Wyniki testu ACL

Wyniki standaryzowane pokazują natężenie poszczególnych cech wskazujących konkretne potrzeby osoby badanej. Kolorem czerwonym zaznaczyłam wyniki skrajnie wyższe od normy, a zielonym skrajnie od niej niższe czyli >70 i <30.

Wynik

2. Liczba wybranych przymiotników pozytywnych – Fav

23 17 138

3. Liczba wybranych przymiotników negatywnych – Unfav

12. Potrzeba kontaktów heteroseksualnych – Het 2 33 39 13. Potrzeba ekshibicjonizmu psychicznego –

Exh

2 49 -28

14. Potrzeba autonomii – Aut 9 59 263

15. Potrzeba agresji – Agg 2 59 3

223Wynik standaryzowany – pomiar w postaci jednostek odchylenia standardowego, umożliwiający porównywanie wyników i określenie ich miejsca względem normy.

16. Potrzeba zmian – Cha 8 56 343 17. Potrzeba doznawania opieki i wsparcia – Suc 10 76 617

18. Potrzeba poniżania się – Aba 11 71 1644

19. Potrzeba podporządkowania – Def -3 44 -30

20. Gotowość do terapii – Crs K 8

21. Gotowość do terapii – CRS M 0 66 -41

22. Samokontrola – S-Cn -1 50 22

23. Zaufanie do siebie – S-Cfd -6 15 -273

24. Przystosowanie osobiste – P-Adj -3 23 -539

25. Ja idealne – Iss -10 25 -436

26. Osobowość twórcza – Cps -4 24 -224

27. Przywództwo – Mls -5 17 -38

28. Męskość – Mas 4 27 18

29. Kobiecość – Fem 10 39 92

30. Rodzic Krytyczny – CP 15 60 427

31. Rodzic opiekuńczy – NP. 7 47 -727

32. Dorosły – A -7 27 -157

33. Dziecko spontaniczne – FC -1 42 -150

34. Dziecko uległe – AC 8 74 -190

35. Wysoka oryginalność, Niska inteligencja – A-1

8 54 909

36. Wysoka oryginalność, Wysoka inteligencja –

A-2 11 54 239

37. Niska oryginalność, Niska inteligencja – A-3 7 36 51 38. Niska oryginalność, Wysoka inteligencja –

A-4

4 20 36

Prawa kolumna zawiera informacje na temat całkowitej liczby powtórzeń przymiotników znajdujących się w określonej skali. Dane te wprawdzie nie mogą być traktowane jako integralna część wyników testu, jako że narzędzie nie przewiduje takich możliwości interpretacji, jednak w moim przekonaniu mogą one stanowić istotny czynnik pozwalający wnioskować o natężeniu cechy reprezentowanych przez tę skalę. W tym wypadku zestawienie wysokiego lub niskiego wyniku w określonej skali z wysoką lub niską ilością powtórzeń może stanowić dodatkowy wskaźnik istotności cechy - gdy wysokie wyniki będą dodatkowo potwierdzone znaczącą liczbą powtórzeń, warto podjąć próbę interpretacji tej konkretnej skali.

Ze względu na brak możliwości porównania ilości powtórzeń z jakąkolwiek skalą, na potrzeby tej pracy przyjmuję, że znaczącą liczbą będzie dla mnie >300 powtórzeń. Kolorem niebieskim oznaczyłam wszystkie wyniki spełniające określone przeze mnie kryterium ilościowe.

Na podstawie wyników standaryzowanych udało się stworzyć następujący profil:

Analizując otrzymane wyniki, przy wykorzystaniu interpretacji znaczenia wyników liczbowych podręcznika do testu ACL można zauważyć następujące zależności:

• Skrajnie niski wynik w skali Liczba wybranych przymiotników pozytywnych – osoby uzyskujące niskie wyniki w tej skali, zgodnie z opisami wybieranymi w procedurze Q-sort mają tendencję do samoponiżania się, w codziennym życiu borykają się z poczuciem braku sensu własnych działań, mają także skłonność do rozpamiętywania i uporczywych, absorbujących myśli.

• Skrajnie wysoki wynik w skali Liczba wybranych przymiotników negatywnych – osoby z takimi wynikami opisywane są przez Q-sort jako negatywistyczne, z kruchym systemem obrony ego, który w obliczu stresu lub traumy ujawnia dezintegrację i nieprzystosowanie, a także jako osoby samoponiżające się, o zmiennym nastroju. Brak wiary w siebie i niska samoakceptacja prowadzą je do zgorzknienia i pesymistycznej oceny przyszłości.

• Skrajnie niski wynik w skali Typowość może świadczyć o ambiwalencji w relacjach z innymi osobami, nastawieniu obronnym, a także trudnościach w dostosowaniu się do reguł społecznego życia.

• Niski wynik w skali Potrzeba osiągnięć uzyskany przez osobę badaną, może świadczyć według badanych w Q-sort o tendencji do odraczania lub unikania działania, skłonnościach do samoponiżania i oddawania się fantazjowaniu czy marzeniom na jawie i ma tendencje do rozpamiętywania oraz uporczywych myśli. Równocześnie osoby z takimi wynikami mogą wzbudzać w innych uczucia opiekuńcze.

• Niskie wyniki uzyskane w skali Potrzeba dominacji i Potrzeba wytrwałości zgodnie z charakterystyką Q-sort świadczyć mogą o przewrażliwieniu („wrażliwy na wszystko, co może uchodzić za krytykę lub osobistą obrazę”), uległości, poczuciu braku sensu życia, skłonności do poddawania się w obliczu trudności i unikania problemów, trzymaniu ludzi na dystans i rozpamiętywaniu, powracających, natarczywych myślach.

Dodatkowo osoba uzyskująca taki wynik może ulegać fantazjowaniu, jest zmienna i nieprzewidywalna, ceni nowe doświadczenia.

• Bardzo niski wynik w skali Potrzeba rozumienia siebie i innych odpowiada charakterystykom Q-sort: „Zawsze poddaje się i wycofuje w obliczu frustracji i przeciwności losu”, „Ma kruchy system obrony ego; ma niewielkie rezerwy

integracyjne; pod wpływem stresu lub traumy ujawniłby dezorganizacje i nieprzystosowanie”, „Jest osobą samoponiżającą się”, „Czuje, że życie go oszukało, i zrobiło z niego ofiarę; lituje się nad sobą”²²⁴.

• Skrajnie niski wynik w skali Potrzeba opiekowania się wskazywać może na drażliwość, krytycyzm i dystans wobec ludzi. Osoba uzyskująca taki wynik, zgodnie z charakterystyką Q-sort, może unikać bliskich więzi, ze względu na swą nieufność negatywnie oceniać intencje innych. Dodatkowo niskie wyniki występują także u osób buntowniczych, ceniących sobie własną autonomię.

• Osoby, które uzyskały niski wynik w skali Potrzeba afiliacji określane są w Q-sort jako krytyczne i sceptyczne, sprawiające wrażenie wybitnie uzdolnionych intelektualnie, skłonnych do introspekcji, skoncentrowanych na sobie, mających poczucie braku sensu życia. To także osoby z niekonwencjonalnym sposobem myślenia, nieufne i dystansujące się od ludzi, lękliwe, ze skłonnością do samoponiżania się, a także z tendencją do rozpamiętywania i uporczywych myśli, czujące się ofiarami.

• Niskie wyniki w skali Potrzeba kontaktów heteroseksualnych osiągały osoby charakteryzowane w Q-sort jako krytyczne i pełne lęku i napięcia, znajdującego ujście w objawach cielesnych, ze skłonnością do nadmiernej kontroli popędów, trzymające ludzi na dystans i samoponiżające się. Osoby te nadmiernie nad wszystkim się zastanawiają, boją się tego, co przynosi życie i zadowalają się zbyt wąskim repertuarem ról.

• Osoby, które uzyskały wysokie wyniki w skali Potrzeba doznawania opieki i wsparcia określane są przez Q-sort jako pełne lęku i napięcia, który znajduje ujście w objawach cielesnych, nadwrażliwe na krytykę, uległe, skoncentrowane na sobie i skłonne do introspekcji, poszukujące wsparcia i budzące instynkty opiekuńcze u innych. To także ludzie z poczuciem braku sensu życia, wycofujący się w obliczu frustracji, z kruchym systemem obrony ego, oddający się fantazjom i marzeniom na jawie, samoponiżający się i łatwo wpadający w poczucie winy. Poszukiwanie wsparcia u innych wynika z przekonania, że są oni silniejsi i bardziej skuteczni.

224H. Gough, A. Heilbrun, Lista przymiotnikowa. Podręcznik, Pracownia Testów psychologicznych Polskiego towarzystwa Psychologicznego, Warszawa 2012.

• Podobny obraz ujawniają wysokie wyniki na skali Potrzeba poniżania się – oprócz lęku, nadwrażliwości, uległości, koncentracji na sobie, wycofywania się, fantazjowania, kruchego systemu obrony ego, braku sensu własnego życia, w charakterystykach Q-sort pojawiają się określenia wskazujące na życzliwość i delikatność, brak odporności na rzeczywiste lub wyimaginowane zagrożenia, lękliwą naturę. Osoby z wysokimi wynikami są gotowe całkowicie podporządkować się wymaganiom i oczekiwaniom innych, unikają konfliktów i żyją w przekonaniu, że otaczający ich ludzie są silniejsi i bardziej zasłużeni – stąd wieczna obawa i lęk związany z wchodzeniem w relacje interpersonalne.

• Wysoki wynik w skali Gotowość do terapii wskazuje na problemy interpersonalne wynikające z nieśmiałości, brak zaufania do siebie, samo wyrzeczenia czy poczucia bycia pomijanym, które pragnie się zmienić.

• Skrajnie niski wynik w skali Zaufanie do siebie odpowiada charakterystykom Q-sort: -

„Ma poczucie braku sensu własnego życia”; „Zawsze poddaje się i wycofuje w obliczu frustracji i przeciwności losu”; „Jest nieodporny na rzeczywiste lub wyimaginowane zagrożenie, ogólnie strachliwy”; „Niechętnie przyjmuje określoną linię postępowania;

ma skłonność do odraczania lub unikania działania”; „Ma kruchy system obrony ego;

niewielkie rezerwy integracyjne; pod wpływem stresu lub traumy ujawniłby dezorganizację i nieprzystosowanie”; „Trzyma ludzi na dystans: unika bliskich kontaktów interpersonalnych”’;,;Jest osobą samoponiżającą się”; „Ma skłonność do rozpamiętywania i uporczywych, absorbujących myśli”. Zazwyczaj ma trudności z mobilizacją do określonych działań, a przez otoczenie odbierana jest jako zahamowana i zamknięta w sobie.

• Podobna charakterystyka dotyczy także osób z niskim wynikiem na skali Przystosowanie osobiste i Ja idealne – poczucie braku sensu życia, skłonność do poddawania się, nieodporność na zagrożenie, tendencja do samoponiżania się łączą się z lękliwością, skłonnością do rozpamiętywania i poczuciem bycia oszukanym przez los.

Osoba uzyskująca niski wynik jest humorzasta, nerwowa i lękliwa, boi się wchodzić w relacje z innymi, nie potrafi sobie radzić z trudnościami. Osoby badane z niskim wynikiem w skali Ja idealne czują się przegrane i pesymistycznie podchodzą do własnego życia, jednak mają także zalety korzystnie wpływające na relacje interpersonalne – są życzliwe, skromne i szanują pragnienia innych.

• Niski wynik w skali Osobowość twórcza odpowiada charakterystykom Q-sort mówiącym o uległości, skłonności do nadmiernego kontrolowania potrzeb, wycofywaniu się w obliczu trudności, odraczaniu działania, ale także o innych cechach, jak opiekuńczość wobec bliskich, moralizatorstwo, skłonność do oceniania siebie i innych w konwencjonalny sposób, emocjonalna bezbarwność, preferencja wartości konserwatywnych. Osoba z takim wynikiem jest mało ekspresywna, konserwatywna i niechętnie podejmuje działania w sytuacjach złożonych i niedookreślonych.

• Niskim wynikom w skali Przywództwo odpowiadają opisy Q-sort związane z fantazjowaniem, samoponiżaniem, zmiennością i nieprzewidywalnością, skłonnością do buntu i testowania granic. Osoby uzyskujące takie wyniki lubią różnorodność, szybko się nudzą i skłonne są sprawdzać, czy normy można nagiąć.

• Niskie wyniki w skali Męskość odpowiadają opisom Q-sort dotyczącym uległości, fantazjowaniu, wycofywaniu się, wzbudzaniu w innych uczuć opiekuńczych, a także życzliwości i delikatności. Osoby takie postrzegane są jako życzliwe i opiekuńcze, wrażliwe na atak i agresję, o fatalistycznym nastawieniu do osobistych niepowodzeń.

• Skrajnie niskie wyniki w skali Dorosły odpowiadają sformułowaniom Q-sort związanym z tendencją do wycofywania się, fantazjowania, bezpośredniego wyrażania swoich potrzeb, nieumiejętności odraczania gratyfikacji, skłonności do samoponiżania się i wrażliwości estetycznej. Osoby uzyskujące taki wynik są wrażliwe, ale mało skuteczne w radzeniu sobie z wymaganiami stawianymi przez dorosłe życie.

• Bardzo wysoki wynik w skali Dziecko uległe odpowiada charakterystykom Q-sort dotyczącym poczucia braku sensu życia, samoponiżania się, kruchego systemu obronnego ego, fantazjowaniu, zmienności i rozpamiętywaniu. Osoba uzyskująca taki wyniki „ma wielkie trudności ze zrezygnowaniem z dziecięcej podległości. Jest niesamodzielna, nie ma pewności, że potrafi sobie radzić z wymogami dorosłego życia, obawia się bezpośredniej konfrontacji i unika jej, łatwo się dezorganizuje pod wpływem stresu i traumy. Szuka zaspokojenia w fantazjach i marzeniach na jawie, a nie w pełnej zagrożeń realności”²²⁵.

• Niski wynik w skali Niska oryginalność, Niska inteligencja odpowiada sformułowaniom Q-sort o krytycyzmie, sprawianiu wrażenia człowieka o wybitnym

225Ibidem, s. 30.

intelekcie, introspekcji, braku sensu życia, nieodporności i dystansowaniu się, lękliwości, samoponiżaniu. Osoba uzyskująca taki wynik jest inteligentna, wynalazcza, ale także spięta, nieufna wobec ludzi i skutkiem tego zdystansowana oraz wyalienowana.

• Skrajnie niski wynik w skali Niska oryginalność, niska inteligencja odpowiada następującym charakterystykom Q-sort: „Dobrze opanował socjotechnikę twórczej zabawy, udawania i humoru”; „Charakteryzuje się dużą ekspresją mimiczną i/lub gestykulacją”; „Jest nieprzewidywalny i zmienny w zachowaniach i postawach”;

„Różne swoje potrzeby wyraża w sposób bezpośredni i niekontrolowany; nie potrafi odraczać gratyfikacji”; „Ma poczucie humoru”; „Lubi sobie dogadzać”;

„W charakterystyczny dla siebie sposób naciska i usiłuje rozciągnąć granice; sprawdza, co mu się upiecze”. Osoba otrzymująca niski wynik w tej skali mało się kontroluje, jest zmienna i łatwo ulega wpływowi nielogicznych zmartwień. Uwielbia brak formalizmu i luz.

Wyniki uzyskane przez ,,osobę badaną” w poszczególnych skalach pozwalają przypuszczać, że posiada ona skrajnie niską samoocenę i negatywny stosunek do własnych osiągnięć oraz swojego życia, czego dowodzą wyniki w skali Liczba wskazanych przymiotników negatywnych czy Zaufanie do siebie. Niechęć wobec innych ludzi i obawa przed wchodzeniem z nimi w głębsze relacje wynika z ogromnego poczucia niepewności, lęku i nieumiejętności reagowania w sytuacjach konfliktowych. Wycofanie i unikanie jako strategia radzenia sobie z przeciwnościami, pozwalają zachować osobie badanej poczucie bezpieczeństwa i chronią jej kruche ego przed ewentualnym zagrożeniem. Równocześnie ogromna uległość i zależność od innych, potwierdzona skrajnie wysokim wynikiem w skali Potrzeba doznawania opieki i wsparcia pozwala przypuszczać, że osoba badana jest skłonna płacić ogromną cenę swej autonomii w zamian za akceptację, a także zabiega o wsparcie ze strony innych ludzi. Wyniki w skalach Potrzeba doznawania opieki i wsparcia i Potrzeba kontaktów heteroseksualnych wskazują na ogromne napięcie osoby badanej, które może znajdować ujście w objawach somatycznych. Przekonanie o braku sensu własnej egzystencji, wywiedzione z przeświadczenia o własnej przegranej i nieumiejętność poradzenia sobie z doświadczaniem różnych aspektów dorosłości, potwierdzone wynikami w skalach Przystosowanie osobiste czy Dorosły prowadzi do ucieczki w introspekcję, fantazjowanie czy marzenia na jawie, odcinające osobę badaną od twardej rzeczywistości.

Analiza wyników uzyskanych przez Zygmunta Krasińskiego w poszczególnych skalach kwestionariusza ACL pozwala uzupełnić i poszerzyć wiedzę na temat różnych aspektów osobowości hrabiego Zygmunta. O ile jednak jej trafność w odniesieniu do rzeczywistego człowieka, jakim był autor Irydiona, ograniczona jest w istotny sposób samym materiałem badawczym w postaci korespondencji, która w swoim charakterze zawiera pierwiastek kreacyjny i literacki, o tyle stanowi odbicie pewnych elementów jego osobowości ze względu na osobisty, często intymny charakter tejże. I choć test ACL z oczywistych przyczyn traktuje korespondencję jako zbiór jednorodny, nie uwzględniając zmienności poszczególnych cech na przestrzeni lat i naturalnego podziału na „lepsze” i „gorsze” etapy egzystencji, jego wyniki wnoszą wiele informacji na temat pewnych stałych tendencji psychicznych, dominujących w korespondencyjnym obrazie psychicznego funkcjonowania Zygmunta Krasińskiego.

Większość z nich zdaje się potwierdzać diagnozę depresji, której poświęcony będzie kolejny rozdział rozprawy. Istotnym elementem skomplikowanej mozaiki tworzącej obraz osobowości Krasińskiego wydaje się także pojęcie neurotyzmu, eksponowane również we wcześniejszych fragmentach rozdziału. Zarówno opisywane w literaturze korelacje z kwestionariuszem EPQ, jak i wiele elementów związanych z uogólnionym niepokojem, lękiem i wycofywaniem z relacji mogą potwierdzać występowanie wysokiego nasilenia tego wymiaru osobowości.

Istotne wydają się także objawy psychosomatyczne jako efekt gromadzenia napięcia związanego z funkcjonowaniem w codzienności – liczne dolegliwości somatyczne, na jakie uskarżał się na przestrzeni lat hrabia Zygmunt, zdają się potwierdzać wyraźny związek między funkcjonowaniem fizycznym i psychicznym, wykazywanym w teście ACL.

Zakończenie

Osobowość Zygmunta Krasińskiego od zawsze interesowała badaczy jego biografii i twórczości, zarówno tych dostrzegających istotną rolę prywatnego doświadczenia w kształtowaniu jego działalności literackiej, jak i tych odnajdujących niezwykłe i oryginalne rysy autoportretu, jaki kreślił Krasiński w kolejnych listach do przyjaciół. Z perspektywy diagnozy psychologicznej próba jednoznacznego rozstrzygnięcia o występowaniu określonych struktur psychicznych na podstawie korespondencji wydaje się bezcelowa – brak możliwości kontaktu istotnie ogranicza bowiem możliwość wykorzystania narzędzi badawczych jej służących. Z drugiej jednak strony badawcza eksploatacja posiadanych fragmentów listów do opisu sposobu funkcjonowania Zygmunta Krasińskiego, w odniesieniu do wybranych teorii i konstruktów teoretycznych, wydaje się zadaniem nie tylko możliwym, ale i potrzebnym – pozwalającym na zwiększenie wiedzy biograficznej na temat autora. Kluczowe dla rozważań o

całokształcie psychicznego funkcjonowania Krasińskiego, obok rozstrzygnięć o charakterze diagnostycznym w obszarach związanych z występowaniem zaburzeń czy deficytów, wydaje się nakreślenie jego ram, które w tym wypadku będą stanowione przez predyspozycje i tendencje psychiczne.

Bez wątpienia Krasiński „wpisany” we własną korespondencję jest człowiekiem noszącym znamiona melancholii w rozumieniu społeczno-kulturowym, wywiedzionym ze starożytności – wielokrotne nawiązania do tradycji rozumienia pojęcia, zapoczątkowanej przez Hipokratesa-Galena, stanowią element powtarzający się zarówno w obrębie samych listów, jak i prac badawczych poświęconych ich autorowi. Hrabia Zygmunt, jako dziecko melancholii, zmaga się z problemami typowymi dla wszystkich melancholików – walczy z napływami czarnej krwi, nigdzie nie może znaleźć dla siebie miejsca, naznaczony geniuszem czuje się niezrozumiany przez świat i cierpi z powodu wyobcowania oraz samotności, równocześnie ujawniając zdolności profetyczne.

Rozwój psychologii jako nauki pozwolił na uaktualnienie myśli starożytnych jej prekursorów i umożliwił rozwój teorii nawiązujących do wiekowej tradycji, spośród których kluczowa wydaje się koncepcja Eysencka. Jej autor wprowadził pojęcie wymiarów osobowości, na których można ulokować jednostkę ze względu na stopień natężenia jej kluczowych cech. W przypadku Krasińskiego najbardziej dominującym elementem wydaje się neurotyzm, stanowiący równocześnie doskonałe podłoże przyszłych problemów o głębszej naturze. Krasiński w korespondencji odsłania swą przepełnioną lękiem twarz i ujawnia tendencję do zamartwiania się. Stale przygnębiony i pesymistyczny, oczekuje na kolejne ciosy od losu, gotując się na nowe cierpienia. Dodatkowo wydaje się także niestabilny emocjonalnie – przesadnie reaguje na różne wydarzenia i okoliczności, nie potrafi także zapanować nad emocjami i często ulega ich wpływom. Neurotyzm wydaje się najważniejszym rysem osobowości hrabiego Zygmunta, najskuteczniej gmatwającym jego losy i skazującym na przeżywanie cierpienia. Jest także doskonałym gruntem do rozwoju takich schorzeń jak depresja czy hipochondria²²⁶.

Odwołanie do teorii potrzeb Henry’ego Murraya i wykonanie testu ACL, jako próba odnalezienia obiektywnego sposobu odczytywania i interpretacji subiektywnego już w założeniu materiału listowego, przyniosła interesujące rezultaty. Na podstawie wyników testu udało się stworzyć profil hrabiego Zygmunta, a raczej jego listowego obrazu.

226Zob. J. Strelau, Temperament i inteligencja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.

Do najważniejszych potrzeb ujawnionych w teście można zaliczyć Potrzebę doznawania opieki i wsparcia, Potrzebę poniżania się, co przy niskich wynikach w skali Zaufanie do siebie czy Przystosowanie osobiste i w połączeniu z resztą wyników tworzy skomplikowany obraz jednostki o negatywnym wizerunku własnej osoby. Krasiński w korespondencji jest jednostką słabą, lękową i niepewną, potrzebującą wsparcia i zależną od innych – jest w stanie poświęcić część własnej autonomii w zamian za poczucie akceptacji i zrozumienia ze strony innych – często płaci za tę zależność bardzo wysoką cenę, a nie znajdując poczucia bezpieczeństwa w relacjach, wycofuje się i skazuje się na cierpienie. Tendencje do samoponiżania się i brak wiary we własne siły często są dowodem niskiej samooceny – w sytuacji kryzysowej mechanizmy obronne okazują się niewystarczające, a system ego zbyt kruchy – wtedy też najczęściej ratuje się ucieczką. Wyniki uzyskane przez hrabiego Zygmunta korelują z depresją i neurotyzmem – poprzez związek ze znajdującym ujście w objawach somatycznych napięciem, mogą także wskazywać na hipochondrię.