie z informacji
Dokonanie hierarchizacji faktów/zjawisk opisanych przez autora tekstu źródłowego.
23B Tworzenie informacji Podanie argumentów do wyjaśnienia tezy.
0,23 0,34
24 Korzystanie z informacji
Uporządkowanie
25 Tworzenie informacji
Analiza źródła ikonograficznego i sformułowanie argumentów do wyjaśnienia treści rysunku satyrycznego.
0,29 0,62
26 Korzystanie z informacji
Wyszukanie informacji z tablicy genealogicznej rodziny
Magierów.
0,70 0,54
27 Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością faktografii z zakresu historii gosp. Polski w XIX w.
0,50 0,06
28 Korzystanie z informacji
Analiza źródeł ikonograficznych i określenie miejsc wydarzeń przedstawionych na obrazach.
0,76 0,31
29 Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością faktografii z zakresu historii nauki i techniki.
0,28 0,20
30 Korzystanie z informacji
Odczytanie danych z wykresu i podanie krajów, w których przemiany w gospodarce spowodowały największe zmiany w strukturze zatrudnienia.
0,98 0,10
31 Tworzenie informacji
Analiza danych statystycznych i ocena prawdziwości podanych zdań.
0,93 0,23
32A Korzystanie z informacji
Uogólnienie informacji zawartych w tekście – rozpoznanie organizacji międzynarodowej.
32B Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością i rozumieniem faktografii z zakresu historii konfliktów i kryzysów politycznych w latach 30. XX w.
0,24 0,50
33A
Odczytanie informacji podanych w wierszu – zidentyfikowanie postaci.
33B
Korzystanie z informacji
Uogólnienie informacji i określenie decyzji podjętej przez zidentyfikowaną postać.
0,18 0,30
34 Tworzenie informacji
Sformułowanie argumentów do
Uogólnienie informacji z tekstu – podanie nazwy miejsca wydarzeń.
0,46 0,51
36A
Podanie nazwiska postaci, która właściwie oceniła możliwe następstwa akcji „Burza”.
0,60 0,49
37 Korzystanie z informacji
Rozpoznanie miejsca i czasu wydarzenia na podstawie analizy planu miasta.
0,31 0,45
38 Korzystanie z informacji
Uporządkowanie
39 Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością faktografii z zakresu historii powszechnej w XX wieku.
0,49 0,53
40 Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością twórczości wybitnych malarzy XX wieku.
0,80 0,37
Łatwość zadań w arkuszu dla poziomu podstawowego jest zróżnicowana. Wskaźnik łatwości większości zadań mieści się w przedziale 0,20–0,89. Dominują zadania trudne i umiarkowanie trudne.
Szczególnie trudne dla zdających okazało się zadanie 15, które sprawdzało umiejętność uogólniania informacji ze źródła kartograficznego, i zadanie 33, w którym należało odczytać informacje podane w wierszu i rozpoznać postać historyczną, występującą już na etapie kształcenia historycznego w gimnazjum. Cztery zadania były dla zdających bardzo łatwe.
Większość zadań z arkusza dla poziomu podstawowego posiada moc różnicującą z przedziału 0,30−0,60. W arkuszu przeważają zadania średnio różnicujące zdających. Najlepiej zróżnicowały zadania 9 i 39, które sprawdzały znajomość faktografii, oraz zadania: 20, 25, 26 wymagające od maturzystów wykazania się umiejętnościami przedmiotowymi w powiązaniu z podstawową faktografią oraz odwołania do kontekstów z historii Polski i historii powszechnej.
Tabela 3. Rozkład wyników zdających w skali staninowej
Klasa
(stanin) Wyniki na świadectwie (przedziały procentowe)
Procent zdających w kraju, którzy uzyskali wyniki w poszczególnych przedziałach (procenty podano w przybliżeniu)
1 0−30 4
Wyrażone w procentach zakresy wyników znajdujących się w poszczególnych staninach są uzależnione od osiągnięć populacji. Rozkład staninowy z 2009 roku jest porównywalny z rozkładem ubiegłorocznym. Przykładowo, zdający, których wyniki znalazły się w klasie 5 (średniej), w ubiegłym roku otrzymali 51–58% punktów, w klasie 7 (wysokiej) otrzymali 67–74 punkty. Aby znaleźć się
w klasie 9 (najwyższej) w tym roku wystarczyło otrzymać min. 79% punktów, natomiast w 2008 roku 83%.
2.2. Poziom rozszerzony
Wykres 3. Rozkład wyników egzaminu na poziomie rozszerzonym
Tabela 4. Wyniki egzaminu – parametry statystyczne Liczba
zdających Minimum Maksimum Mediana Średnia Odchylenie
standardowe Odsetek sukcesów
19 579 0 100 46,00 47,11 18,37 94
Parametry statystyczne arkusza wyliczono do wyników wyrażonych w procentach. Dane w ostatniej kolumnie tabeli dotyczą tylko tych absolwentów, którzy zadeklarowali historię jako przedmiot obowiązkowy.
Średni wynik egzaminu na poziomie rozszerzonym wynosi 47,11% i jest porównywalny z wynikami z lat ubiegłych (w 2007 r. – 45%, a w 2008 r. – 48%). Niski jest, podobnie jak w ubiegłym roku, odsetek zdających, którzy nie zdali egzaminu (w 2008 r. 5%). Podobnie jak w latach ubiegłych w 2009 roku absolwenci liceów ogólnokształcących stanowili najliczniejszą grupę przystępujących do egzaminu; w tej grupie zdawalność była najwyższa i wyniosła 95%. Zdawalność w technikach wyniosła 81%, a w liceach profilowanych i uzupełniających była dużo niższa i wyniosła odpowiednio:
62% i 58%.
Wykres 4. Średnie wyniki w różnych typach szkół
Dla absolwentów większości typów szkół egzamin był trudny. Najwyższym poziomem osiągnięć wykazali się abiturienci liceów ogólnokształcących. Dla absolwentów techników uzupełniających egzamin był bardzo trudny. Różnica w wynikach egzaminu z historii między maturzystami z różnych typów szkół jest bardzo duża, np. między zdającymi z liceów ogólnokształcących i liceów uzupełniających wynosi 20 punktów procentowych.
Tabela 5. Poziom wykonania zadań i moc różnicująca Nr
zad. Obszar standardów Sprawdzana umiejętność Poziom wykonania
zadania
Moc różnicująca 1 Korzystanie z informacji
Uogólnienie informacji z tekstów źródłowych – rozpoznanie państw starożytnych.
0,69 0,54
2 Korzystanie z informacji
Rozpoznanie
charakterystycznych cech cywilizacji na podstawie ikonografii.
0,89 0,21
3 Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością faktografii z zakresu historii starożytnej.
0,47 0,56
4 Korzystanie z informacji
Wybieranie informacji z tablicy genealogicznej w celu
dokonania identyfikacji postaci.
0,40 0,49
5 Tworzenie informacji
Sformułowanie wniosków wynikających z porównania danych statystycznych.
0,85 0,25
6 Korzystanie z informacji
Rozpoznanie
charakterystycznych cech stylu gotyckiego w sztuce na
podstawie ikonografii.
0,71 0,23
7 Korzystanie z informacji
Umieszczenie wydarzeń w czasie – rozpoznanie wydarzeń, które miały miejsce w średniowieczu. i podanie nazwy wojny.
8B
Korzystanie z informacji
Uogólnienie informacji zawartych w tekście – podanie nazwy kraju.
0,69 0,66
9A
Umieszczenie wydarzenia w czasie – wskazanie, na podstawie informacji zawartych w źródłach, adresata listu napisanego najwcześniej.
9B
Korzystanie z informacji
Wyjaśnienie sformułowania użytego w liście przez Katarzynę II, dotyczącego ugrupowań politycznych w rewolucyjnej Francji.
0,65 0,57
10 Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością faktografii i terminologii historycznej z zakresu dziejów Kościoła katolickiego w XIX i XX w.
0,62 0,43
11 Korzystanie z informacji Uogólnienie informacji
i zatytułowanie mapy. 0,18 0,32
12 Tworzenie informacji Uzasadnienie tezy –
sformułowanie argumentów. 0,69 0,24
13A Korzystanie z informacji
Odczytanie z wykresu danych dotyczących tempa zmian imigracji do USA.
13B Wiadomości i rozumienie
Podanie politycznej przyczyny zmniejszającej się imigracji do USA.
0,88 0,50
14A Korzystanie z informacji
Odczytanie informacji,
uogólnienie ich i umieszczenie w czasie i w przestrzeni
wydarzenia opisanego w tekście.
14B Tworzenie informacji
Wyjaśnienie oceny znaczenia ideologicznego dwóch bitew wymienionych w tekście dokonanej przez Piłsudską.
0,58 0,62
15A Korzystanie z informacji
Odczytanie informacji,
uogólnienie ich i umieszczenie w czasie i w przestrzeni wydarzenia opisanego w wierszu.
15B Wiadomości i rozumienie
Wykazanie się znajomością faktografii z zakresu historii XIX wieku i działalności wybitnych Polaków.
0,49 0,60
16 Korzystanie z informacji
Wyszukanie informacji i wskazanie różnic w technice uprawy roli w Grecji i Egipcie.
0,45 0,23
17 Korzystanie z informacji
Porównanie informacji źródłowych i wskazanie przyczyny różnic w technice uprawy roli w starożytnej Grecji i w Egipcie.
0,68 0,34
18 Korzystanie z informacji
Wyjaśnienie przyczyny zjawiska na podstawie informacji
zawartych w tekście.
0,81 0,24
19 Korzystanie z informacji
Wyszukanie informacji – podanie nazwy przywileju i wyjaśnienie konsekwencji jego nadania.
0,39 0,49
20 Tworzenie informacji
Sformułowanie oceny wpływu decyzji cechu na produkcję sukienniczą i uzasadnienie oceny.
0,35 0,23
21 Tworzenie informacji
Zestawienie informacji z tekstu i sformułowanie wniosku dotyczącego różnych następstw inflacji.
0,31 0,20
22 Tworzenie informacji
Analiza mapy oraz
umieszczonych na niej danych statystycznych i ocena
prawdziwości sformułowanych wniosków.
0,85 0,18
23 Korzystanie z informacji Interpretacja treści rysunku. 0,53 0,26 24 Korzystanie z informacji Wyjaśnienie wpływu decyzji II
Zjazdu PZPR na gospodarkę. 0,71 0,31
25 Tworzenie informacji
Ocena efektów Planu 6-letniego i podanie czynników, które miały wpływ na jego wyniki.
0,64 0,25
26
Wiadomości i rozumienie Korzystanie z informacji Tworzenie informacji
Pisanie własnego tekstu na
podany temat. 0,26 0,89
Wskaźnik łatwości większości zadań mieści się w przedziale 0,20–0,89. W arkuszu dominowały zadania umiarkowanie trudne i trudne, czyli te, które najlepiej różnicują zdających. Jedno zadanie okazało się bardzo trudne dla zdających – sprawdzało umiejętność uogólniania informacji ze źródła kartograficznego. Zadanie rozszerzonej odpowiedzi znalazło się w grupie zadań trudnych, a wskaźnik łatwości tego zadania sugeruje, że zdający nie opanowali umiejętności tworzenia tekstu własnego. Napisanie wypracowania z historii nadal sprawia duże problemy maturzystom.
Większość zadań z arkusza dla poziomu rozszerzonego posiada moc różnicującą z przedziału 0,30−0,60 i średnio różnicuje zdających. Najlepiej zróżnicowało maturzystów zadanie rozszerzonej odpowiedzi.
Tabela 6. Rozkład wyników zdających w skali staninowej
Klasa
(stanin) Wyniki na świadectwie (przedziały procentowe)
Procent zdających w kraju, którzy uzyskali wyniki w poszczególnych przedziałach (procenty podano w przybliżeniu)
1 0−16 4 2 17−22 7 3 23−32 12 4 33−40 17 5 41−50 20 6 51−60 17 7 61−70 12 8 71−80 7 9 81−100 4
Wyrażone w procentach zakresy wyników znajdujących się w poszczególnych staninach są uzależnione od osiągnięć populacji. Rozkład staninowy z 2009 roku jest porównywalny z rozkładem ubiegłorocznym. Wyniki uzyskane przez zdających w klasach 4, 5, 6 (poniżej średniej, średniej i powyżej średniej) są identyczne z wynikami ubiegłorocznymi w tych klasach. Natomiast, aby znaleźć się w 2009 roku w klasie wyników wysokich, bardzo wysokich i najwyższych (stanin 7, 8, 9) należało otrzymać nieco niższe wyniki niż w 2008 roku, które wówczas wynosiły odpowiednio:
61–72%, 73–82% i 83–100% punktów.
3. Podsumowanie
1. Egzamin maturalny z historii zdawało łącznie 38 061 absolwentów, co stanowi blisko 9% ogółu zdających. Historia jest jednym z częściej wybieranych przedmiotów na egzaminie maturalnym.
2. W skali kraju średnia zdawalność na poziomie podstawowym wyniosła 97%, a na poziomie rozszerzonym 94%.
3. Średni wynik w procentach uzyskany przez zdających za rozwiązanie arkusza dla poziomu podstawowego wynosi 53,60%, a więc zestaw zadań okazał się umiarkowanie trudny. Natomiast średni wynik w procentach uzyskany za rozwiązanie arkusza dla poziomu rozszerzonego wynosi 47,11%, tym samym zadania w tym arkuszu okazały się trudne. Oba arkusze dobrze zróżnicowały zdających.
4. Egzamin maturalny z historii najlepiej napisali absolwenci liceów ogólnokształcących, a najsłabiej techników uzupełniających.
5. Egzamin wykazał, że maturzyści w ograniczonym stopniu opanowali wiadomości i nie znają dobrze faktografii i terminologii historycznej (obszar I standardów wymagań egzaminacyjnych z historii), np. zad. 9, 11A, 16B i C, 27, 29, 32B, 39 w arkuszu dla poziomu podstawowego oraz zad. 3 i 15B w arkuszu dla poziomu rozszerzonego. Maturzyści mają duże problemy z analizą i interpretacją materiałów źródłowych, które wymagają uogólniania, zestawiania informacji i wyciągania wniosków, a także odwołania do szeregu kontekstów z historii Polski i powszechnej.
Sprawdzały te umiejętności m.in. zad. 2, 12, 15, 19B, 23, 25, 32A, 33, 34 w arkuszu dla poziomu podstawowego, natomiast w arkuszu dla poziomu rozszerzonego zad. 11, 14 i 21. Egzamin na poziomie rozszerzonym wykazał również, że trudności sprawiło wszystkim zdającym zadanie sprawdzające umiejętność sformułowania oceny i jej uzasadnienia (zad. 20). Zatem, te właśnie umiejętności powinny być rozwijane przez nauczycieli w szkołach ponadgimnazjalnych.
6. Krótkie wypracowanie okazało się – tak jak w ubiegłych latach – trudnym zadaniem egzaminacyjnym. Składa się na to szereg przyczyn, między innymi: nieznajomość faktografii i terminologii z zakresu treści objętych tematami i nieumiejętność właściwej selekcji faktów oraz ich hierarchizacji. Problem stanowi również wyciąganie wniosków i argumentowanie.
Nauczyciele powinni rozwijać umiejętność pisania wypracowań z historii poprzez różnorodne ćwiczenia doskonalące.
Barbara Frezer-Pniok Magdalena Kubala
MOCNE I SŁABE STRONY WYKSZTAŁCENIA SPOŁECZNEGO