Wstęp
Wrodzony człowiekowi popęd do życia społecznego, obniżył w nim wcześnie potrzebę łączenia się w to-warzystwa większe niestałe bowiem, samotne lub tylko w związkach fa-miliynych prowadzone życie temu naturalnemu popędowi oraz bezpie-czeństwu, nieodpowiadało dostatecz-nie: – i ten był początek powstawania Państw – Narodów. Przystępuiący
do takowego połączenia; osiadaiąc na pewnem mieyscu, poddali swe osoby i maiątki, to iest: wolą, siły, zdolności i zewnętrzne dobra, pra-wom i urządzeniom Naywyższey Władzy, w celu pomnażania wspól-nego szczęścia przez ustalenie wolno-ści bezpieczeństwa i możnowolno-ści wspól-nego używania dostatków.
Każde Państwo /T…t:/ składa się z dwóch istotnych części:
a/ z Naywyższey Władzy–Majestatu– Rządu – to iest właściwego Państwa – i b/ z Obywateli–Narodu–ludu, których wspólna pomyślność to iest dobro pub-liczne /: salus publica: /iedynie od rze-czywistego i naydokłanieyszego osiąg-nienia celów Państwa, zależy.
Celami takiemi są bezpieczeństwo i wolność Obywateli, oraz oświece-nie Narodu:
pierwsze – to iest bezpieczeństwo i wolność obywateli, zasadzaią się na obronie obywateli w ich prawach do życia, osobistey wolności, honorze i maiątku, przeciw wszelkiemu nie-bezpieczeństwu, tak z nieprawney sa-mowładności ludzi, iak i nieszczęść z natury wyniknąć mogących: –
drugie – to iest oświecenie Narodu, stanowi naywyższe ile można wykształ-cenie i rozszerzanie dla użytku wszyst-kich, całemu Narodowi właściwych sił, posiadanych dóbr i maiątków. – Z po-czątkiem Państw, powstaie zarazem i ogólny onych maiątek, który stanowi zbiór wszystkich zewnętrznych i we-wnętrznych dóbr, całego połączonego towarzystwa, to iest zbiór wszystkich ludzkich fizycznych i moralnych sił, zdolności i przymiotów tak zewnętrz-nych iak i wewnętrzzewnętrz-nych, posiadazewnętrz-nych
Obadwa te maiatku rodzaje utrzy-muią Państwo, dostarczaiąc sposo-bów zaspokaiania potrzeb. –
Każdy towarzystwa członek, obywa-tel Państwa, posiada w prawdzie swuy własny maiątek wbezpośredniem i wy-łączniem użytkowaniu i zarządzaniu lub pod dwoiakiem warunkiem, – a) posłuszeństwa ustawom przez Naywyższą Władzę dla dobra Pań-stwa siadanem –
b) udzielania części maiątku swego, a wszczególności cząstki rocznego dochodu Państwu–Rządowi, na opę-dzenie potrzeb przeznaczoney. – Ogólny przeto maiątek Państwa iest publiczny, o ile do użytku całe-go Kraju należy i w iecałe-go posiadaniu znaydzie się, i prywatny o ile w po-siadaniu i używania szczególnych to-warzystwa członków, to iest, obywa-teli państwa zostaie.
Maiątek publiczny znowu iest, albo maiątkiem Narodu o ile w posia-daniu i użyciu Narodu–Ludu, to iest całey obywateli Państwa Massy, bez względu na rząd znajduie się; – albo właściwem maiątkiem Państwa w znaczeniu ściśleyszem, iak dalece do posiadania i użytku właściwego państwa, to iest Rządu iest przezna-czony, i albo część oddzielną maiąt-ku całości, to iest właściwy maiątek Państwa, albo też tylko, lub zarazem i roczne przychody z maiątku naro-dowego obeymuie.
Ogół czyli summa tego, co przez użytkowanie z całego maiątku pub-licznego rocznie się zyskuie i co do utrzymania Kraju służy nazy-wa się dochodem Krajowym, który w kształceniu Narodu, a
szczegól-którey iest owocem, początek swój bierze. Praca iest podstawą wszyst-kich dochodów, przez nią iedynie utrzymuie się tak Naród cały iak i szczególne iego członki, – a następ-nie i samo Państwo /:Kray:/
Dochody Krajowe są równie iak i ma-iątek, albo publiczne, to iest: docho-dami całego Kraju, albo prywatne to iest: szczególnych towarzystwa człon-ków;– pierwsze są znowu albo docho-dem Narodu bez względu na Rząd; – albo dochodem Rządu, i składaią się, albo z użytku własności rządowey, albo z rocznych przychodów naro-dowych, i części dochodu zwłasności prywatnych przez szczególnych Kraju członków składanych.
Ogół całego Krajowego a w szczegól-ności
rodowego przychodu, który po opę-dzeniu wszystkich publicznych wy-datków rocznie pozostaie i na kapi-tał iest, lub może bydź zbierany, sta-nowi bogactwo narodowe. Przycho-dy takowe są tylko rzeczowemi, to iest z rzeczowego, materyalnego ma-iątku ściągane bywaią. Lecz równie i nie materyalna /:umysłowa:/ część maiątku ublicznego iest wielkiey dla Kraju wagi. Wysoki stopień udosko-nalenia tego drugiego oddziału ma-iątku nazywa się siłą narodową a iako bogactwo narodowe iest owocem ze-wnętrznego udoskonalenia Narodu, tak siła iego iest skutkiem wewnętrz-nego ukształcenia.Siłą dopiero Naro-du, nabywa bogactwo Krajowe właś-ciwey wartości. Obydwoie razem
te stanowią potęgę Narodu; z porów-nania zaś między sobą kilku Naro-dów w tym względzie wykazuie się przewaga iednego nad drugi.
Maiątek Kraju, we wszystkich sto-sunkach i względach uważany, iest Kamieniem węgielnym budowy sy-stematu umieiętności administracyi-nych, iako nauki o iego przysposo-bieniu, uporządkowaniu, zarządza-niu i użyciu. Cel przeto wewnętrzne-go rządzenia państwem, zasadza się na dążności do ile można nayobfit-szego przysposobienia ogólnego ma-iątku Krajowego, naywiększego po-mnożenia bogactwa i siły Narodu, naystosownieyszego dochodów za-rządzania i użycia, ażeby Kray w każ-dem względzie naydokładniey dopiął
go zamiaru. Ten zamiar osiągnąć się nie da bezgruntowney i dokładney znaiomości ogólnego maiątku Kra-jowego, iego natury, części go skła-daiących, tworzenia się, ulepszania, użytkowania i zużycia.
Ustalenie bezpieczeństwa i wzniesie-nie potęgi Państwa, przez trafne za-sad doświadczeniem wieków ugrun-towanych zastosowanie, zamiar każ-dego Rządu, ułatwiany systematycz-nym umieiętności do tego prowa-dzących wykładem, przedmiot Eko-nomii Polityczney czyli Nauk Admi-nistracyinych, inaczey Kameralnemi zwanych stanowi.
Z tak ogólnego zarysu umieiętności Administracyinych, w dokładnem onych
roz-winięciu poprzedzać winno wstęp-ne wyiaśnienie połączenia się ludzi w Państwa – Narody, oraz w takowe-go połączenia, ograniczonetakowe-go do bez-pieczeństwa czyli wolności obywatel-skiey i do oświecenia: – następnie wy-pływa ustanowienie różnicy między Narodem a Rządem czyli Państwem – tudzież tem, co się polityczne, pub-liczne a prywatne nazywa. –
Daley wykazać należy środki do do-stąpienia celu państwa, a gdy temi są dochody czyli maiątek wyłożyć wypa-da co stanowi publiczny, a w szcze-gólności Państwa i Narodu maiątek; co iest dochodem, co bogactwem Narodu, a z czego się prywatny ma-iątek składa. Wykład takowy dopro-wadzi do zdefiniowania i
żnienia Ekonomii Polityczney czy-li pubczy-liczney od prywatney. Ogól-ne wyobrażenie gospodarstwa rządo-wego i onego podziału na umieięt-ności Policyi i Finansyi – stosunek i związek Ekonomii polityczney z in-nemi umięiętnościami polityczin-nemi, a wszczególności z umieiętnością rządzenia Krajem – wstęp zakończy.