Pomoc publiczna w rozumieniu traktatu jest ujęta bardzo szeroko, bowiem za taką uznaje się wszelką pomoc bez względu na jej formę. Jest ona wsparciem finansowym dla przedsiębiorcy, związanym z wykorzy-staniem środków publicznych, które uzupełniają środki własne inwestora proporcjonalnie do zapotrzebowania i umożliwiają osiągnięcie określonego celu, przynosząc korzyści społeczne większe niż w przypadku zaniechania takiego dofinansowania. Specyficzną cechą pomocy publicznej jest więc jej selektywny charakter, czyli ukierunkowanie na wybrane przedsiębiorstwa, sektory gospodarki, regiony kraju, a niekiedy nawet wskazane wyroby. Pomoc publiczna bywa wsparciem ze środków publicznych w sytuacji, gdy udział środków prywatnych nie znajduje ekonomicznego uzasadnienia. Dzieje się tak w przypadku przedsięwzięć, które ze względu na kryterium opłacalności nie byłyby finansowane przez inwestorów prywatnych (z uwagi na brak lub niski zwrot z zaangażowanego kapitału).
Pomoc publiczna choć jest co do zasady pomocą niedozwoloną ze względu na zakłócenia, jakie wywołuje, to w praktyce gospodarczej jest powszechna i odgrywa ważną rolę w rozwoju gospodarczym kraju. Przy-bierając postać głównie pomocy czynnej, nie tylko poprawia sytuację ekonomiczną bezpośrednio beneficjenta pomocy, przyczynia się do wzrostu produkcji i inwestycji, ale w konsekwencji wywołuje wzrost konsumpcji zarówno dóbr dotowanych, jak i innych dóbr publicznych oraz prywatnych. Dzieje się tak z uwagi na przesunięcia w wydatkach na przykład samorzą-dowych oraz ze względu na przyrost środków dyspozycyjnych, na skutek czego następuje wzrost wydatków, a to zwiększa konsumpcję wszystkich dóbr (tzw. efekt dochodowy) i poprawia kondycję przedsiębiorców, jak i gospodarki.
Stosowanie pomocy publicznej w gospodarce nie jest pozbawione wad. Korzystanie z pomocy – a zwłaszcza z dotacji – często nie powoduje powstania zobowiązań finansowych u beneficjentów lub zobowiązania te są relatywnie niskie. Nie sprzyja to racjonalnemu zastosowaniu pozyskanego tą drogą kapitału. Ponadto dofinansowanie takie jest uprzywilejowaniem wybranych podmiotów (sektorów), co prowadzi do naruszenia konkurencyjności i wy-wołuje zakłócenia na rynku. Pomoc publiczna, zwłaszcza czynna w postaci wydatków transferowych z budżetu, przekształca się w wydatki ostateczne w trudnym do sprecyzowania czasie, stąd ważne jest, by zasady, którymi muszą się kierować gestorzy funduszy publicznych, określały przejrzyste warunki wydatkowania i zastosowania publicznych środków finansowych.
Bibliografia
1. Choroszczak J., Mikulec M., Pomoc publiczna a rozwój firmy. Szanse i
zagro-żenia, Wyd. Poltext, Warszawa 2012.
2. Dobaszewska A., Pomoc publiczna [w:] Prawo gospodarcze publiczne pod red. A. Gackiej-Asiewicz, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2016.
3. Dyrektywa Komisji 2006/111/WE z dnia 16 listopada 2006 r. w sprawie przej-rzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przed-siębiorstwami publicznymi, a także w sprawie przejrzystości finansowej we-wnątrz określonych przedsiębiorstw (wersja skodyfikowana), Dz. Urz. UE 2006, L 318/17.
4. Jankowska A., Marek M., Dopuszczalność pomocy publicznej. Uregulowania
wspólnotowe i krajowe, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2009.
5. Janikowski B., Pomoc publiczna w prawie Unii Europejskiej. Implikacje dla
Polski, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2001.
6. Kaczmarek T., Zasady porządku w gospodarce rynkowej. Rola państwa, Wyd. Difin, Warszawa 2004.
7. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 marca 2007 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o postępowaniu w spra-wach dotyczących pomocy publicznej, Dz. U. 2007, nr 59, poz. 404 z późn. zm. 8. Polityka gospodarcza pod red. B. Winiarskiego, Wyd. PWN, Warszawa 2006. 9. Postuła I., Werner A., Prawo pomocy publicznej, Wyd. LexisNexis, Warszawa 2008. 10. Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2014 roku,
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa 2015.
11. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do po-mocy de minimis, Dz. Urz. UE 2013, 352/1.
12. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu, Dz. Urz. UE 2014, L 187/1.
13. Rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 11 sierpnia 2011 r. w sprawie wsparcia niebędącego pomocą publiczną, Dz. U. 2016, nr 530.
14. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Fun-duszu Spójności, Europejskiego FunFun-duszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawia-jące przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego
Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006, Dz. Urz. UE 2013, L 347/320.
15. Rozporządzenie Rady (UE) 2015/1588 z dnia 13 lipca 2015 r. w sprawie stoso-wania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa, Dz. Urz. UE 2015, L 248/1.
16. Rozporządzenie Rady (UE) 2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Euro-pejskiej, Dz. Urz. 2015, L 248/9.
17. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegó-łowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach, Dz. U. 2004, nr 194, poz. 1983.
18. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 września 2006 r. zmieniające roz-porządzenie w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach, Dz. U. 2006, nr 183, poz. 1355. 19. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie sprawozdań
o udzielonej pomocy publicznej, informacji o nieudzieleniu takiej pomocy oraz sprawozdań o zaległościach przedsiębiorców we wpłatach świadczeń należnych na rzecz sektora finansów publicznych, Dz. U. 2008, nr 153, poz. 952.
20. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2014 r. w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej na lata 2014-2020, Dz. U. 2014, poz. 878.
21. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2015 r. zmieniające rozpo-rządzenie w sprawie sprawozdań o udzielonej pomocy publicznej, informacji o nieudzieleniu takiej pomocy oraz sprawozdań o zaległościach przedsiębior-ców we wpłatach świadczeń należnych na rzecz sektora finansów publicznych, Dz. U. 2015, poz. 1474.
22. Ruszkowski J., Górnicz E., Żurek M., Leksykon integracji europejskiej, Wyd. Naukowe PWN SA, Warszawa 2004.
23. Sochacka-Krysiak A., Finanse publiczne, Wyd. Poltext, Warszawa 1997. 24. Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących
pomocy publicznej, Dz. U. 2007, nr 59, poz. 404 z późn. zm.
25. Ustawa z dnia 22 września 2006 r. o przejrzystości stosunków finansowych pomiędzy organami publicznymi a przedsiębiorcami publicznymi oraz o przej-rzystości finansowej niektórych przedsiębiorców, Dz. U. 2006, nr 191, poz. 1411 z późn. zm.
26. Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE 2012, C 326.
27. Woźniak B., Pomoc publiczna [w:] System finansowy w Polsce pod red. B. Pie-trzak, Z. Polańskiego, B. Woźniak, Wyd. PWN, Warszawa 2003.
28. Wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2014-2020, Dz. Urz. UE 2013, C 209/1.
29. Zawiadomienie Komisji Europejskiej w sprawie pojęcia pomocy państwa w ro-zumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE 2016, C 262/1.
Katarzyna Cisowska-Mleczek (50%) Katarzyna Król (50%)
ROZDZIAŁ II
POMOC PUBLICZNA W SYSTEMIE OŚWIATY
1. Wprowadzenie
Oświata to dobro, które wymaga szczególnej ochrony i opieki zarówno ze strony państwa, jak i bezpośrednich beneficjentów tego dobra, czyli uczniów. Dla zapewnienia powszechnego dostępu do oświaty państwo powołuje od-powiednie struktury instytucjonalne i organizacyjne, tworząc tym samym system do obsługi usług edukacyjnych, tzw. system oświaty. W zależności od przyjętych założeń system ten opiera się wyłącznie na organizacjach funkcjonujących w ramach sektora publicznego albo umożliwia świadczenie usług edukacyjnych również przez podmioty komercyjne.
Liczba i zakres zadań realizowanych w systemie oświaty oraz często-tliwość zmian zachodzących w otoczeniu instytucjonalnym tego systemu powodują, że obszar ten wymaga zarówno tzw. wsparcia prawnego, polega-jącego na wprowadzaniu nowych lub zmianie obowiązujących uregulowań prawnych, jak i wsparcia finansowego, oznaczającego zwiększenie zakresu i źródeł jego finansowania. W systemie oświaty pojawiają się nowe organi-zacje, np. w charakterze podmiotów wspierających ten system, oraz podej-mowane są różne transakcje wymagające po akcesji Polski do struktur UE weryfikacji pod względem stosowania przepisów o pomocy publicznej. W tej części opracowania podjęto próbę zbadania okoliczności i skutków realizacji transakcji w systemie oświaty, a przede wszystkim przesłanek występowania pomocy publicznej w związku z ich realizacją.
Przeprowadzona w rozdziale analiza struktury i funkcjonowania systemu oświaty ma na celu wskazanie, które ze stosowanych w systemie instrumentów wsparcia noszą znamiona pomocy publicznej oraz w jakim obszarze systemu oświaty może najczęściej wystąpić pomoc publiczna.