Wywiad przeprowadził:
PIOTR ŻABICKI
Jak wygląda badawcza strona działalności BIOMEDU i jakie są kierunki rozwoju firmy?
W chwili obecnej w strukturze firmy BIOMED nie ma wydzielonego działu Ba-dań i Rozwoju. Dla potrzeb konkretnych projektów powstają zespoły międzydziałowe, które ściśle współpracują z pracownikami naukowymi uczelni. Na dzień dzisiejszy jest to dla nas rozwiązanie bardziej racjonalne i elastyczniejsze.
W swojej działalności badawczej koncentrujemy się na obszarach, w których mamy największe doświadczenie, czyli na probiotykach, diagnostykach oraz szcze-pionkach. Szczególnie interesujące wydają się być probiotyki, których działanie na ludzki organizm wciąż nie jest do końca poznane. Jeśli chodzi o nowe kierunki rozwo-ju, to myślimy o biogenerykach oraz o pewnych etapach bardziej ambitnych projek-tów. Oczywiście doskonale wiemy na jakim poziomie szacuje się koszty wprowadze-nia nowego leku – średnia na świecie to ok. $800 milionów dolarów. Również zdajemy sobie sprawę z horyzontu czasowego, jaki zajmuje opracowanie takiego produktu – w biotechnologii jest to około 12 lat.
Jak BIOMED radził sobie i radzi na trudnym rynku biomedycznym?
BIOMED S.A. istnieje na rynku polskim od sześćdziesięciu lat. Miał ten komfort, ze był monopolistą. Jako instytucja państwowa niejako narzucone było z góry, co ma produkować – preparaty ochronne, różne w zależności od sytuacji epidemiologicznej panującej w kraju. Z powodu dużych zamówień na szczepionki występowały okresy, w których BIOMED miał trudności z zapewnieniem ciągłości dostaw.
Obecnie sytuacja się zmieniła. Na rynek polski weszło wiele firm farmaceutycz-nych oferujących nowe preparaty, wyprodukowane zgodnie ze standardami międzyna-rodowymi oraz odpowiadające najnowszym trendom w leczeniu. W porównaniu z firmami wielkości BIOMED-u firmy te przeznaczają nieporównywalnie większe środki na badania i rozwój. W najbliższych latach BIOMED musi przede wszystkim
26 C I T T R U
poszerzyć swoją ofertę produktową tak, aby była ona atrakcyjniejsza dla klientów.
Można to zrobić na dwa sposoby: poprzez opracowanie nowych leków (współpraca naukowa
z firmą biotechnologiczną), lub pozyskanie nowych leków gotowych (współpraca z inną firmą farmaceutyczną). Kluczem do sukcesu jest „słuchanie” rynku i dostarcza-nie rozwiązań pożądanych przez naszych klientów. Właśdostarcza-nie dlatego, że BIOMED przez kilkanaście ostatnich lat nie odkrywał potrzeb rynku, dziś poszukuje nowych rozwiązań w dużo mniej komfortowych warunkach.
Jak Pan rozumie rozwój technologiczny firmy?
Rozwój technologiczny jest systematycznym, racjonalnym wdrażaniem nowych, lepszych rozwiązań. Nowe technologie są środkiem do osiągnięcia celu. Tym celem, w przypadku przedsiębiorstwa, jest wyprodukowanie innowacyjnych produktów, zwiększenie wydajności procesów produkcyjnych, obniżenie kosztów, podniesienie jakości produktów oraz lepsza ochrona środowiska. Nie wszystkie najnowsze techno-logie mogą być zastosowane w przemyśle, najczęściej ze względu na wysokie koszty.
Każda decyzja o wprowadzeniu nowej technologii musi być poparta rachunkiem eko-nomicznym.
Przejdźmy do głównego wątku naszej rozmowy – współpracy firm nowych technolo-gii z uczelniami? Jaką rolę widzi Pan dla uczelni, jaką dla firm? Innymi słowy co gospodarka może dać, a co uzyskać od świata nauki?
Ostatnie pytanie postawił Pan w bardzo charakterystyczny sposób, który oddaje dzisiejszy układ pomiędzy uczelnią a przemysłem. Sformułowanie „co jedna strona może dać drugiej i co w zamian uzyskać” bliższe jest pojęciu pojedynczej transakcji, niż ściśłej współpracy w dłuższej perspektywie czasowej. Musimy wspólnie wypraco-wać bądź to model współpracy, w którym obie strony będę partnerami, bądź model, w którym firma będzie klientem uczelni. Oba rozwiązania wymagają dobrego zrozu-mienia potrzeb, motywacji i możliwości drugiej strony. Oczywiście w pierwszej kolej-ności musimy wykorzystać istniejące możliwości, ale na współpracę pomiędzy uczel-nią i firmą należy spojrzeć kompleksowo. Rysuje się kilka głównych obszarów współ-pracy: wymiana wiedzy i doświadczeń, kształcenie przyszłych pracowników firmy, ukierunkowanie prac magisterskich i doktoranckich na podejmowanie praktycznych tematów istotnych dla firmy, udostępnianie powierzchni laboratoryjnych, wykonywa-nie prac badawczych na zlecewykonywa-nie oraz realizowawykonywa-nie wspólnych projektów.
Nie może być tak, że uczelnia przypomina sobie o firmie, kiedy potrzebuje spon-sora jakiegoś wydarzenia, a firma szuka kontaktu z uczelnią, ponieważ nagle ma po-mysł na nowy produkt.
Jak Pan rozumie realny transfer wiedzy między nauką a gospodarką?
Domyślam się, że kładąc nacisk na „realny transfer” ma Pan pewne wątpliwości co do efektywności tego procesu w naszym kraju. Rzeczywiście istnieje pewna bariera w przepływie wiedzy z uczelni do firmy. Wynika to stąd, że naukowcy nie rozumieją potrzeb przemysłu, a pracownicy firmy nie znają możliwości uczelni. Brakuje osób-łączników; poszukiwaczy potencjalnych możliwości. W ciągu mojej rocznej pracy
27 C I T T R U
w firmie BIOMED, nie spotkałem osoby łączącej (chociaż w niewielkim stopniu) za-gadnienia marketingowe, badawcze, medyczne, patentowe, rejestracyjne, technolo-giczne. Część naukowców deklaruje chęć współpracy z przemysłem, lecz bardzo am-bitne zagadnienia, nad którymi pracują, trudno jest przełożyć na zastosowanie rynko-we. Na szczęście odkryliśmy już takie obszary, w których transfer wiedzy był możli-wy. Konkretne wiedza i umiejętności naukowców zostały zaimplementowane i zaowo-cują nowymi produktami
Czy rozwój BIOMEDU związany jest i zakłada rozwój sfery badawczej poprzez współpracę z uczelniami?
Już dziś rozwój BIOMED-u i jego produktów oparty jest na współpracy z uczel-niami, a ściślej mówiąc z wybranymi naukowcami. W najbliższym czasie zamierzamy rozszerzyć tę współpracę. Myślę, ze po pierwszych wspólnych sukcesach, grono chęt-nych do współpracy powiększy się.
Jaki winien być dla BIOMEDU wymarzony pracownik - absolwent krakowskiej uczelni?
W zależności od zajmowanego stanowiska, od pracowników wymagane są różne kompetencje i umiejętności. BIOMED potrzebuje pracowników z dużą wiedzą meryto-ryczną oraz umiejętnością zastosowania jej w praktyce. Również bardzo ważna jest chęć stałego podnoszenia kwalifikacji. Bardzo wysoko oceniana jest wiedza interdy-scyplinarna. Ponadto idealny kandydat powinien doskonale działać w zespole oraz być zorientowanym na wynik.
Co z punktu widzenia Pana, jako Prezesa Zarządu BIOMEDU, winno być wprowa-dzone do uczelnianych programów kształcenia, aby odpowiadało potrzebom kadro-wym firm takich jak Biomed?
O ile dobrze się orientuję, zagadnieniom związanym z wykorzystaniem biotechno-logii w przemyśle farmaceutycznym programy poszczególnych uczelni nie poświęcają zbyt dużo uwagi. Uważam, że byłoby korzystne, gdyby część studentów miała możli-wość wyboru specjalizacji związanej z przemysłem. Być może warto stworzyć studia podyplomowe poszerzające podstawową wiedzę.
Dla wszystkich studentów korzystna byłaby praktyka w firmie farmaceutycznej, dająca możliwość zdobycia wiedzy o zasadach działania firmy, zakresach odpowie-dzialności oraz praca przy wybranych badaniach.
Współpraca z przemysłem jest szansą dla rozwoju uczelnit. Jakie kroki winny podej-mować szkoły wyższe, aby zachęcać do takiej współpracy?
Uczelnie powinny zadbać o promocję tych obszarów, które mogą stanowić usługi dla przemysłu. Nie czekając na zainteresowanie ze strony firm szkoły wyższe muszą aktywnie prezentować swoja ofertę. W ciągu ostatniego roku odnotowaliśmy jedną tego typu inicjatywę ze strony uczelni.
28 C I T T R U
Bezwzględnie konieczne jest zatrudnienie na uczelni osoby odpowiedzialnej za współpracę z przemysłem (i tylko za to!).
Jednym z aspektów konferencji była koncepcja „Autostrady Innowacji”, czyli szero-ko pojmowanej współpracy ponadregionalnej na obszarze Polski południowej. Czy urzeczywistnienie takiej idei może stwarzać korzystne warunki dla rozwoju przedsię-biorczości opartej o nowe technologie?
Myślę, że wszelkie działania, które będę aktywizować działalność gospodarczą z udziałem przemysłu i uczelni pozwolą na zatrzymanie w regionie zdolnych ludzi, co jest warunkiem wzrostu innowacyjności w przyszłości. Trudno dziś przewidzieć, czy ta konkretna koncepcja przyczyni się do stworzenia korzystnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości. Życie pokazuje, że większość takich inicjatyw rozpływa się w nie-bycie. Oby z tą było inaczej.
Czy rozwój współpracy ponadregionalnej jest szansą także dla regionu, prowadzącą do napływu kapitału, rozwoju innowacyjności, zwiększenia konkurencyjności mało-polskiej gospodarki?
„Rozwój współpracy ponadregionalnej” brzmi niezwykle enigmatycznie. Istnieje wprawdzie ogólna koncepcja ożywienia współpracy w regionie, ale na dzień dzisiejszy jest raczej zbiorem życzeń, niż konkretną strategią. Oczywiście dobry marketing idei oraz regionu może próbować przyciągnąć kapitał, ale racjonalnie działających inwesto-rów należy skusić realnymi korzyściami. Czy region „Autostrady Innowacji” jest przy-gotowany na rywalizację o inwestorów z innymi regionami Europy i świata?
Jaka w takim układzie, związanym z rozwojem innowacyjności (na uczelniach i w firmach) winna być rola instytucji państwowych?
Czasem wydaje się, że wystarczy, aby urzędnicy nie przeszkadzali, a już byłoby o wiele łatwiej. Coraz trudniej poruszać się w gąszczu przepisów, których sami twórcy nie potrafią zinterpretować, a dotyczy do zarówno urzędników krajowych jak i euro-pejskich. Nie chcę się kusić o analizę stanu obecnego i proponować szczegółowych rozwiązań, więc powiem tylko ogólnie: urzędnicy państwowi opłacani z naszych po-datków powinni dokładać wszelkich starań, aby zasady prowadzenia działalności go-spodarczej były przejrzyste i przewidywalne tak, aby firma mogła skupić się na działa-niach, które zapewnią jej przewagę konkurencyjną.
Czy widzi Pan uczelnię jako przedsiębiorstwo? Czy może ma być to dalej instytucja zajmująca się przede wszystkim dobrem publicznym – badaniami podstawowymi?
Tak, widzę uczelnię jako przedsiębiorstwo non-profit i jednocześnie instytucję zajmującą się dobrem publicznym. Kwestią jest tylko, jak rozumiemy pojęcie dobra publicznego i gdzie widzimy jego źródło. Dobrem publicznym jest zarówno kształce-nie obywateli, jak i dostarczanie społeczeństwu innowacyjnych rozwiązań, wpływają-cych na jakość życia jego członków.
29 C I T T R U
Oczywiście każda uczelnia może zarabiać na swojej podstawowej działalności tj. kształceniu, jak czyni to większość uczelni w Polsce. Niektóre uczelnie mogą rów-nież zarabiać sprzedając owoce pracy swoich naukowców w postaci innowacyjnych rozwiązań. Osobiście nie widzę w takim rozwiązaniu zagrożenia dla podstawowego celu działania uczelni.
GRZEGORZ STEFAŃSKI (Prezes Zarządu IBSS BIOMED)
Instytut Biotechnologii Surowic i Szczepionek BIOMED S.A. to dynamicznie rozwijająca się pol-ska firma branży biotechnologicznej, o długoletniej historii. Produkuje nieprzerwanie od 1945 roku.
Podstawą działalności Instytutu jest produkcja probiotyków, szczepionek, alergenów, jak również preparatów diagnostycznych, podłoży i wskaźników.
BIOMED S.A. wciąż udoskonala swoje preparaty tak, by zaspokajały wymagania jako-ściowe i rynkowe oraz były zgodne z najwyższymi standardami współczesnej farmacji. Wdra-ża nowe technologie, współpracuje z polskimi ośrodkami naukowymi, prowadzi wraz z nimi badania nad jeszcze lepszą jakością wszystkich produkowanych preparatów.
30 C I T T R U
C e n t r a Z a a w a n s o w a n y c h T e c h n o l o g i i w r o k p o w s t ą p i e n i u P o l s k i d o U E
Dr ARTUR KUBIK
Pojęcie Centrum Zaawansowanych Technologii zostało zdefiniowane w rozpo-rządzeniu Przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych z dnia 30 listopada 2001.
Centrum Zaawansowanych Technologii (CZT) jest (w rozumieniu powyższego rozporządzenia) konsorcjum naukowym, stanowiącym grupę jednostek nauko-wych lub przedsiębiorców albo jednostek naukonauko-wych i przedsiębiorców, podej-mującą na podstawie umowy wspólne przedsięwzięcie, obejmujące badania na-ukowe lub prace rozwojowe, a w razie potrzeby działalność z wykorzystaniem wyników badań tych prac. CZT, na podstawie umowy zawartej pomiędzy członkami, realizuje działalność o charakterze interdyscyplinarnym, mającą na celu opracowanie, wdrażanie i komercjalizację nowych, w szczególności krajowych, technologii. Istotne jest, aby innowacje te związane były z dziedzinami nauki uznanymi za szczególnie ważne dla gospodarki w założeniach polityki naukowej państwa, zgodnie z zapisami Narodowego Planu Rozwoju (NPR).
Podstawowa rola Centrum Zaawansowanych Technologii to:
• realizacja działań gwarantujących wdrożenia wyników badań w sferze gospo-darczej,
• komercjalizacja wyników badań na rynku produktów lub usług,
• koncentracja potencjału naukowego i wdrożeniowego, umożliwiająca prowa-dzenie dużych projektów naukowych i rozwojowych oraz poprawiająca konku-rencyjność polskiego zaplecza badawczego i polskiej gospodarki,
• ocena zapotrzebowania na nowe technologie, produkty oraz usługi w danym regionie,
• działania w kierunku powiązania własnego programu badawczego z regionalną strategią innowacyjną lub programem rozwoju województwa,
• badania i wdrożenia w ramach programów krajowych i europejskich,
• wsparcie badań naukowych i prac rozwojowych będących podstawą innowacji technologicznych,
• pomoc w tworzeniu przedsiębiorstw innowacyjnych,
• działania szkoleniowe, eksperckie i doradcze.
31 C I T T R U
Specjalnym, przewidzianym do absorpcji tylko przy współudziale CZT, źródłem finansowania jest działanie 1.4 „Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką” w Sektorowym Programie Operacyjnym „Wzrost konkuren-cyjności przedsiębiorstw, lata 2004-2006” (SPO WKP). Na dotacje w ramach tej ścieżki przewidziano środki wysokości 195 mln Euro.
Program SPO WKP jest jednym z kluczowych dokumentów przygotowanych przez Polskę, przewidzianych w Narodowym Planie Rozwoju 2004-2006 i określają-cych ramy wsparcia dla Polski z funduszy strukturalnych po przystąpieniu do Unii Europejskiej. SPO WKP, wykorzystując zasoby sfery naukowo-badawczej oraz korzy-ści związane ze stosowaniem nowoczesnych technologii, w tym technologii informa-cyjnych oraz technologii wspierających ochronę środowiska, określa cele, priorytety i działania dotyczące realizacji polityki w zakresie przedsiębiorczości i innowacyjno-ści. Szczególny nacisk położony jest na wspieranie działań związanych z rozwojem sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP).
Z SPO WKP mogą skorzystać między innymi:
• małe i średnie przedsiębiorstwa, oparte na zaawansowanych technologiach, w zakresie doradztwa i wsparcia inwestycyjnego,
• przedsiębiorstwa inwestujące w ochronę środowiska,
• przedsiębiorstwa dokonujące nowych inwestycji,
• spółki zarządzające parkami naukowo-technologicznymi i przemysłowymi oraz inkubatorami technologicznymi,
• instytucje sfery naukowo-badawczej.
Ostatecznymi odbiorcami wsparcia będą instytucje, których projekty spełnią wszystkie wymogi formalne oraz merytoryczne, niezbędne do ich akceptacji i refunda-cji w ramach SPO WKP. Przedsiębiorcy, chcący zrealizować działania w wymienio-nych dziedzinach mogą, składając wspólnie z CZT wniosek konkursowy, ubiegać się o dofinansowanie projektu, zazwyczaj w granicach do 50% wartości kosztów kwalifi-kowanych. Instytucje naukowo-badawcze mogą otrzymać dotację nawet do 100%
kosztów kwalifikowanych zgłaszanego projektu.
Konkurs SPO WKP, działanie 1.4 składa się z następujących poddziałań:
1.4.1 - Projekty celowe obejmujące badania stosowane i prace rozwojowe: wyłącznie w zakresie badań przemysłowych i przedkonkurencyjnych, prowadzonych przez przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw samodzielnie albo we współ-pracy z instytucjami sfery badawczo-rozwojowej,
1.4.2 - Inwestycje związane z budową, modernizacją i wyposażeniem laboratoriów świadczących specjalistyczne usługi dla przedsiębiorstw, realizowane przez jednostki naukowe,
1.4.3 - Inwestycje związane z budową, modernizacją i wyposażeniem specjalistycz-nych laboratoriów CZT i Centrów Doskonałości, działających w prioryteto-wych dziedzinach rozwoju polskiej gospodarki,
1.4.4 - Projekty celowe prowadzone przez CZT,
1.4.5 - Projekty badawcze w obszarze monitorowania i prognozowania rozwoju tech-nologii ( z ang. foresight).
32 C I T T R U
Działanie 1.4 ma na celu głównie wspomaganie przedsiębiorców w zdobywaniu nowych rozwiązań, niezbędnych dla rozwoju ich działalności i poprawy ich pozycji konkurencyjnej na rynku poprzez podniesienie atrakcyjności oferty instytucji sfery badawczo-rozwojowej, pełniących rolę partnerów dla przedsiębiorstw oraz wspomaga-nia finansowego.
33 C I T T R U